Дістемелік ерекшеліктері
жүктеу/скачать 489,35 Kb.
|
Жанторинов С. Д. - 13-14 жас аралығындағы гір көтеруші спортшылардың дене дайындығы деңгейін арттырудың әдістемелік ерекшеліктері - Дене шынықтыру және спорт
- Бұл бет үшін навигация:
- Эксперимент
- Тарау бойынша қорытынды
Оқу-жаттығу процесін ұйымдастыру мен өткізудің шарттары мен талаптарына сәйкес әрбір сыналушы жеке күнделік жүргізді, онда ол осы тестілер кешенінің нәтижелеріндегі жеке көрсеткіштерін жазып жүрді. Педагогикалық эксперимент барысында модельдік сипаттамаларды қолдану арқылы эксперименттік топтың жаттығу процесі жүргізілді. Гір көтерумен айналысатын спортшының дене қасиеттерін дамытуды басқаруда әзірленген модельдік сипаттамаларды пайдалану нақты қадамдарды көздеді: - Қимыл-қозғалыс тесттерінің ұсынылған кешені бойынша дене дайындығы деңгейін диагностикалау жүргізілді; - Алынған нәтижелер әзірленген кестелік мәліметтерді қолдану арқылы балға айналдырылды; - Модельдік сипаттамалармен сәйкессіздік мәндері, қорытынды модельдік бағалау анықталды және гір көтерумен айналысатын жасөспірімдердің дене дайындығының «күшті» және «әлсіз» жақтарын көрсететін объективті қорытындылар жасалды; Алынған мәліметтер негізінде сыналушы спортшының дене дайындығына жеке ұсынымдар мен түзету бағдарламалары құрылды және әзірленді. Өте күрделі модельдерді құрастыру міндетті емес. Жақсы практикалық нәтижелерді ұйымдастырушылық-педагогикалық құралдар арқылы жасауға болатын спортшыларды дайындау жүйесінде салыстырмалы түрде қарапайым модельдерді қолданғанда да алуға болады [81,82,83]. Бұл біздің зерттеуімізде ұстанған ұстанымымыз (көзқарасымыз). Л.Я. Аркаев [10], спортшыларды дайындауда математикалық модельдер мен имитациялық модельдеуді пайдалану өте перспективалы іс екенін, бірақ ол әр түрлі профильдегі жоғары білікті мамандар (сарапшылар, механиктер, математиктер және бағдарламашылар) тобының жеткілікті ұзақ жұмысын талап ететінін атап көрсетеді. Тест нәтижелерін балға айналдыру үшін біз Microsoft Excel компьютерлік бағдарламасының көмегімен қарапайым функцияларды қолдандық. Толық қол жетімді дербес компьютерді (ДК) пайдалану әлдеқайда жылдам және ең бастысы, дәлірек өңдеуге және дұрыс нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік берді. Сондай-ақ, компьютерді пайдалана отырып, спортшының дене дайындығы деңгейін көрсететін гір көтеруші дене дайындығының күлтелі диаграммасы құрылды, ол бізге спортшы дайындығының «әлсіз» және «күшті» жақтарын айқын көрсетті. Сабақтар модельдік дене дайындығының артта қалған жақтарын жою үшін әзірленген кешендерді қолдану арқылы бір жыл бойы жүргізілді, содан кейін бақылау және эксперименттік топтардың бірдей тесттері бойынша дене дайындығына қайтадан тестілеу жүргізілді. Гір көтеруші спортшылардың көрсеткен нәтижелерін талдай отырып, біз бақылау тобында толтырылған допты итеру тестісінен басқа барлық дерлік тесттерде айтарлықтай өзгерістер бар екенін көреміз. Айтарлықтай өзгерістер келесі тесттерде болды: 30 м жүгіру, гірді кеудеге көтеру, тіреле жатқан қалыпта екі қолды бүгіп-жазу, бір орыннан ұзындыққа секіру, допты екі қолмен төменнен лақтыру, биік белтемірге асыла тартылу, 1000 м жүгіру, алға еңкею, білек динамометриясы (16-кесте). 19-кесте. Экспериментке дейінгі және кейінгі бақылау тобының дене дайындығы диагностикасының нәтижелері
Эксперименттік топта барлық тесттерде қайталау тестісін өткізгеннен кейін 14 жастағы гір көтерушілердің дене дайындығын диагностикалау үшін ұсынылған барлық тесттерде елеулі өзгерістер тіркелді (17-кесте). 17-кесте. Экспериментке дейінгі және эксперименттен кейінгі эксперименттік топтың дене дайындығын диагностикалау нәтижелері
