Доклады казахской академии образования Ежеквартальный журнал издается с 2008 года

191 
Қазақстандық жоғары оқу орындарында бұл әдістеме өз жолын 
енді бастап жатыр және үздік білім беру мекемелерінің оқу 
бағдарламаларында өзінің лайықты орнын алуға ұмтылады. 
Пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту пәнаралық байланыстарды 
орнатудың тиімді тәсілдерінің бірі болып табылады және болашақ 
маманды шет тілдік кәсіби қарым-қатынасқа табысты дайындайды. 
Осындай 
ұстанымның 
жақтаушылары 
ұсынған 
басты 
артықшылықтардың бірі осындай бағдарламаларға қатысу нәтижесінде 
студенттердің уәждемесінің өсуі болып табылады. Мотивация ең 
ықпалды жеке айнымалылардың бірі болғандықтан, оқыту жөнінде сөз 
қозғалғанда бұл тәсілдің артықшылықтары айқын деп болжанады. 
Дегенмен, ағылшын тілін шет тілі ретінде дәстүрлі оқытуды салыстыру 
кезінде және пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту шеңберінде мотивацияда 
айырмашылықты растайтын зерттеулер жеткіліксіз. 
Зерттеудің негізгі міндеттері: 
1) пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту аясында қазақстандық 
ғылымда қалыптасқан тәсілдердің теориялық аспектілерін қарастыру; 
2) осы әдістеменің қазақстандық білім беруде практикалық 
қолданылуын талдау; 
3) тілдік емес мамандықтардың студенттеріне, атап айтқанда 
информатика мамандығына студенттерді оқытуға пәндік-интегралды 
оқыту тәсілінің әсерін қарастыру. 
Үш ең көп таралған кіріктірілген пәндік-тілдік тәсілді ажыратады: 

ESP (English for specific purposes / ағылшын арнайы мақсаттар 
үшін); 

CLIL (Content and language integrated learning / пәндік-тілдік 
интеграцияланған оқыту);

EMI (English as Medium of Instruction / ағылшын оқу құралы 
ретінде). 
Кейбір зерттеушілер шет тілін оқыту әдістемесінде кеңінен 
танымал ESP терминін алмастыра отырып, CLIL-ді таңдайды. Сонымен 
қатар, терминология суретін ЖОО білім беру әдістемесінде бар EMI 
түсінігін қиындатады. Барлық үш терминологиялық ұғым Кәсіби-
бағытталған шет тілін оқытуда қолданылады, онда лингвистикалық 
және арнайы мазмұндық аспектілер әртүрлі дәрежеде үйлесе алады. 
Көрсетілген үш методикалық категорияның жақындығына байланысты 
оларды ажырату қажеттілігі туындайды [1, 163–166 б.б.]. Арнайы 
мақсаттарға арналған ағылшын тілі (ESP) – «әр түрлі пәндік сала 
мамандарының сәтті және барабар коммуникативтік актісіне ықпал 
ететін тілдің функционалдық түрі» [2, 33 б.]. 

