Дістемелік ерекшеліктері
жүктеу/скачать 489,35 Kb.
|
Жанторинов С. Д. - 13-14 жас аралығындағы гір көтеруші спортшылардың дене дайындығы деңгейін арттырудың әдістемелік ерекшеліктері - Дене шынықтыру және спорт
| ҚОРЫТЫНДЫ
Ұзақ жылдар бойғы ппрактикада тәрбие процесі алға қойған міндеттерін орындаудың көптеген әр түрлі әдістерін, құралдарын, тәсілдерін қалыптастырды. Дене тәрбиесі жалпы тәрбиенің бір құрамдас бөлігі. Оның қажеттілігін асыра бағалау өте қиын. Дене тәрбиесі – бұл денсаулықты нығайтуға, дене қасиеттерін тәрбиелеуге, тұлғаның үйлесімді дамуына, күнделікті өмірде қажетті қозғалыс дағдыларын қалыптастыруға және жетілдіруге және, әрине, физикалық кемелдікке ұмтылуға ықпал ететін мақсатты педагогикалық процесс. Айта кету керек, физикалық құрамдас бөліктен басқа, дене тәрбиесі ақыл-ой мен адамгершілікті де дамытуға бағытталған. Баланың бойында табандылық, бәсекелесті сыйлау, адалдық, мақсатқа ұмтылу, т.б. секілді қасиеттер дамиды. Гір көтеру спортымен айналысу ағзаның тұрмыста және күнделікті өмірде қажетті функцияларын үйлесімді дамытуға мүмкіндік береді. Бұл спорт түрінің айналысатын адамның ағзасына тигізетін әсері мен қолжетімділігін ескерсек, оны еліміздің түкпір-түкпірінде дамыту қажет. Дегенмен, осы уақытқа дейін гір көтерушілердің әр түрлі жас топтарындағы дене дайындығының құрылымы жеткілікті түрде зерттелмеген және әзірленбеген. Атап айтқанда, жас гір көтерушілердің дене дайындығының нақты цифр түрінде ұсынылған модельдік сипаттамалары, өзінің тиісті көрінісін таба алмады. Сондай-ақ тесттіден өткізілетін қасиеттердің дене дайындығының модельдік деңгейіне сәйкестік дәрежесін анықтауға арналған нормативтік талаптар жоқ. Айта кету керек, қазіргі уақытта спортшылардың дене дайындығы деңгейін көрсететін рейтингтік шкала жоқ. Өкінішке орай, жаттығу процесінің педагогикалық негізделген құрылысы үшін мұның бәрі гір көтерумен айналысатын спортшылардың сабақтарын жеткілікті сенімділікпен және тиімді етіп жоспарлауға мүмкіндік бермейді. Зерттеу жұмысымыздың бір бағыты әр түрлі жастағы гір көтерушілердің дене дайындығының құрылымын анықтау болды. Сондай-ақ ең маңызды дене қасиеттері анықталды және соған сәйкес гір көтерушінің дене қасиеттерінің даму деңгейін анықтайтын адекватты тесттер кешені таңдалды. Сондай-ақ 13-15 жас аралығындағы гір көтерушілердің модельдік сипаттамаларын анықтау, оның ішінде қимыл-қозғалыс қабілеттерінің даму деңгейіне арналған тесттер мен нормаларды бағалау шкаласын қалыптастыру бар. Ұсынылған тесттер бойынша 13-15 жас аралығындағы гір көтерушілердің дене қасиеттерін тестілеу келесі нәтижелерді көрсетті: - 14 жастағы балаларда (11,43%) жылдамдық-күш қасиеттерінің айқын өзгерістері «толтырылған допты итеру» тестінде байқалды. Ал «бір орыннан ұзындыққа секіру» және «допты екі қолмен төменнен алға лақтыру» тесттерінде 15 жастағы балаларда 5,84% үлкен өзгерістер тіркелді - сәйкесінше 28,39%. - шапшаңдықты сипаттайтын тесттерде – «30 м жүгіруде» 14 жастағы балаларда (4,99%) айтарлықтай өзгерістер байқалады. - төзімділік келесі тесттерде көрінді: жалпы - «1000 м-ге жүгіруде», онда 14 жастағы балалар (3,41%) үлкен өзгерістерге қол жеткізді; күштік қасиет – «тіреле жатып екі қолды бүгіп-жазуда» 14 жастағы балаларда (4,66%) көбірек өсті. «Биік белтемірге асыла тартылу» тестінде 14 жастағыларда – 31,178%, 15 жастағыларда – 22,13% өзгерістер болды. «Гірді кеудеге көтеру» тестісінде 15 жастағыларда өсу 42%, ал 14 жастағыларда 19,04% құрады. – иілгіштікті көрсететін «алға еңкею және отыру» тестінде бір жыл ішінде 14 жастағы балаларда үлкен өзгерістер болды (1,27%). - күш қасиеттерін тестілеу нәтижесі – «білек динамометриясы» 14 жастағыларда 30% өсуді, 15 жастағыларда 23,1% көрсетті. Екі жылдағы салыстырмалы базистік өсімдерді салыстыра отырып, тесттер кешеніне сәйкес, ең жоғары мән күшті, күш төзімділігін сипаттайтын тесттерде байқалатынына назар аудару керек. «Білек динамометриясы» тестінде нәтиже 60%-ға сәйкес келсе, «гірді кеудеге көтеру» тесті бойынша бұл көрсеткіш 69,04%, «биік белтемірге асыла тартылуда» салыстырмалы базистік өсім 60,22% құрады. Бұл тұжырым гір көтеру спортында тиімділікті арттыру факторы ретінде гір көтерудің спецификалық ерекшелігі күш төзімділігі екенін көрсетеді. 