Эксперименттік топтағы нәтижелердің өсу динамикасын көрсететін фактілер әзірленген модельдік сипаттамаларды пайдаланатын эксперименттік әдіс жас гір көтерушілердің дене дайындығын басқаруда ең тиімді екенін көрсетеді, ол өзін толығымен ақтады, бұған барлық қимыл-қозғалыс тесттеріндегі оң өзгерістер айғақ: 30 м жүгіру - 7%, гірді кеудеге көтеру - 28,6%, толтырылған допты итеру - 5,3%, тіреле жатып екі қолды бүгіп-жазу - 15,2%, бір орыннан ұзындыққа секіру - 9%, екі қолмен допты төменнен алға лақтыру – 4,3%, биік белтемірде асыла тартылу – 19,2%, 1000 м жүгіру – 7,5%, алға еңкею – 46,3%, білек динамометриясы – 15,4%. Эксперименттен кейінгі бақылау және эксперименттік топтардың нәтижелерін салыстырғанда, тесттердің көпшілігінде айтарлықтай айырмашылықтар байқалатынын атап өткен жөн (18-кесте), мысалы: 30 м жүгіруде, гірді кеудеге көтеруде, тіреле жатып екі қолды бүгіп-жазуда, бір орыннан ұзындыққа секіруде, допты екі қолмен лақтыруда, 1000 м жүгіруде, алға иілуде, білек динамометриясында. Ешқандай елеулі айырмашылықтар тіркелмеген тесттерге келесілер жатады: толтырылған допты итеру және биік белтемірге асыла тартылу. Бұл тесттерде айтарлықтай айырмашылықтардың жоқтығына қарамастан, эксперименттік топтағы нәтижелердің орташа мәні бұрынғысынша бірдей тесттердегі бақылау тобының нәтижелерінен жоғары. 18-кесте. Эксперименттен кейінге 14 жастағы гір көтерушілердің дене дайындығын диагностикалау нәтижелері
Гір көтеруші спортшылардың нәтижелерін талдау қорытындысы бойынша экспериментке дейін бақылау және эксперименттік топтарда модельдік деңгейге сәйкес келетін бірде-бір спортшы болмағанын көруге болады. Бірақ эксперименттен кейін айтарлықтай айырмашылық байқалады, бақылау тобында - модельдік деңгейге сәйкес 5 тест тапсырушы, ал эксперименттік топта - 14. Егер экспериментке дейін бақылау және эксперимент топтарында модельдік деңгейге сәйкес келмейтін дәрежесі аз спортшылар саны бірдей болса – 5 адам, ал эксперименттен кейін бұл көрсеткіш өзгерді. Бақылау тобында – 7, ал экспериментте – 1 сыналушы болды. Модельдік деңгейге орташаға сәйкессіздікке келер болсақ, онда нәтижелер келесідей: экспериментке дейін бақылау тобында 7, ал эксперимент тобында 9 болды. Эксперименттен кейін бақылау және эксперимент топтарында сәйкесінше орташа сәйкессіздіктің 3 және 0 нәтижесі болды. Экспериментке дейін үлкен (көп) дәрежелі сәйкессіздік бақылау тобында жалпы саннан 3 адамды, ал эксперимент тобында 1 адамды құрады. Эксперименттен кейін нәтижелер жақсы жаққа өзгерді және екі топта да үлкен (көп) дәрежелі сәйкессіздік нәтижелері көрінбеді (19-кесте). 19-кесте. 14 жастағы гір көтеруші спортшылардың дене дайындығы деңгейінің өзгеру дәрежесі
Нәтижелерді тереңірек талдау үшін экспериментке дейін және одан кейінгі әрбір жеке бақылау жаттығуында модель деңгейіне сәйкес нәтижелер саны есептелді (20-кесте). Кестеден көріп тұрғанымыздай, экспериментке дейінгі бақылау және эксперимент топтарында модельдік деңгейге сәйкес келетін нәтижелердің жалпы саны сәйкесінше 26 және 21 болған. Эксперименттің соңында модельдік деңгейге сәйкес келетін бақылау және эксперименттік топтардағы 14 жастағы гір көтерушілердің нәтижелері мүмкін болатын 150-ден сәйкесінше 72 және 125 болды. 20-кесте. Экспериментке дейінгі және одан кейінгі әрбір тест бойынша модельдік деңгейге сәйкес келетін 14 жастағы гір көтерушілердің нәтижелерінің саны
