Дипломдық жоба мамандығы / білім беру бағдарламасы: 5В011300 «Биология» Ақтау 2022
Оқушылардың ғылыми-ізденіс дағдыларын
жүктеу/скачать 223,44 Kb.
|
| 1.2 Оқушылардың ғылыми-ізденіс дағдыларын
қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық аспектілері 19- ғасырда зерттеу әдісінің дамуына ерекше үлес қосқан А.Любен, А.Я.Герд, С.П.Арсенова, И.И.Барчуков, Е.Ю.Ерофеева, В.Н. Литовченко. Өз зерттеулеріне сүйене отырып, А.Н.Бекетов он тоғызыншы ғасырдың ортасында әдістеменің ең маңызды мәселелері – білім беру тәуелсіз ойлау, үдерістегі субъектінің рөлі, басқаруды өз бетімен жұмыс жасау, бақылауды дамыту, зерттеу дағдыларын дамыту қажеттілігін айтты. П. Я.Гальперин, В.В.Давыдова, К.Ги. Рубинштейн, Г.И. Щукин, Д.Б. Эльконин ,А.Я.Герд, Б.Е.Райков, Н.Н.Рождественский және тағы басқа ғалымдар еңбектерінде тәжірибе туралы пікірлер «Оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысы» ұғымы болып көрініс тапқан. Психологтар: Л.С.Выготский, А.В.Петровский, А.С.Обухов,А.Н.Поддякова, C. Ги. Рубинштейн, Л.М.Фридман, Г.Н.Алексеев, А.В.Леонтович және т.б. Зерттеу дағдыларын дамыту мәселесін талдау педагогикалық-психологиялық әдебиеттерде сол сұрақтарды көрсетті шығармаларда оқушылардың ғылыми-зерттеу әрекеттері көрініс табады. ХХ ғасырдың басында дамыды В.В.Половцев, В.А.Герд, Б.Е.Райков, К.П.Агаповский еңбектерінде, Б.В.Всесвятский, К.Ф.Рулье. Зерттеу әрекеті әдіс ретінде оқытуды мұғалімдер Д.Дьюи, А.Я.Лернер, М.И.Ұлттық даму мектебінде білім беру өз бетінше және шығармашылықпен алған білімдерін тәжірибеде қолдана алады. Жетекші педагогтар мен психологтардың еңбектерінде: Д.Н.Богоявленский, П.Я.Гальперин, А.И.Раев, В.В.Давыдов, А.В.Петровский, Е.П.Ильин, М.А.Данилова, Е.Н.Кабанова-Меллер, Н.Рыкова, Г.И.Щукина, К.К.Платонов жұмыстарда дағдыларды қалыптастыру мәселесі қарастырылады. Көптеген отандық мұғалімдер мен әдіскерлер: И.Н.Пономарева, И.Д.Зверева, М.Н.Верзилина, А.Н.Усова, А.А.Боброва, В.А.Сластенина және т.б. Зерттеудің негізгі мақсаты объектіні «байқау» онсыз оның ішкі өміріне араласу болды. Спонтанды, бейсаналық адам табиғатын зерттеу, ол әрқашан онымен бірге жүреді қабілеттері мен әлеуметтік жағдайына қарамастан, күшті болуы шындықты түсіну құралы. Ғылымның, зерттеудің пайда болуымен мәдени құбылысқа айналады, ал жекелеген адамдар тобы – ғалымдар, негізгі қызметі ғылыми зерттеу болып табылады. Қоғамдық санада бірте-бірте стереотип бекітіледі зерттеу – қоғамның ғылым саласындағы қызметінің тәсілі. C.I.Ожегов «үйрену» сөзінің екі мағынасы бар екенін дәлелдейді: 1) зерттеу – бір нәрсені зерттеу, нақтылау; 2) зерттеу – ғылыми жұмыс. Кез- келген зерттеудің бастапқы нүктесі проблема болып табылады. Философия мәселесі надандық туралы білім ретінде түсініледі. Сонымен, C.Л. Белых «проблемалық жағдай біршама түсініксіз, емес өте түсінікті, аз саналы әсер немесе тәжірибе, сияқты сигнал: «бірдеңе дұрыс емес». И.Кудрова проблемалық жағдай екенін атап өтеді екеуін де қамтитын күрделі психологиялық жағдай әрекеттің когнитивтік және мотивациялық құрамдастары. М.И.Махмұтов проблемалық жағдайды зиялы ретінде қарастырады адамның қалай түсіндіру керектігін білмеген кезде пайда болатын ыңғайсыздығы пайда болатын құбылыс, факт, шындық үдерісі жете алмайды белгілі әсер ету механизмі арқылы нысана. В.Окон, арасындағы ұқсастықты сызу оқыту және зерттеу үдерісіне төмендегідей сипаттама береді оқу мәселелері: - мәселе өмірлік жағдайға байланысты болуы керек, оңай балалардың назарын аударып, олардың қызығушылықтарына сәйкес болуы және тәжірибе; - әрбір жағдайда кем дегенде бір мәселе және қалай болады әдетте, оның шешімі үлкен қиындықтармен байланысты; күрделілік сезімі бастапқы нүкте болып табылады проблемалар мен гипотезаларды немесе әрқайсысы үшін сынақ шешімдерін тұжырымдау. Олардың ішінен; барлық процесс мәселені шешумен аяқталады, ол қате гипотезаларды жоққа шығару мен таңдаудың нәтижесі болып табылады. В.