13-15 жас аралығындағы келесі ең үлкен базистік өзгерістер «допты екі қолмен алға лақтыру» тестінің көрсеткіштерінде (29,61%) байқалды. Бұл тест жарылыс күшінің даму деңгейін сипаттайды, ал қозғалысы классикалық қос сайыстағы гір көтерудің «серпу» жаттығуларына ұқсас. Кішігірім өзгерістер келесі тесттердің еншісіне тиді: «бір орыннан ұзындыққа секіру» (10,45%), «тіреле жатып екі қолды бүгіп-жазу» (9,4%), «толтырылған допты итеру» (17,71%), «қайталама жүгіру» (7,06%), «30 м жүгіру» (7,9%). Ең аз өзгерістер «1000 м жүгіру» (3,65%) және теріс динамика көрсеткен (-8,86%) «алға еңкею» тесттерінде сипатталды. Жоғарыда айтылғандардан 13-15 жас аралығындағы гір көтеруші спортшы жаттығуларының ерекшелігі күштің күштік төзімділігі мен жарылыс күшін дамыту екенін атап өтуге болады, мұны тесттердегі салыстырмалы базистік өсудің ең үлкен мәндері растайды: Гірді кеудеге көтеру - 69,04%; Биік белтемірге асыла тартылу - 60,22%; Білек динамометриясы - 60%; Допты екі қолмен алға лақтыру - 29,61%; Толтырылған допты итеру - 17,71%; Бір орыннан ұзындыққа секіру - 10,45%. Тесттер кешені бойынша 13-15 жастағы гір көтерушілердің тестілеу нәтижелерін қорытындылай келе, біз зерттеуіміздің негізгі міндетіне көштік - 13-15 жастағы гір көтерушілердің арнайы дене дайындығының үлгілік сипаттамаларын әзірлеу және жас спортшылардың оқу-жаттығу процесін басқарудағы оларды пайдаланудың тиімділігін экспериментте тексеру. Жас гір көтерушілердің арнайы дене дайындығының модельдік сипаттамаларын әзірлеуге негіз болып алынған нәтижелерге сүйене отырып гір көтерушілердің дене қасиеттерінің даму жағдайын диагностикалау негізінде модельдік сипаттамаларды анықтауды көздейтін технология алынды, тиісті нормалар қалыптастырылды және модельдік сипаттамалар болжалды. Тест қорытындылары бізге орташа арифметикалық және стандартты ауытқу көрсеткіштеріне негізделген нәтижелерді бағалауға мүмкіндік беретін стандартты сигма шкаласын пайдалана отырып, 13-15 жастағы гір көтерушілердің арнайы дене дайындығының тиісті нормаларын анықтауға мүмкіндік берді. Бағалардың градациясы келесі түрде құрастырылған: х+0,5 мәні орташа норма ретінде, ал қалған градациялар кезіндегі коэффициентке байланысты алынады. x+ мәндерінің диапазонындағы нәтижелердің көрсеткіштерін біз орташадан төмен және жоғары деп санаймыз. мен 2 аралығындағы нәтижелер төмен және жоғары болып саналады. 2 шегінен тыс қалған нәтижелер өте жоғары немесе өте төмен деп сипатталады. Спорттық нәтижелердің заманауи өсу тенденцияларын, гір көтерудегі бәсекелестіктің ұлғайғанын ескере отырып, 13-15 жас аралығындағы гір көтерушілердің дене дайындығы көрсеткіштерінің модельдік деңгейі жоғары нәтижелер шамасында (жоғары +) бекітілді. Нәтижелердің модельдік мәннен 0,5 ауытқуы онымен аз сәйкессіздікке, - орташаға, 2-ға дейін - үлкен (көп) сәйкессіздікке сәйкес келеді. Егер сәйкессіздік модельдік деңгейден 2 мәніне сәйкес келсе, онда ол өте үлкен болып саналады. 13-15 жастағы гір көтерушілердің арнайы дене дайындығының әзірленген модельдік сипаттамалары Шыңғырлау аудандарының «Шыңғырлау» спорт клубы коммуналдық мемлекеттік мекемесінде орталығында іс жүзінде тексерілді және танылды. Біз жүргізген педагогикалық зерттеулер эксперименттік жұмыстардың нәтижесі арқылы дәлелденеді. Қойылған мақсатқа жету барысында тиісті міндеттер шешіліп, оны біз ұсынған гипотеза растады. Спортпен жаңа айналысып бастаған спортшылар дайындығының әр түрлі аспектілерінің модельдік сипаттамалары оқу-жаттығу процесін мақсатты түрде жүргізуге және жоспарланған спорттық нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді деп айтуға болады. Модельдік сипаттамаларға бағдарлану спортшының үйлесімді дене дамуын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Біздің зерттеуімізде 13-15 жастағы гір көтерушілердің дене дайындығы деңгейінің динамикасы гір көтерушінің маңызды дене қасиеттерінің және гір көтеру спортындағы қозғалыстың биомеханикалық негізінің көрінуі арқылы анықталған арнайы таңдалған тесттер кешенін қолдану арқылы талданды. Диагностика нәтижелері спортшының дене дайындығы деңгейі мен жарыстың нәтижесі арасындағы өзара байланысты көрсетті. Сонымен, облыстық, бүкіл Қазақстандық жарыстарда жақсы нәтиже көрсеткен 13-15 жас аралығындағы гір көтерушілер дене дайындығын тестілеуде айтарлықтай жоғары көрсеткіштер көрсетті. Осылайша, ұсынылған тесттердегі модельдік деңгей нәтижелеріне қол жеткізу жарыс нәтижесінің артуына ықпал ететінін атап өтуге болады. жүктеу/скачать 489,35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|