Жоғарыда айтылғандарды ескере, гір көтерушілердің дене дайындығының әзірленген модельдік сипаттамаларын пайдалана отырып, жеке бағдарламамен айналысқан эксперименттік топ модельдік деңгейге сәйкес келетін сыналушылардың көп екенін көрсетті деп қорытынды жасауға болады. Бұл сәйкестік тек қорытынды белгілердің санынан ғана емес, сонымен қатар жекелеген қимыл-қозғалыс тесттеріндегі модельдік деңгей белгілерінің жалпы санынан да көрінеді. Жүргізілген диагностика жеткіншек жастағы спортшының дене дайындығы деңгейі мен жарыс нәтижесі арасында өзара байланыс бар екенін көрсетті. Мәселен, 13-15 жас аралығындағы гір көтеруші спортшылар жарыстық жаттығуларда жоғары тұрақты нәтиже көрсетіп, дене дайындығының тестісінде жоғары нәтижелерге қол жеткізді. Осылайша, модельдік деңгейдегі мәндерге қол жеткізу спорттық нәтижелерді жақсартуға ықпал етеді деп айтуға болады. Алынған нәтижелерге сүйене отырып, эксперименттік топта біз жасаған модельдік сипаттамаларды пайдалану жас гір көтерушілердің оқу-жаттығу процесіне неғұрлым егжей-тегжейлі және даралай қарауға мүмкіндік береді деген қорытындыға келуге болады. Бұған жекелеген қимыл-қозғалыс тесттерінде де, тесттер кешені бойынша қорытынды бағалауда да эксперименттен кейінгі модельдік деңгейде қол жеткізілген нәтижелер саны дәлел. Педагогикалық эксперимент нәтижелері қимыл-қозғалыс тесттерінің көрсеткен қорытындылары мен жарыс нәтижелері арасындағы өзара байланысты анықтады. Мәселен, эксперименттен кейін «Шыңғырлау» спорт клубының оқушылары арасындағы гір көтеру жарысында тесттер кешені мен жекелеген қимыл-қозғалыс тесттері бойынша модельдік деңгейге сәйкес келетін эксперименттік топтағы гір көтерушілер тесттер кешені мен жекелеген тесттер бойынша модельдік деңгейімен сәйкессіздік дәрежесі әр түрлі болған спортшыларға қарағанда жоғары нәтиже көрсетті. Модельдік деңгейге сәйкес келетіндердің барлығы дерлік жаттығуға берілген 10 минуттық уақытты еңсере алды. Классикалық қос сайыс қозғалыстарында модельдік деңгейдің даму деңгейі бар спортшылар айтарлықтай және тиімді түрде ерекшеленді. Бұл ең алдымен өнер көрсету сәтіндегі жарыс жаттығуында снарядты дәл, күрт, сенімді көтеруден көрінді. Бұл спортшылар гірді соңғы қалыпта бекітуді айтарлықтай оңай еңсерді. Жүргізілген эксперименттен кейін жарыстағы эксперименттік топтың гір көтерушілері қос сайысты жинақтау бойынша нәтижені орта есеппен 60 ұпайға, ал бақылау тобы бар болғаны 35 ұпайға арттырды. Айта кету керек, модельдік деңгейге сәйкес келетін спортшылар гір көтеру спортынан Батыс Қазақстан облысының жастар құрамасының құрамында және бүкіл Қазақстандық жарыстарда облыс намысын қорғайды. Тарау бойынша қорытынды Өткізілген педагогикалық эксперименттің соңғы нәтижелері жас гір көтеруші спортшылардың дене дайындығының модельдік сипаттамаларын пайдалану гір көтерушілердің дене дайындығын тиімді басқаруға және жетекші дене қасиеттерін дамыту есебінен спортшылардың шеберлігін арттыруға мүмкіндік беретінін көрсетті. Жеткіншек жастағы спортшылар дайындығының әртүрлі аспектілерінің әзірленген модельдік сипаттамалары оқу-жаттығу процесін мақсатты түрде жүргізуге мүмкіндік береді, жан-жақты дайындық негізінде жоспарланған спорттық нәтижелерге қол жеткізуге ықпал етеді. Модельдік сипаттамаларға бағдарлану жас спортшының үйлесімді дене дамуын қамтамасыз етуге, спорттық дайындықты мәжбүрлеп жасатудан аулақ болуға мүмкіндік береді. Модельдік сипаттамаларды пайдалану гір көтеру спортында спорттық нәтижелерді жақсартудың тиімді құралы және оны гір көтеру спорт мектептерінде қолдануға болады. жүктеу/скачать 489,35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||