192 
A. Dudley-Evans жүргізген зерттеулерге сәйкес ESP тәсілі аясында 
ағылшын тілін үйрену белгілі бір пәнді оқуға дайындықты, пәнге 
батыру әдісі мен тереңдетілген курсты қамтиды [3, 158 б.]. ESP 
бағдарламасының негізгі міндеті студенттердің тілдік құзыреттілігін 
қалыптастыру болып табылады. Оқыту шет тілді коммуникативтік 
біліктерді жетілдіруге бағытталған, кәсіби салада қолданылатын 
терминологияны, грамматика мен дискурс ерекшеліктерін меңгеру 
деңгейі бағаланады. 
Пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту (CLIL) еуропалық жоғары оқу 
орындарының ғалымдар тобы әзірлеген болатын, олардың арасында 
төмендегілерді атап өтуге болады: David Marsh, Do Coyle, Oliver Meyer, 
Victor Pavon және т. б. Бұл әдістеме «пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту» 
дегенді білдіреді, ол екі пәнге бағытталған білім беру бағдарламасына 
жатады [4, 5, 6, 7, 8, 9]. Бұл ретте барлық оқу курсы жүргізілетін білім 
алушылардың шет тілі немесе екінші тілі пәнді оқыту құралы ретінде 
пайдаланылады [10]. Бір қарағанда, CLIL басқа ұқсас әдістемелерден 
принципті айырмашылықтары жоқ. Шын мәнінде, бұл әдіс екі 
компоненттің 
неғұрлым 
маңыздылығын 
көрсетпей, 
тілдік 
компонентпен және профильдік пәннің кәсіби бағытталған мазмұнымен 
бірдей жазықтықта жұмыс істейді. 
Өз тәжірибесінде CLIL әдісін алғашқылардың бірі болып енгізген 
батыс мұғалімдері өз мақалаларында екі жақтың да: шет тілінің мұғалімі 
де, студенттің де ынтасын арттыруға ерекше назар аударды [11]. Кейбір 
студенттер CLIL-ді «өз тұлғасының дамуына инвестиция» ретінде 
сипаттайды, тіл туралы ойламастан жаңа пәндерді үйрену мүмкіндігін 
ерекше атап өтеді. Осы әдістеме аясында тиімді оқыту ортасын құруға 
негізделген когнитивті тұжырымдамаға көп көңіл бөлінеді, оның ішінде 
студенттердің танымдық қабілеттерін дамыту жандандырылады. В. 
Пановтың пікірінше, CLIL енгізу осы тәсілдің қағидалары негізінде 
жұмыс істейтін оқытушының құзыреттері мен өзіне елеулі өзгерістерді 
енгізуді талап етеді [11, 12, 13]. 
Ағылшын негізгі оқыту тілі ретінде (EMI) бүкіл әлемде theme 
based courses, linked courses, sheltered subject matter instruction және т. б. 
сияқты модельдер ретінде белсенді қолданылады [14]. 
Theme-based courses (тақырыптық курстар) арнайы пәндер 
бойынша білім талап етілмейтін лингвист-оқытушы шет тілінде іске 
асыратын тақырыптық-бағытталған курстар болып табылады. Бұл EMI 
моделі әртүрлі профильдік тақырыптарды қамтиды. Мұндай тәсіл 
студенттерді пәндік мазмұнмен тілдік аспектілерге зиян келтірмей, тілді 
бейіндік курс мазмұнына біріктіру құралы болып табылады. Бұл курс 

