№
|
Философтар
|
Өмір жолы
|
Еңбектері, негізгі ойлары
|
Ұсынылған терминдер
|
1
|
Сократ
|
Сократ шамамен б.д.д. 470 жылы дүниеге келді (біз онын 6.д.д. 399 жылы өлтірілгенін білеміз). Жастық дәурені мен балалық шағы Афина қаласының ықпалы артып, мәдени дамуы шарықтау шегіне жеткен кезеңіне тұспа - тұс келді.
|
|
|
2
|
Платон
|
Платон шамамен б.д.д 427 жылы Афинанын маңында, ақсүйектер отбасында дуниеге келді. Ол демократиялык үкіметті сынға алды, «кеме-мемлекетті» баскару үшін мықты билік керек деген саяси көзқарас ұстанды. Шамасы, осының бәрін Платон ақсуйек тегінен шыққандықтан емес, аянышты халге тускен және қираган демократиялық укіметтің тұсында өмір суруге тура келгенінен пайымдаған болар. Бізге жеткен деректер бойынша, Платон мықтым азамат болған.
|
|
|
3
|
Аристотель
|
Аристотель б.д.д. 384 жылы Ежелгі Грекияның солтустік-шығыс бөлігінде орналасқан Стагир қаласында дүниеге келді. Оның әкесі дәрігер еді. Аристотель 17 жасында Афинаға кетіп, Платоннын Академиясына оқуға түсті. Бұл - ұстазының ойына философиямен кірісіп кеткен мистицизм мен дін едәуір ықпал еткен кез еді. Шамасы Аристотельді, негізінен, өзін қоршаған заттар мен құбылыстарды бақылау және оларды сипаттау көбірек қызықтырған секілді. Біз бүгін мұны эмпирикалык ғылымдар деп атаймыз.
|
|
|
4
|
Эпикур
|
Эпикур б.д.д. 342 жылы Егей теңізінің Туркия жағалауындағы грек аралы - Самоста дуние есігін ашты. Афинага ол 18 жасында аскери кызметін отеу ушін келді. Эпикур гректің түрлі қалаларында көптеген ұстаздардан білім алды. Жасы отызды орталағанда ол Афинаға тұрақтау үшін қайта оралып, сол жерде өзінің философиялық мектебін ашты.
|
|
|
5
|
Зенон
|
Зенон стоицизм мектебінің негізін қалады. Ол Кипрде шамамен б.д.д. 336 жылы дүниеге келді. Тегі бойынша Зенон финикиялық саналады. Афинада б.д.д. 264 жылы дүниеден етті. Экесі саудамен айналысты, Зеноннын озі де белгілі бір уакыт экесімен бірге жумыс істеген сиякты. Афинага жирма жасында келді. Зенон Платон мен Ксенофонттын Сократ туралы маліметтерді камтыган енбектерін окыды жане осы улы философ жайындаты естеліктер-ден ерекше эсер алды.
|
|
|
6
|
Акуинолық Томас
|
Акуинолык Томас Неапольге жақын қамалда 1225 жылы дуниеге келді. Әйгілі христиан философының әкесі Акуино қаласынын графы еді. Білім алу ушін Томасты бес жасында Монте-Кассинодаты Бенедикт монастыріне жіберді. Ол сол жерде 1239 жылға дейін болды. Томас он төрт жасында Неаполь универ-ситетіне оқуга түсті.
|
|
|
7
|
Рене Декарт
|
Рене Декарт 1596 жылы Лаэ деген жерде дүниеге келді. Бұл елді мекен орталық Франциядағы Тур қаласынан онтустікке қарай 35 миль қашыктыкта орналасқан. (Қазір сіз бұл жерді картадан таба алмайсыз, себебі оның атауы өзгерген. Ол бул кунде хлы философ жане математиктін атында.) Философ дуниеге келген үй қазір Декарт елді мекенінің Декарт көшесіндегі Декарт атындағы жиырма тоғызыншы үй және ол шағын мұражайга айналған.
|
|
|
8
|
Джон Локк
|
Джон Локк 1632 жылы Англиянын онтустік-батыс белігінде, Бристоль қаласында жақын жерде дуниеге келді. Оның әкесі, пуритан, Кромвельдін протектораты кезінде парламентте қызмет атқарған заңтанушы болды. Бозбала Джон Локк 1646 жылдан 1652 жылға дейін Вестминстер мектебінде оқыды.