Оконның пікірінше, оқыту мәселесінің практикалық немесе шешуі нәтижесі болып табылатын теориялық қиындық оқушының өзіндік зерттеу әрекеті. Осылайша, психологиялық-педагогикалық әдебиеттер әртүрлі мәселені және проблемалық жағдайды түсіндіру. Л.И.Лернерден кейін біз проблеманы субъект қабылдаған проблемалық жағдай ретінде анықтаймыз білім базасына, дағдыларына және іздеу тәжірибесіне негізделген шешім. Проблемалық жағдай – субъектінің айқын немесе анық саналы қиындық, жеңу жаңа білім, жаңа жолдар мен шығармашылық ізденісті талап етеді әрекеттер. Балалардың ізденімпаздық қажеттілігі туындайды биологиялық тұрғыдан бала зерттеуші болып туады. Ол ішкі зерттеуге деген ұмтылыс зерттеушілік мінез-құлықты тудырады. А.И.Савенков зерттеушілік мінез-құлықты бір түрі ретінде қарастырады негізделген объектіні зерттеуге бағытталған мінез-құлық ізденіс әрекетіне психикалық қажеттілік. Тәрбие негізі зерттеушілік әрекет – баланың табиғи қалауы қоршаған ортаны өз бетінше зерттеу, яғни зерттеу мінез-құлық. А.С.Обухов зерттеу — дейді ізденуге екі субъектінің бірлескен шығармашылық әрекетінің процесі белгісізді шешу, мәдени құндылықтарды беру, оның нәтижесі дүниетанымын қалыптастыру болып табылады. Формалар мен шарттарды мұғалім белгілейді ғылыми-зерттеу іс-әрекеті, соның арқасында оқушы бар мәселеге шығармашылықпен қарауға ішкі мотивациясын қалыптастырудағы көзқарастар. Дамыта оқыту теориясында В.В.Давыдова оқушылардың дамуы белгілі бір нәрсені меңгеру барысында жүзеге асадыіс-шаралар, олардың бірі «квази-зерттеу» - жоқ шынайы зерттеу және оның бірегей оқыту үлгісі. Ғалым тиісті деректер алу мақсатында зерттеулер жүргізеді ол әлі жоқ презентация және студенттер білімді игере бастайды осындай презентация негізінде, одан сол элементтерді, шарттарды бөліп көрсету шығу тегі, олар оны пайдаланып белгілеуі керек. Оқушыға бағытталған оқу теориясында (И. С. Якиманская,В.С.Полат Кез -келген жағдайда оқушы; физикалық, рухани және баланың интегралды тұлғасының адамгершілік дамуы. Қалыптастыру кезiнде оқушылардың негiзгi оқу-шығармашылық бiрiктiрiлуi керек. Қабілеттерін дамыту және қызығушылықтың пайда болуы ойлаудың икемділігіне, қиялына, интуициясына, қиялына байланысты. Мектеп жасында танымдық қызығушылықтың маңызы зор. Оның ерекшелігі – процесті байыту және белсендіру мүмкіндігі адамның қызметі[34]. Оқушылар әлем туралы жаңа білім алады. Жақсы ойластырылған оқу құралыматериал ғылыми білімді қалыптастырудың маңызды буыны болып табылады. Бірақ барлық оқу материалдары қызықты болмауы мүмкін. Сондықтан бұл қажет әрекет процесіне назар аударып, оны осылайша ұйымдастыру Балалар қызығушылық пен ынтамен болды. Психологияда себеп болатын нақты жағдайлар жеткілікті белгілі оқушылардың оқу әрекетіне қызығушылығы. Олардың кейбіреулерін қарастырайық. 1. Материалды ашуға дайындық әдісі. Әдетте пән оқушыға белгілі бір реттілік құбылыстар ретінде көрінеді Мұғалім әрбір құбылысты, әрбір қадамды түсіндіріп бергенде, бала алгоритм бойынша үйренеді және әрекет етеді. Бірақ бұл жағдайда қызығушылық жоғалады. Пәнді зерделеу балаға мәнін ашудан өткенде тәрбиелік белсенділік ол үшін шығармашылық сипат алады, қызығушылық тудырады пәнді оқуда. 