193 
қарым-қатынастың кәсіби, мәдени және оқу-танымдық саласы аясында 
ауызша сөйлеу дағдыларын дамытуға, кәсіби терминология мен ғылыми 
лексиканы меңгеруге, студент үшін маңызды ақпарат алу мақсатында 
арнайы және ғылыми әдебиеттерді оқу дағдыларын дамытуға 
бағытталған. 
Linked courses (өзара байланысты курстар) пәндік-тілдік 
кіріктірілген оқытудың нұсқасы болып табылады, оның шеңберінде 
бейіндік пәндер шет тілінде жүзеге асырылады. Бұл модельдің негізгі 
ерекшелігі – тіл оқытушысына арналған тілдік дағдыларды және пәнді 
оқытушыға арналған ұғымдық-концептуалды аспектілерді қамтитын 
оқыту мақсаттарында. 
Sheltered subject-matter instruction (арнайы контентті ағылшын 
тілінде оқыту) – бұл кәсіби білім беру мазмұнына кіріктірілген және шет 
тілінде бейіндік пәнді игеруге бағытталған шет тіліндегі бейіндік 
курстың тағы бір түрі. Бұл модель негізгі студенттер құрамынан шет 
тілін нашар білетін және бейімделген немесе оңайлатылған тілдік 
модельдерді қолдану арқылы жалпы деңгейге көтерілуі қажет шетел 
студенттері оқитын студенттер тобында сәтті жүзеге асырылады. 
Пәндік-тілдік 
кіріктірілген 
білім 
беру 
тілдік 
емес 
мамандықтардың студенттері үшін, әсіресе, физика, химия, биология, 
информатика бағыты бойынша педагогикалық мамандықтар бойынша 
білім алатындар үшін үлкен оң мәнге ие, себебі бұл пәндер мектептерде 
ағылшын тілінде оқытылады. Көптілді білім беруді және ЕҰУ 
академиялық ресурстарын дамыту орталығы оқытушылардың 
біліктілігін арттыру үшін CLIL жүйесі бойынша ағылшын тілінде 
пәндерді оқыту әдістемесі бойынша семинарлар өткізеді. 
Информатика мамандықтың кейбір пәндері ағылшын тілінде 
оқытылады. Сондай-ақ, ағылшын тілі сабақтары кәсіби бағытталған 
болып табылады. Пән оқытушылары мен талапкерлердің оқуға түсу 
кезінде шет тілін білуіне ерекше көңіл бөлінеді. 
Ағылшын тілінде дәріс өткізу екі тарап үшін де нақты мәселе 
болды: (дәріскерлер мен студенттер үшін), өйткені шет тілді тілдік 
құзыреттер 
жеткілікті 
дамымаған. 
Оқытушылар 
арнайы 
ұйымдастырылған лингвистикалық курстарда ағылшын тілін қайталай 
алатын болса, студенттер ағылшын тілінде бейіндік пәндер бойынша 
дәрістерге дайын болуы керек. Мәселелер студенттер мен 
оқытушылардың ағылшын тілінде дәрістерді өз ана тілдеріндегідей 
тиімді жүргізу және тиімді түсіну үшін жеткілікті деңгейінің болмауы; 
оқу материалдарын әзірлеу және студенттердің де, оқытушылардың да 
ағылшын тілін білуін жетілдіру мақсатында шет тілдері оқытушылары 

194 
мен арнайы пәндер оқытушылары арасында тиімді ынтымақтастық 
жолдарын іздеудегі қиындықтар. 
Информатика мамандығының студенттері арасында CLIL әдісі 
туралы студенттердің ақпараттану мәніне анонимді сауалнама 
(сауалнама автормен жасалған) жүргізілді. Студенттерге 10 сұрақтан 
сауалнама ұсынылды. 
Информатика мамандығының студенттері арасында тестілеу 
нәтижелері: 

89% үш тілді білімге оң қарайды; 

65% ағылшын тілін оқыту сапасына қанағат; 

50% ағылшын тілінде арнайы пәндерді оқыту сапасына қанағат; 

80% CLIL әдістемесімен таныс, ақпараттандырудың негізгі көзі 
интернет көрсетілген; 

50% білім алушылар осы технология оқуда пайдаланылатынын 
растады; 

98% білім алушылар ағылшын тілінде жүргізілетін барлық 
пәндерде CLIL технологиясын 100% пайдаланғанда шет тілін оқыту 
процесін жандандыру ең жоғары болушы еді. 
Тестілеу нәтижелері бойынша студенттер арасында сауалнамаға 
қатысқандардың 20% бейіндік пәндерді шет тілінде қабылдау 
күрделілігіне байланысты бағдарламаға көңілі толмайтынын атап өтуге 
болады. Қалған студенттер жауап беруге қиналған, өйткені олар 
әдістемені бағалауға жеткілікті уақыт оқыған жоқ. Сондай-ақ, 
студенттердің 90%-ы пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту шет тілін оқыту 
үдерісін жандандыруға ықпал ететінін айтты, тілді меңгеру деңгейі 
бағдарламаның әрбір курсымен өсіп келе жатқанын атап өтті. 
Сұралғандардың 9%-ы осы әдістеменің шет тілін білу деңгейіне әсерін 
тигізетінін байқамаған. 
Бұл ретте студенттердің 90%-ы шет тілді құзыреттілікті жетілдіру 
қажеттілігін 
сезінеді. 
Сауалнаманың 
нәтижелері 
бойынша, 
респонденттердің 56%-ы шет елдерде ағылшын тілінде қарым-қатынас 
жасау мүмкіндігін негізгі уәждеуші фактор деп санайды; 55%-ы 
ағылшын тілі болашақ жұмыста жарамды деп санайды; студенттердің 
11%-ы өз білімін жақсартқысы келеді; сұралғандардың 12%-ы ағылшын 
тілін ұнатады, бұл ішкі уәждемеге байланысты; студенттердің 10% - ы 
үшін негізгі уәждеуші факторлар сынақ алу және емтихан тапсыру 
болып табылады.
Осылайша, сауалнама сыртқы мотивация факторларының 
басымдығын, атап айтқанда, өзінің білімі мен коммуникативтік 
дағдыларын кең мағынада, сондай-ақ болашақ кәсіби қызметте 

