Диссертация Отандық ғылыми кеңесшілер: п.ғ. д.,профессор

КІРІСПЕ

Сондай-ақ, бағдарламада білім алушының қалыптасуы қажет жеке басының негізгі қасиеттері анықталған: «Мектептер білімді функционалдық және шығармашылық қолдану, сыни ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, АКТ пайдалану, коммуникацияның әртүрлі тәсілдерін қолдану, топта және жеке жұмыс істей білу, проблемаларды шешу және шешім қабылдау секілді кең ауқымды дағдыларға баса назар аудара отырып, кезең-кезеңмен жаңартылған бағдарламаларға көшуде».

Жыл сайын дәстүрлі түрде оздырылатын тамыз конференциясындағы өз баяндамасында Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев: «Білім беру жүйесі ізденісте болуы, үнемі дамуы тиіс. Сондықтан басты үміт жаңа және прогрессивті барлық нәрсеге ашық ұрпақты тәрбиелеуге қабілетті мұғалімдерге жүктеледі», - деп өскелең ұрпақты тәрбиелеудегі негізгі идеяны атап өтті [4].

Сонымен қатар, жоғары білім беру тиімділігінің көрсеткіштерінің бірі оны интернационалдандыру және оның ЖОО-дың Дүниежүзілік рейтингтердегі өкілдігі болып табылады. ҚР білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру мерзімі аясында жоғары білім беру жүйесіндегі шетелдік студенттердің үлесі 4% - ға дейін өсті. Қазақстандық жоғары оқу орындары алғаш рет Times Higher Education рейтингтік басылым тарапынан танылды. QS WUR рейтингісінде белгіленген қазақстандық ЖОО саны 10-ға жетті. Алайда, Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексіндегі (ЖБИ ДЭФ-2019) жоғары білім берудегі «түлектердің дағдылары» индикаторы бойынша Қазақстан 141 елдің ішінде 95-ші орында. Әлеуметтік сауалнама көрсеткендей, жұмыс берушілердің 70% - ы олардың дағдыларына қанағаттанбайды [7].

ҚР-дағы «Педагогтің кәсіби стандартында белгіленгендей, «кәсіби стандартты даярлаудың мақсаты педагог үшін қажетті саналатын іскерлік пен дағдыларды, білім мен құзыреттіліктерді сипаттау болып табылады. Кәсіби стандарттың ықшамды сипаттамасы стандарттың педагогикалық іс-әрекетке қойылатын талаптарды қамтиды» [9].

Осы мемлекеттік міндеттерді шешу үшін жұмыс берушілердің қажеттіліктерін, сондай-ақ болашақ маманға қойылатын қазіргі заманғы талаптарды ескере отырып, мамандарды даярлау процесіне бірыңғай көзқарас даярлау қажет.

Ғасырлар тоғысындағы білім беру парадигмаларының өзгеруі (нәтижелі-педагогикалық өркениеттен креативті-педагогикалық өркениетке көшу) білім беру мақсаттарын адам сапасының өзгеруімен байланыстырады, ол жақын болашақта өзінің рухани және физикалық күштерінің шынайы бірлігі идеалын жүзеге асыруы керек, өзін өзі жасаушыға айналуы тиіс. Бұл жалпы білімге де, кәсіби білімге де қатысты. Кез-келген кәсіпке, оның ішінде дене шынықтыру мұғаліміне маман даярлау мазмұны, ең алдымен, қоғамның мұғалімге деген объективті талаптарымен анықталады. Бұл талаптар қоғам дамуының қазіргі кезеңінде (мемлекеттік деңгейде жеке тұлғаға бағытталған білім беру парадигмасына көшу) төмендегіше: балаға, мәдениетке, шығармашылыққа құндылықтық негіздегі қарым-қатынаста болу; ізгілікті педагогикалық ұстанымды көрсету; балалық шақтың экологиясына, балалардың физикалық және рухани денсаулығын сақтауға қамқорлық жасау; мәдени ақпараттық және пәндік-дамытушылық білім беру ортасын құру және үнемі байыту; жеке-мағыналық бағыт бере отырып, оқыту мазмұнымен жұмыс істей білу; әртүрлі технологияларды, оның ішінде инновацияны меңгеру, оларға жеке-дамытушылық бағыт бере білу; әр баланың жеке басын дамыту мен қолдауға, басқарушылық қызметке дайын болуға қамқорлық жасау.

Нарықтық экономика жағдайында білім беру еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілік белгілі бір басқарушылық дайындықты қамтитын мұғалімнің кәсіби қасиеттерінің кең спектрімен қамтамасыз етіледі. Дайындықтың нәтижесі - мұғалімнің оқушылар тобын және өзін басқаруға дайындығы. Бүгінгі таңда білім беру менеджментті жақсы біліп қана қоймай, сонымен қатар білім алушылар тобы мен жеке тұлғаның дамуына ықпал ететін жағдайлар жасай алатын, сонымен қатар жаңа әлеуметтік-мәдени жағдайда олардың мінез-құлқының мүмкін болатын нұсқаларын болжай алатын, білім беру мекемесінің дамуын білетін мұғалім-басқарушы қажет.

Сонымен қатар болашақ педагогтың маманның оң имиджіне құрылған басқарушылық қызметі білім беру процесін жаңартудың тиімді құралы болып табылады.

Қазақстан Республикасында орта білім берудің жаңартылған мазмұнын енгізу білім беру сапасын да, педагогтің кәсіби шеберлігін де жақсарту бағытындағы өзгерістерді талап етті. Білім беруді жаңарту жағдайындағы заманауи мұғалім - жаңа формация маманы, білім алушының оқу-танымдық қызметінің шебері, ұйымдастырушысы, үйлестірушісі, басқарушы-менеджері. Мұғалімнің кәсіби қызметіндегі ең негізгі ретінде базалық, негізгі және пәндік құзыреттердің қалыптасуы мен дамуы анықталды.

Біздің еліміздің жедел әлеуметтік-экономикалық дамуының қазіргі жағдайында әртүрлі секторлардың ұйымдарында (кәсіпорындарда, фирмаларда, мекемелерде) қызметкерлердің әртүрлі санаттарының құзыреттілігін, бастамасын, шығармашылығын, инновациялық белсенділігін арттыру қажет болып отыр. Осыған байланысты экономиканың барлық салаларында және әлеуметтік салада персоналды, адамдарды сауатты мақсатты басқарудың рөлі мен маңызы артып келеді.

Сонымен қатар, дене шынықтыру және спорт саласында жоғары білікті кадрлар даярлауды жетілдіру үлкен әлеуметтік маңызы бар міндет болып табылады. Басқарушылық дайындық ерекше маңызға ие, өйткені дамудың қазіргі кезеңінде қоғам жауапты тәуелсіз шешімдер қабылдауға қабілетті, өзінің кәсіби қызметін сауатты ұйымдастыра алатын, басқаларды басқара алатын, яғни басқарушылық құзыреттілігі бар мамандарға өте мұқтаж.

Әрине, жоғарыда келтірілген мәселелерді шешу кешегі теориялық оқытушыдан бүгінгі практикалық мұғалімге, тәжірибеге бағытталған нәтижеге жұмыс істейтін менеджерге білім, білік және дағдыларды қалыптастыратын мұғалімнің функцияларын түбегейлі өзгертуде.

Мұндай жағдайда болашақ дене шынықтыру пәнінің мұғалімі үшін басқарушылық құзыреттілікті қалыптастыру қажеттілігі өткір сезіліп отыр.