Содан соң ол Оксфорд университетінің Христ шіркеуіне оқуға тусті. Ғылыми дәрежелер (бакалавр, магистр) алғаннан кейін Локк колледжге жұмысқа қабылданып, грек философиясынаң, риторикадан, этикадан сабақ берді.
|
|
|
9
|
Шараль Луи де Монтескье
|
Монтескье 1689 жылы Бордонын онтүстігінде Ла Бред қамалында дуниеге келді. Оның әкесі дворяндар тегінен шықты жане кавалерия капитаны болды. Монтескьенін әкесінің інісі танымал заңгер еді. Монтескьенің өзі де оның жолын кууга тис болатын. Тынымсыз оқудан соң ол табысты зангер болса керек еді, бірак ондай өмір оны қызыктырмады. Құқыққа байланысты қызметке Монтескье немқұрайлы қарады.
|
|
|
10
|
Бенедикт Спиноза
|
Бенедикт Спиноза 1632 жылы дуниеге келді. Ол философ, математик жане ғалым еді. Спиноза білім жуйесіндегі төңкеріс арнайы мамандандыруды қажеттілікке айналдыра қоймағандықтан, барлық студенттер оқу пәндері-нің кең шенберін зерттеу мумкіндігіне ие болған уақытта өмір сурді.
Спиноза жарық дуниенін есігін Амстердамда ашты оның ата-анасы мұнда инквизицияның кудалауынан бас сауғалап, Португалиядан қашып
келген
|
|
|
11
|
Дэвид Юм
|
Дэвид Юм Эдинбург қаласында дуниеге келді, өмірінің көп бөлігін де сонда өткізді. Алайда ол біраз уакыт шетелде, негізінен, Францияда оқып, жумыс істеді жане Француз Агарту дәуірінін көптеген өкілдерімен танысты.
Отбасы мушелері Юмді зангер етуге тырысты, бірақ ол әдебиетке, сондай ақ «философияга жане жалпы ілімдерге» көбірек қызықты. Әйтсе де күн көруде керек еді, сондықтан ол Бристоль қаласында касіпкерлікпен айналысты. Юм бұл салада онша табысты болмады, сондыктан ол касібін тастап, Францияға кетті
де, өмірін әдебиетке арнамақ болды.
|
|
|
12
|
Иманнуил Кант
|
Кант жаркын бояулары аз бірсарынды емір сурді. Ол 1724 жылы, акесі ерші-шебер болып жумыс істеген Шытыс Пруссиядаты Кенигсбергте (казіргі Кали-нинградта) дуниеге келді. Кант лютерандыктын дастурлі негіздерін жанарту максатын кездейтін діни реформашыл козгалыс - питизм рухында тарбие-ленді. Омірінін сонында дінге кулай беріліп, дастурлі діни тусініктерді уста-нуга кошті.
|
|
|
13
|
Карл Маркс
|
Карл Маркс 1818 жылы, казіргі заманты Германиянын батыс белігінде орна-ласкан Трир каласында, Люксембургпен шекаралас маңда дуниеге келді Онын ата-бабаларыны кейбірі рравин болған, алайда оның өз ата-анасы христиан дінін кабылдаган еді.
Маркс Бонн университетіне 17 жасында тусті, алайда біраз уакыттаң соң, бір жарымсыз жағдайлардан кейін Берлин университетіне ауысты.
|
|
|
14
|
Фридрих Ницше
|
Фридрих Вильгельм Ницше 1844 жылы Саксонияда (Шығыс Германия) дуниеге келді. Оның әкесі лютерандык пастор еді, ол кішкентай Фридрих 5 жасқа толғанда дуние салды. Болашақ философтың тәрбиесімен анасы, әжесі жане немере әпкелері айналысты. Ол шаңыракта әрдайым діни көңіл күй салтанат
қурды.
|
|
|
15
|
Людвиг Витгенштейн
|
Людвиг Витгенштейн 1889 жылы Венада дуниеге келген. Әкесі металургия енеркасібі саласында қызмет етті, отбасы өте аукатты турды. Атасы про-тестанттыкты кабылдаган еврей; анасы Людвигтін өзі сиякты католик еді.
Витгенштейннін отбасы музыкаға өте жақын болды. Бастауыш білімді Люд-виг өз уйінде, жеке мугалімдердең сабақ ала отырып игерді. Ол ескі бөлшектерден механизм қурастырып, ерекше дарынын байкатты.
|
|
|
16
|
Мартин Хайдеггер
|
Мартин Хайдеггер Германияның Баден өңіріндегі Шварцвальд ауданында, діндар католиктер отбасында 1889 жылдын 26 қыркуйегінде дуниеге келді.
Ол философияны Фрайбургте оқыды. Окытушыларынын бірі - Эдмунд Гус-серль болды. Кейінірек Хайдеггер сол университетте, одан кейін Марбург университетінде сабақ берді, ал 1933 жылы Фрайбург университетінін ректо-
ры болып тағайындалды.
|
|
|
17
|
Жан-Поль Сартр
|
Сартр 1905 жылы Парижде дуниеге келді. Оның әкесі ерте қайтыс болған. Жан-Польді анасы мен онын Эльзастан келген нағашылары тарбиеледі. Сартрдың атасы тіл мектебін басқарды жане Альберт Швейцермен алыс
туыстык байланысы болды.
|
|
|
18
|
Жак Деррида
|
Жак Деррида 1930 жылы Алжир қаласынын маңында дуниеге келеді. Алжир елі ол кезде Франциянын отары еді.
|
|
|
