Дүниетаным туралы түсінік. Дүниетанымның тарихи формалары. «Дүниетаным»
Мораль мен этиканың шығу тегі мен мәні. Адамгершіліктің алтын ережесі
жүктеу/скачать 0,76 Mb.
|
| 23. Мораль мен этиканың шығу тегі мен мәні. Адамгершіліктің алтын ережесі.
Этика-адам білімінің ежелгі және қызықты салаларының бірі. «Этика» термині ежелгі грек сөзінен шыққан «этос» , адамның әрекеті мен іс-әрекетін білдіретін, өзіне тән, әртүрлі кемелдік дәрежесі бар және индивидтің моральдық таңдауын болжайтын «этос» (ethos). Бастапқыда, Гомер кезінде, этос — тұрғын үй, тұрақты орын. Аристотель этосқа адам сипатындағы жақсылық ретінде (ақыл-ойдың ізгілерінен айырмашылығы) түсіндірген. Демек, этостан шыққан туынды-этикалық ( ethicos — адамгершілік, темпераментке қатысты) және этика-адам сипатындағы қайырымдылықты (батылдық, ұстамдылық, даналық, әділдік) зерттейтін ғылым. Қазіргі уақытта «этос» терминін әлемдік өркениеттің өзіне қауіп төндіретін тарихи жағдайларда көрініс табатын жалпы адамзаттық адамгершілік ұстанымдарды бөліп көрсету қажет болған кезде пайдаланады. Сонымен қатар, ертеде этос (Эмпедоклдегі алғашқы элементтердің этосы, Гераклиттегі адамның этосы) адамдардың әдет-ғұрыптары мен мінез-құлықтары олардың бірге өмір сүруі процесінде пайда болады деген маңызды бақылау білдіреді. Ежелгі Рим мәдениетінде «мораль» сөзі адам өмірінің құбылыстары мен қасиеттерінің кең шеңбері: адамгершілік, әдет-ғұрып, мінез-құлық, заң, сән нұсқамасы және т. б. белгіленген. жататын сипаты, әдет-ғұрыптары), кейінірек (қазірдің өзінде IV ғасырда б. э.) термині moralitas (мораль). Демек, ежелгі грек ethica және латын moralitas этимологиялық мазмұны сәйкес келеді. Адамгершіліктің алтын қағидасы (Конфуций) және бұлжымас императиві (И.Кант). Конфуций - ілім мен философияға, қытай, корей және жапон өмірі мен тұрысы, ойлау ғұрыпына терең ықпал еткен, әйгілі қытай ақылманы және әлеуметтік философы. Конфуций адамгершілік мәселелерін бірінші кезекке қойған. Конфуций өз ілімін адамға бағыттаған. Ол - алғаш рет адамның кісілік тұлғасы туралы ой қозғаған философ. Үлгі тұтуға жарайтын ер адамның адамгершілігі , үлкенді сыйлауы , әдет-ғұрып, дәстүрді құрмет тұту (ли) жоғарғы дәрежеде болуы тиіс. Адам тумысынан жаман болып тумайды, оны жаман да, жақсы да қылатын өскен ортасы. Конфуций мемлекетті де үлкен отбасы деп түсіндірген. Оның ілімі, жалпы алғанда, үстем таптың мүддесін қорғады, құлдықты сөкет көрмеді, сондықтан да ұзақ жылдар бойы мемлекеттік ресми идеологияға айналып, Қытайдағы қоғамдық өмірдің барлық салаларына өз әсерін тигізді.Конфуцийді ұлы моралист деп атайды, өйткені ол өзінің саяси-әлеуметтік доктринасын моральдік максимумдарға – биік мораль, лайықты, дұрыс тәртіп, этикет эталондарына (ли) негіздеді. Конфуций мүлтіксіз, жетілген адам (цзюнь-цзы) тұжырымдамасын жасады. Мұндай адамның асылдығы, Конфуций бойынша, шыққан тегіне емес, алған тәрбиесіне байланысты болмақ. Өте оңды, тамаша адам өзін-өзі жетілдіру нәтижесінде қалыптасады. Ойшыл ретінде Конфуций мұндай кісіні адамшыл (жень), әділ, адал, ақжүрек болу керек деп есептейді. Ол әрқашан білім ала беруге ұмтылып тұруға тиіс. Конфуций адамдар арасындағы (отбасында, қоғамда, мемлекетте) мүлтіксіз қарым-қатынас заңын мынандай қанатты сөзбен тұжырымдаған: “Өзіңе тілемейтініңді басқаға жасама”,- дейді. Бертінгі ұрпақ адамгершіліктің алтын ережесі ретінде дәріптейтін осынау Конфуций іліміндегі тұжырымдама ілгерілі-кейінгі ойшылдар пайымдауында адам мінез-құлқы мен тәртібінің іргетасы іспетте қолданылуда. жүктеу/скачать 0,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|