2. Шағын топтарда жұмысты ұйымдастыру. Шағын топтар құру кезінде бөлу принципі үлкен мотивациялық құндылық. Төменгі оқушыларды біріктірсек осы тақырыпқа қызығушылық танытпайтын оқушылармен пәнге мотивация, бірлескен жұмыстан кейін біріншісі осы тақырыпқа қызығушылықты арттырады. Егер пәнге деген ынтасы төмен оқушыларды ғашықтар тобына біріктіру берілген объект, бұрынғысының қатынасы өзгермейді. 3. Мотив пен мақсат арасындағы байланыс.Мұғалім қойған мақсат оқушының мақсатына айналуы керек. Мақсаттың мотив-мақсаттарға айналуы, оны жүзеге асырудың маңызы зор,олардың жетістіктігі алға ұмтылу. 4. Проблемалық оқыту. Сабақтың әр кезеңінде проблемалық жағдаяттарды қолдану қажет, сонда оқушылардың қызығушылығы сақталады, тіпті артады. Балалар байқамайды мәселенің шешімін табу процесіне қалай қатысуға болады. М.Н. Клаткин танымдық қызығушылықтың дамуына мазмұн да әсер ететінін дәлелдейді,мен оқыту әдістемесі және мектептің материалдық базасы және мұғалім тұлғасы. Зерттеу қызметінде екі бағыт бар. Бірінші бағыт – шығармашылықты тікелей дамыту ойлау және жеке қабілеттер. Яғни, осының ішінде шығармашылық, зерттеушілік қабілеттерін дамыту бағыттары мақсат ретінде әрекет етеді, ал олар үшін құрал болуы керек шығармашылық мақсаттарға қол жеткізу. Зерттеу қызметінің мәні өнімділік танымдықпен байланысты қызығушылықтың ерекше формасымен қажет. Әртүрлі көмегімен жаттығулар, ойындар, тренингтер арқылы шығармашылық дағдыларды дамытуға болады әрекеттер. Бұл жағдайда алынған дағдылар тез жоғалады. Екінші бағыт – танымдық қызығушылықты өзектендіру және іздеуді басқару процесі. Яғни, зерттеушілік дағдылар мақсаттардан бөлек емес, табиғи жолмен, мақсатқа жету құралы ретінде қалыптасады зерттеу мәселелерін шешу. осында жетекші рөл атқарады бағыт мұғалімнің зерттеуді белсендіру қабілетін атқарады оқушының қызығушылығын, содан кейін оны табуға көмектесу іс-шараларды жүзеге асыруға қажетті қаражат. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, тұжырым жасауға болады педагогикалық қызмет көрсететін әдістемелік принциптер оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмыстарын басқару: 1. Зерттеу мотивациясының басым бағыты. Бұл қағида ғылымды құру қажеттілігін көрсетеді мотивациядан бастау алатын зерттеушілік әрекеттер. Егер адамда мақсат,болса ол оған жетудің құралдарын белсенді түрде іздейді. Бұл әдістерді білдіреді құралы ретінде зерттеу әрекетінің механизмдері мен алгоритмдері қызмет етеді мақсатқа жету үшін және олардың даму процесі табиғи және табиғи түрде жүреді өнімді. Қарапайым тілмен айтқанда, мұғалімнің бірінші міндеті – белсендіру танымдық қажеттілік, екіншіден, оның жағдайын қамтамасыз ету жүзеге асыру. 2. Оқушылармен жеке-бағдарлы өзара әрекеттесу. Ғылыми қызығушылық пен ерекше өмірлік ұстанымын қалыптастыру, мәселені тауып, шешу кезінде құндылық мәртебесін алады. Бірақ, мұндағы басты шарт – психологиялық және пәндік мұғалімнің құзыреттілігі. 3. Әрекет ету принципі. Бұл бағытқа бағытталған белсенді оқыту әдістері мен сыныптан тыс жұмыстар. Бұл бірінші кезек мәселесіне бағытталған тәсіл. Пішіндер болуы мүмкін келесісі: - іздеу басымдыққа ие бірлестіктер мен таңдаулар;талқылау, жұмыс формалары мен зерттеушілік сипаттағы тапсырмалар; - арнайы ұйымдастырылған пікірталас клубтары, олардың әрқайсысында сабақта талқылауға проблема туындайды; - ғылыми мерзімді басылымдар; - іскерлік ойындар, дизайн және зерттеуге бағдарлану; - зерттеу жұмыстарының конкурстары; - критерийлер бойынша өткізілетін зерттеу идеялары (мәселелері) конкурстары практикалық және тіпті ғылыми құндылығы; - зерттеу жеңімпаздары – студенттерді біріктіретін жобалық топтар,проблемалар; - презентацияның әртүрлі формалары. жүктеу/скачать 223,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|