195 
пайдалану мүмкіндігін анықтады. Сауалнаманың нәтижелері пәндік-
тілдік кіріктірілген оқыту әдістемесін қолдану студенттерді шет тілін 
үйренуге ынталандырады деп болжайды. 
Жоғарыда айтылғандарды негізге ала отырып, пәндік-тілдік 
кіріктірілген оқыту технологиялары кәсіби маңызы бар пәндерді оқыту 
процесімен шет тілін белсенді біріктіру негізінде шет тілін меңгеру 
процесін белсендіруге ықпал етеді деген қорытынды жасауға болады. 
Пәннің негізгі түсініктері туралы білімі бар студенттер, оқу 
бағдарламасының бөлігі болғандықтан, оны шет тілінде оңай қабылдай 
алады. Бұл мазмұн мен кәсіби пікір беру үшін шет тілі құралдарын 
пайдалануда сенімсіздікті төмендетеді. Сонымен қатар, оқушылардың 
назары тілдік қателерді жіберуге байланысты проблемалардан 
алшақтатады, өйткені олардың негізгі күш-жігері пәннің пәндік 
мазмұнына бағытталған. Тілдік емес мамандықтар студенттерінің 
коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру үшін оларға шет тілінде 
ойлауға, осы ойды қалыптастыру мен тұжырымдаудың өзінің тікелей 
функциясында әрекет ететін шет тілінде ой тудыратын қандай да бір 
мәселелерді шешуге мүмкіндік беру 
маңызды. Бұл ретте 
коммуникацияның міндетті шарты олардың мамандықтары бойынша 
ғылыми терминдерді пайдалану болып табылады. 
Пәндік-тілдік кіріктірілген оқытуды қолдану педагогикалық 
бағыттағы студенттерді, атап айтқанда информатика мамандығын 
оқыту кезінде орынды болып табылады, өйткені олар үшін шет тілін 
үйрену басым болып табылады. Сондықтан тілдік емес бағыттағы, атап 
айтқанда информатика мамандығының студенттері үшін пәндік-тілдік 
кіріктірілген оқыту форматын пайдалану олардың уәждемесін 
арттыратын 
және 
оқу-танымдық 
қызметін 
ынталандыратын 
факторлардың бірі болып табылады. 
Осылайша, пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту жүйелі түрде 
пайдалану кезінде университеттердің тілдік емес мамандықтары 
студенттерінің шет тілдерін оқыту процесін белсендірудің негізгі тетігі 
ретінде уәждеменің жоғарылауына ықпал етеді, өйткені олардың назары 
қызықты, жаңа және мазмұндық тілдік материалда қалып отыр. Кәсіби-
бағытталған сабақ тақырыбы студенттердің танымдық қажеттіліктеріне 
жауап береді және жаңа білімді белсенді меңгеруге әкеледі. Оларда өз 
құзыретіндегі мәселелер бойынша іскерлік ортада біртектес тілде 
байланыс жасай білу дағдысы қалыптасады. Бұл ретте, студенттердің 
тілдік емес факультеттерде шет тілі бойынша дайындық деңгейі 
айтарлықтай артады, бұл өз кезегінде, болашақ маманның еңбек 

