Досмурзин ержан

Мәдениеттану
заттарды, бүйымдарды, қүбылыстарды, аны қталған 
қасиеттерімен көрсетілімдейді. Екіншіден, ол адам және 
қоғам үшін, анықтылы, шынайылықты мағыналығына 
иеліктенеді. Эстетикалық қүндылықтың игеруі, эстети- 
калық күйзеліске, талғамға, мүрағиятқа енгізілген баға- 
лау үдерісінде жүзеге асырылады. Эстетикалық баға- 
лаудың эстетикалық қүндылығына сәйкестілісі, эсте- 
тикалық пайымдаудың ақиқаттылығын анықтайды.
Эстетикалық қүндылық, адамның қызметтілігінің әр 
түрлі түрлерінде жасалып шығарыла алады, өйткені 
оларда ш ығармаш ы лы қ айқындалады. К. Маркстің* 
жазуымен- “сүлулық заңдары бойынша” . Көркемділік 
қүндылық, эстетикалық қүндылықтының ерекшелікті 
бейнесі.
Э стетикалы қ қүн д ы лы қ басқа қүнды лы қтарм ен 
(заттайлық және руханилық) өзара байланыста. Оның 
өзгешелігі, қүрылыммен және мазмүнының ерекше- 
ліктерінде айқы ндалады . Э стетикалы қ қүн ды лы қ, 
заттайлық-тәжірибелікті қүнды лы қтармен түлғаның 
ж әне қ о ғам н ы ң қаж еттіліктерін , қан дай өлшемде 
біріктіріп, жоғарылықты мақсаттылысын шырайлауына 
б ай л ан ы сты қи ы л ы сад ы . Осы н егізін де оларды ң 
өзаралықты кірісуі тіршіліктенеді. Эстетикалық қүн- 
дылық өзінде, көпшілікті, әртүрлі мағыналықтарды; 
адамның сезімділік органдарына психофизиологиялық 
м ағы насы н , әртүрлі қо ғам д ы л ы қ қаты н астарм ен , 
адамның еңбегінің мәнлігімен байланысты мағынасын, 
танып-білу және өзін танып білу үшін, қүндылықтық 
бағытталу үшін, адамдардың аралықты тілдесуі үшін, 
белсенділікті шығармашылығьшың ынтасы ретінде, рахат 
үшін іске асырады. Барлық аталған мағыналықтар, әр 
нақтылы қүбылыстың өзінділіктісі, бірыңғай кешеніне 
біріктіріледі.
34

Мәдениеттану
Эстетикалық қүндылықтың мәні, адамды шындыққа 
бекіту, б о стан д ы л ы қ ты дам уд ы ң, ад ам н ы ң ж ән е 
қоғамның бостандығының дамуының айқындалуы.
Ф. Энгельстің* сөздері бойы нш а- “м әдениеттің 
сапарындағы алдыға деген әр бір адым, бостандыққа 
деген адым болды”. Эстетикалық қүндылық бүл сапар- 
дағы белес. Эстетикалық қүнды лы қ әртүрлі нысан- 
дармен айқындалады және эстетикалық категориялармен 
зейінге алынады. Әсемдік, эстетикалық қүндылықтының 
негізгісі, оның эталоны*. А сқақтықта - эстетикалық 
қүнды лы қты ны ң әртүрліктісі болып келеді. Егерде 
әсемдікпен-асқақтыК өздерімен эстетикалық қүнды- 
лықтының туралықты іске асырылғанын көрсетілімдесе, 
сүрықсыздықпен-опасыздық оның Антиподтары*. Бүлар 
эстетикалық қарсы қүндылықтарға, әсіресе терістілікті 
қүндылықты мағынасына иеліктенген, эстетикалықты 
қ аты н астағы зер заты н а апары лады . Э стети к ал ы қ 
қүндылықтың эстетикалы ққа қарсы қүндылығымен 
қайш ылығында пайда болған күш тердің күрделікті 
түптелуіндегі нәтижесінде, трагикалықтымен-күлкілікті 
қүрылады.
Трагикалықты аксиологиялықты* көзқарас жағынан 
қүбылыстың қүнды лы қты сы ны ң бекітілгені ретінде 
қарауға болады. Бүл қүбылыс, өзіне қарсылықты күш- 
термен, қарсы күресуінде ж оққа шығады немесе қайғы- 
қасіреттенеді. Ал күлкілікті — адамдардың, қүбылыс- 
тардың, оздерінің төлтумалықты мағынасының табы- 
луы м ен, оздігін ің әш керелен ген і. Олар ө здерін ің
түксіздігімен, қүнды лы ққа қарсылықтысымен, шын- 
дықты эстетикалық қүнды лы ққа қарам а-қарсы лы қ- 
тысын көрсетеді. Сонымен, күлкілікті, эстетикалық 
қ ү н д ы л ы қ ты н ы , терістеу, о н ы ң терістеу арқы лы
бекітілгені.
35

Мәдениеттану
Эстетикалық қүндылық өзінің әмбебаптығына орай, 
өнер арқы лы ж әне одан тыс, түлғаны ң әлеуметтік 
сапалықтарының қалыптасуында, адамды, адамдардың 
әртүрлі қауымдастығына, қоғамдылық топтарына және 
үжымдарға ғана емес, адамзатқа “адамның тумалық 
м ән ін е” тілдестіруінде, ерекш е қы зметті атқарады. 

жүктеу/скачать 8,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: