Дістемелік кешен
Идивидуалистік, коллективистік және плюралистік демократия
жүктеу/скачать 1,41 Mb.
|
| 3.Идивидуалистік, коллективистік және плюралистік демократия. Алуан түрлшктің (плюралівмііііі) аяеиен/и/изр/демократияның классикалыктеориясын калаушылардыңеңбектерінде байкал-ган. Оган спаллымен Дж.Локк пен III.Л. Монтескьеатап корсет-кен биліктінтармакталу тсориясы кіреді.
АК.Ш КонституциясыавторларыныцбіріДж\ Мэдисон (\75l— 1836) мынадай идеяны үсынды: коғамда озіндік мүдделері бар op түрлі топтар болган сайын, олардың ішіндегі бір топ басымдык ету каупі азаяды да, сонымен бірге баска топтардың сенімді кор-ғалуына кепілдік кобейеді. Ол антикалык полистегі саяси тәртіптің жаппай, барлыгын камтитын бір пікірлілігінен іс жүзіндебастартты.Онынорнынадемократиянындарашылдык және либералдык принциптерін үштастырып, мемлекетгік билікті алғатартты. Сөйтіп, саяси теорияда түңғыш рет халык, яғни копшіліктін билігін дәріптеудін орнына азшылыктың мүддесін коргау идея-сына кадам жасалды. Демократияныц алуан түрлілік теориясы саяси процеске барлык азаматтардын тікелей катысу теориясынан бас тартты. Де-мократияның антикалык жэне классикалыктеорияларында жеке азамат бас кейіпкер болатын. Енді сол дауыс беруге ғана катыса-ды. Өкілдік демократия оны шешімдер кабылдаудан ығыстыра-ды. Яғни, азаматсаяси процестін негізгі тұлғасы болуынан кала-ды. Демократияныңалуан түрлілік теориясы саяси процестің өзін бүрынғыдай жеке адамдардын катынасы ретінде карамайды, топ-тардын және топ мүддслерінін езара катынасы ретінде карайды. Сонымен бұл тсорияны жақтаушылар казіріі демократиялык мемлекетте саясатты жеке тулға емес, халык емес, топ деп тужы-рымдайды. Бул теория дарашылдык және ужымдық теориялар-дыңарасында ортангы орыпды алып турғапдай. Коғамда экономикалык, әлеумеггік. саяси, мәдени және т.б.көптеген мудделер болатыны белгілі. Соларга байланысты әргүрлі топтар пайда болады. Кандай адам болмасын осыидай беліілі бір топтыи (отбасылык, этникалык, мамандык, діни, аймактык жоне т.с.с.) өкілі болып табылады. Ол сол топта тулға ретінде қалыптасады. Топ аркылы тулга өз муддесін білдіріп, оны корғауға мумкіндік алады. Демократиянын міндеті — когамдағы алуан турлілікті ынталандыру, барлык азамаггарға бірігуге, өз мудделерін ашык айтуга мумкіндік беру, саяси шешімдерде озара мәмілеге келу аркылы олардың тепе-тепдігін табу. Саясатта топтың катыпас тужырымдамасын жасағаи Артур Бентли (1870— 1957). Ол кен мағынасындағы мемлекеттін максаты — саяси процеске әр турлі толтардын мүдделерін тартып, оларды келісімге келтіру. Мемлекетке либерализм сиякты "тунгі күзетші" ретінде емес, топтың мүдделер куресіне бакылау жа-сайтын, коғамда әлеуметтік еділеттілікті қолдайтын казы ретінде карайды. Демократиянын алуан турлілік теориясының тағы бір ерекшелігі — биліктін араласуы, сіңуі (диффузиялануы), ягни саяси жүйеде биліктің ыдырауы, бөлініп-болініп кетуі. Мысалы, АКШ-та билік орталыкта президент пен конгрестіңарасында гана емес, орталыктан штаттарға (федералдык принцип), саяси процеске катысушы op түрлі топтар, партиялар арасында болініп берілген. Демократиянын төбе топ (элитарлық) теориясы жоғарыда көрсетілген теорияға уқсас. On халыктын саясаттан шет-тетілуімен келіседі. Сонымен қатарсаяси шешімдерді аз ғана, са-наулы адамдар кабыллайды дейді. Олардың айтуынша, саяси процеске тандаулы, іріктелген, калаулы топтар арасындағы курес жатады. Бул теорияны жақтаушылар халыкка өз мудделерін корғап, саясм шешім кабылдаушы кәсіби саясаткерлерге жүктеуге көздерін жеткізгілері, сендіргілері келеді. Себебі, ысылған, төсел-ген, жоғары кәсіби маман гана саяси шешімдерді кабылдаудын еркіндігі мен мүмкіндіктерін сактай отыра демократиялык тетіктерді утымды пайдалана алады. Тебе топтар өзара күресе берсін, ал халыктыноған акылы жетпейді, ол кызба келеді, коніл күйдің жетегінде лепірме серкелердін кулығына еріп кетеді деп түсіндіреді. Жоғарыда аталған теориялардан баска демократиянын марксисты теориясы бар. Ол Руссонын ужымдык теориясына үксас. Біракмарксистердемократиянынтаптыкмәніне баса коніл бөледі. Францияныңсаясатшысы М. Рокар "ақпараттық демократия" деген тужырымдаманы шығарды. Онынойынша, казіргі демократия сайланған адамдар, акпарат куралдары жэне сайлаушылар арасындағы өзара байланыс негізінде куралады. Халык озініңтан-дау кукығын акпарат хабарларының еркін таралу жағдайыңда гана іскеасыра алады. Соцты кезде демократиянын экономикалық теціиясы алға тар-тылып жур. Ол саясат билік катынастарын нарыктык катынас-тармен байланыстырады. Мысалы, Американың президенті Б. Клинтон жакында казіргі Батыс демократиясын нарыктык демократия деп атады. жүктеу/скачать 1,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|