196 
нарығындағы қатаң бәсекелестік жағдайында бәсекеге қабілеттілігін 
арттырады. 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1. Попова Н.В., Иовлева В.И. Предметно-языковое интегрированное обучение в 
вузовском учебном процессе // Ст. в сб.: Инновационные идеи и подходы к 
интегрированному 
обучению 
иностранным 
языкам 
и 
профессиональным 
дисциплинам в системе высшего образования, мат-лы междунар. школы-конф. 27– 30 
марта 2017 г., СПб., Изд-во СПбПУ, – 2017. - 426с.
2.Лингвистический энциклопедический словарь /гл. ред. В.Н. Ярцева. – 2-е изд., 
доп. – М.: 2002. – 709 с.
3. Dudley-Evans, A. and A.M. St. John, Developments in English for Specific 
Purposes: A multi-disciplinary approach, Cambridge University Press, Cambridge, 1998. – 
301 p. 
4. CLIL: Content and Language Integrated Learning/ Do Coyle, Philip Hood, David 
Marsh. – Cambridge University Press, 2010. – 173p.
5. Marsh D. Content and Language Integrated Learning: The European Dimension – 
Actions, Trends and Foresight Potential. – Cambridge University Press 2002. – 552 p. 
6. Marsh D. The Emergence of CLIL in Europe 1958-2002. In E. Kärkkäinen, J. 
Haynes; T. Lauttamus (Eds.), Studia Linguistics ar Literaria Septentrionalia. Sudies 
presented to Heikki Nyyssönes. University of Oulu, Finland, 2002, p.205–225. 
7. Marsh D. Language Awareness and CLIL. In J. Cenoz; N.H. Hornberger (Eds.), 
Encyclopedia of Language and Education. Knowledge about Language, 2nd edition, Volume 
6. New York: Springer Science and Business Media LLC, 2007, p.233- 246. 
8. Marsh, D. Take your brain on a language workout, Learning English, The Guardian 
Weekly, 2010, (15.01.10), 4. – Р.84 
9. Marsh D.; Mehisto P.; Wolff D.; Frigols M.J. The European Framework for CLIL 
Teacher Education. Graz: European Centre for Modern Languages, 2010. – Р.92 
10. Coyle, D. Content and language integrated learning / D. Coyle, P. Hood, D. Marsh, 
Cambridge: Cambridge University Press, 2010. - 182 p. 
11. Pavón V.; Ellison Maria. Examining Teacher Roles and Competences in Content 
and Language Integrated Learning (CLIL).LINGVARVMARENA– Vol. 4 – ANO 2013, 
Р.65–78 
12. Pavón V.; Ellison Maria. Examining teacher roles and competences in Content 
and Language Integrated Learning (CLIL) Report. Public Services Contract 
EACEA/2007/3995/2. Brussels: European Commission. 
13. Pavón V. The introduction of Multilingual Teaching in Andalusia: Heading 
towards a Newly Proposed Methodology. Journal of Border Educational Research, 2010, 8/1: 
31-42. 
14. Duenas M. (2003). A Description of Prototype Models for Content-Based 
Language Instruction in Higher Education. (http://www.publicacions.ub.edu/revistes/ 
bells12/PDF/art04. pdf - Access Date: 18.01.2016). 
Резюме 
Предметно-языковое интегрированное обучение способствует повышению 
мотивации студентов, выступает как основной механизм активизации процесса 
обучения иностранным языкам студентов неязыковых специальностей. 

197 
Resume 
The authors of the article prove, that subject-language integrated learning helps to 
increase student motivation, acts as the main mechanism for enhancing the process of 
teaching foreign languages to students of non-linguistic specialties of universities. 

198 

жүктеу/скачать 2,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: