Дјріс сабаќтарыныѕ тезистері

ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТіК РЕТТЕУ

5В0506 «Экономика», 5В0507 «Менеджмент», 5В0508 «Есеп және аудит», 5В0509 «Қаржы», 5В0511 «Маркетинг» мамандықтарының күндізгі бөлім студенттеріне арналған дәріс конспектісі

1. 
   Экономиканы мемлекеттік реттеудің қалыптасуы:
   

1. 
   Ағылшын классикалық саяси экономиясы – (ескі экономикалық либерализм). XVII ғ. соңында қалыптасқан. Өкілдері: А. Смит, Д. Рикардо. Смит – нарық өзін-өзі «көрінбейтін қол» арқылы реттейді деген (сұраныс және ұсыныстың өзара байланысы арқылы). Мемлекеттің негізгі атқаратын қызметі – халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
   

2. 
   Маржинализм. ХІХ ғасырдың 70 жылдары қалыптасты. Рөлі – тұтынушылар мінез-құлқын зерттейді. Өкілдері: Г. Госсен, К. Менгер. Маржинализм өкілдері тұтыну сферасын зерттеген. Мемлекет экономиканың дамуына араласпауы қажет деген.
   
3. 
   Марксизм. XVII ғ. екінші жартысында қалыптасты. К.Маркс іргесін қалаған қоғамдық ілім тарихта марксизм деген атпен белгілі. К.Маркс өз әдістемелерінде классикалық ағылшын мектебін, Гегель мен Фейербахтың неміс классикалық философиясын, француз утопиялық социализмі сияқты ғылыми деректерді пайдаланды. К.Маркстің негізгі экономикалық еңбегі «Капитал» еңбегі 4 томнан, 6 кітаптан тұрады.
   

4. 
   Институционализм. ХІХ ғ. аяғы ХХ ғасырдың басында пайда болды.
   

5. 
   Кейнсиандық экономикалық ілім. ХХ ғ. 30 жылдары қалыптасты. Өкілі: Джон Мейнард Кейнс., алғаш рет макроэкономикалық талдаудың негізін қалады, экономиканың дағдарыстан шығу жолдарын ұсынды. Кейнс дағдарыс жағдайында мемлекет қысқа кезеңде жиынтық сұранысты реттеу арқылы экономиканы тұрақтандыра алады деген. Мемлекеттің экономиканы толық реттеуін ұсынды.
   

• 
  қоғамдағы әлеуметтік мәселелерді шешу;
  
• 
  экологиялық жағдай;
  
• 
  табиғи монополиялардың іс-әрекетін реттеу;
  
• 
  айналымдағы ақша массасын реттеу;
  
• 
  қоғамның қоғамдық тауарларға деген қажеттіліктерін қанағаттандыру.
  

• 
  баға тұрақтылығы
  
• 
  халықтың толық жұмысбастылықтығын қамтамасыз ету.
  
• 
  экономикалық еріктілікті қамтамасыз ету.
  
• 
  сыртқы экономикалық жағдай.
  

1. 
   Административтьік әдістер – құқықтық инфрақұрылымды құрумен байланысты.
   

• 
  тыйым салу;
  
• 
  рұқсат ету;
  
• 
  сөгіс беру (выговор);
  
• 
  айып салу (штраф);
  
• 
  т.б. жазаларды пайдалану.
  

2. 
   Экономикалық әдістер – жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың өзгеруіне, ұлттық өндіріс көлемінің өзгеруіне, халық шаруашылығының барлық салаларының іс-әрекетіне әсерін тигізеді. Экономикалық әдіс екіге бөлінеді:
   

• 
  мемлекеттік тапсырыс;
  
• 
  инвестиция бөлу;
  
• 
  дотация, субсидия.
  

• 
  салық салу;
  
• 
  болжау;
  
• 
  жоспарлау;
  
• 
  бағдарламалау;
  
• 
  несие беру.
  

1. 
   Қоғамдағы әлеуметтік әделеттілікті қамтамасыз ету мақсатында әлеуметтік саясатты жүзеге асырады.
   
2. 
   Нарықтық экономикада бәсекелі ортаны қамтамасыз ету үшін монополияға қарсы саясатты жүргізеді.
   
3. 
   Айналымдағы ақша массасын реттеу мақсатындағы ақша-несие саясаты жүргізіледі.
   
4. 
   Экономиканың бәсекеқабілеттілігін, индустриалды дамуын қамтамасыз ету үшін – инвестициялық-инновациялық саясаты жүзеге асырылады.
   
5. 
   Аймақтық саясат – дотацияны қай аймаққа салу. Аймақтық дамуды реттеу мақсатында аймақтық саясат. Дамыған, дамымаған саясат.
   
6. 
   Сыртқы экономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ету мақсатында – сыртқы экономикалық саясат жүзеге асырады.
   
7. 
   Ұлттық өндірісті шетелдік бәсекеден қорғау мақсатында – протекционистік саясат жүзеге асырылады.