Дістемелік кешен
жүктеу/скачать 1,41 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 6. Қазіргі кезеңдегі демократия проблемалары саяси ғылымдар мен практиканың маңызды мәселелерінің бірі.
| 5. Демократизм. Саясаттанушылар демократия деген жағымды сөзді нақты тарихи дәуірге, демократияның концепциясын тұжырымдаушы философтардың, қоғам қайраткерлерінің көз – қарасына қарай мейлінше әртүрлі түсіндіреді. Демократия қоғамдық құбылыс ретінде де, концепция, тұжырым ретінде де үнемі даму үстінде.
Батыс елдерінің саяси ғылымында демократияны оның мәнінен гөрі өтіп жатқан процес ретінде баяндап көрсетуге көбірек көңіл бөлінеді. Мәселен, Абрам Линколын демократияны адамдардың басқаруы, адамдарды басқару, яғни мұның мазмұны өзін - өзі басқару деп түсіндіреді. Белгілі социолог Сеймур Липсет демократияны саяси жүйе, - деп тұжырымдайды, - ол билеуші шинеуніктерді констуркциялық жолмен үнемі өзгертіп отыруға мүмкіндік береді және ол халықтың көпшілік бөлігіне билікке дәмеленушілердің арасынан сайлау жолымен таңдап алуына мүмкіндік береді. Демократияға берілген бұл анықтамалар негізгі үш демократиялық тұлғаны атап көрсетеді. Біріншіден, саяси процестерді және оларға байланысты институттарды – партияны, тәуелсіз баспасөзді және т.б. легитимдендіретін заңдарды көрсетеді. Екінші шарт – легитимді және әділетті саяси әрекеттердің нәтижесінде сайлауда көпшілік дауыс алған топ, партия немесе коалиция үкіметті бақылауға құқық алады. Үшінші шарт – Конституция биліктің бір саяси партияның, топтың қолынан екінші топтың қолына бейбіт жолмен көшуіне кепілдік береді Қазіргі замаңда саяси жүйеге беріліп жүрген көптеген теориялық және практикалық сипаттамаларды қорыта келгенде демократиялық жүйеде, оның төмендегі негізгі элементтері міндетті түрде болуы қажет. 6. Қазіргі кезеңдегі демократия проблемалары саяси ғылымдар мен практиканың маңызды мәселелерінің бірі. Дамыған елдерде демократия калыптасып алса. тоталитаризмнің орнына келген Казақстан сиякты слдер демократия жолына енді тұсе бастады. Бірақ бұл оту жолы бүл елдерде азаматтық қогамныц елсіздіі інен жоне азамат-; тардыц қүкы мен бостандығып қоргау тетік гсріпің жоқтығы-нан ауыр да үзакка созылуда. Дегенмен кейін шегінетін жол жоқ сондыктан казіргі заманғы мемлекеттердің демократия- ға өту төжірбиесінің маңызы жас мемлскеттер үшін аса зор. Польша саясатганушысы Е.Вятрдіц .зерпеулері бойынша мемлекеттердің демократияга бейбіт жолмен етуінің исгізгі үш тұрлі тәжірибесі бар. Бірішпі форма жогарыдан жасала-тын реформалар аркьілы демократиям өту. Бұл жағдайда автаритарлықбилеушілер ез еріктері бойынша жүйсні озгер-туге бел байлайды. Мәселен, Түркияда Ліатүрік, Бразилия 60-шы жі>ілдары осындай жолмен демократняга отті. Екінші түрі бүрынгы автаритарлыкрежимиің шүгыл күйреп, озінің дәрменсіздігінтанытуы. Чехослапакияда, Грецияда осылай болды. Үшінші түрі билік басында түргапдар мси оішози-цияның келісімі бойынша бірте-бірте арқылы демократиялық жолға түсу. Испанияда осылай болды. Қогамдықдамудың казіргі замангы тожірбиесі көи слдер үшін демократияға отудін. үшінші жолы қолайлы екснін көрсетіп отыр. Тек бүл үшін мынандай жпгдайлардын болуы қажет: үкіметгін, көпшіліктіц мүддслеріне сай келстін реформаны жүргізуге, қоғамныц демокрмтиялі.ік, жолмен алға басуына кедергі жасайтын ескі, кдрсы күштсрді бейтараіпандыру кабілеттігі, ақырында коғамнын өзініңде топтасуға, қолдап, колдау корсетуге, яғни іоменнен кимыл көрсетуге қабілеті болуы керек. Тарихи тожірибе демократияның "жоғарыдан" калыптастырылуы оте сирск болғанын корсетеді. Кобінше демократия "төменгі жактың", халықгьщ қолдап, қі.ісым жасауы, әр түрлі саяси жоне әлеуметтік топтардыіі бірлссіп қимьш жасауы, осы арқылы саяси жөне экономикалық реформаның барысына эсер етуі аркасында орнады. Кәзіргі көп үлтты мемлекеттерде демократияга өту жолының қиыншылыктарымен бірге ерекінеліктері де бар. Осы проблеманы зертгеген көптеген саясаттанушылар көп үлтты мемлскеттердің демократиялық жолга тұсуінің ерекшеліктерін зертіеуде. Мәселен, Оксфорд упиверситетінің нрофессоры А.Стспан бүл жонінде былай дси корсетсді: кеп үлтты орта жағдайында егер мемлекет түргындардың бәріне бірдей тең азаматтық қүқыкты кдмтамасыз ететін саясат жүргізсе, ол қүю.ікд-ардың жүзеге асуына кепілдік бсрсе, демократияны ойдағыдай қалыптастыру мүмкіндігі арта түседі. Егер демократияга ету демократиялық емес жүйе кезінде басталатын болса, ол үшін алдымен сайлау өткізіп, лсгитимдік жүйс жасап алу, онан соц консенсускд, келісімге келу шараларын іске асыру керек. Осы тұрғыдан алғанда біздіц Казақстан Республикасында ел Президенті Н.Назарбаевтыц қоғам омірін, ел баскару жүйесін оңтайландырып, демократияландыру, барлық үлттар мен елеуметтік топтардың ауыз бірлігі мен гоптасқандыгын, олардың күқы мен бостаіщығын бірдей кдмтамасыз ету арқылы іске асырын жаткан саясаты әбден зертгеуге түрарлық. Бүл саясат еліміздің Ата Задында озіпід к,үкықгық негізін тапкан. жүктеу/скачать 1,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|