«Әбiлқac Caғынов aтындaғы Қaрaғaнды техникaлық универcитетi» КеAҚ
Өсімдік селекциясындағы жасушалық технологиялар
жүктеу/скачать 80,36 Kb.
|
| 1.2 Өсімдік селекциясындағы жасушалық технологиялар
Өсімдік өсірудегі жасушалық технологиялар. Дәнді дақылдардың генофондын байытуға олардың жабайы туыстарының орасан зор генетикалық ресурстарын пайдалану арқылы қол жеткізуге болады. Жоғары төзімді дәнді дақылдардың түрлері табылды: аурулар мен зиянкестер, температуралық және су стресстері, топырақтың тұздануы және жоғары қышқылдығы. Селекциялық жұмыста түраралық (немесе тіпті тұқымаралық) үйлесімсіздікті жеңу үшін әдістер қолданылады: in vitro ұрықтандыру, эмбрион мәдениеті, қайтару кресттері және басқа да заманауи әдістер (Feldman, Sears, 1984). Өсімдіктердің гендік инженериясы генетикалық вариацияның мүлдем жаңа механизмін жасайды-трансгеноз, ол бұрынғылардан айырмашылығы (рекомбиогенез, мутагенез) жеке гендерді тасымалдау мүмкіндігімен сипатталады. Рас, бұл мүмкіндік полигендік тұқым қуалайтын бірқатар экономикалық құнды белгілерді жақсарту үшін гендік инженерия әдістерін қолдануды қиындатады. Бірақ ауруларға, жәндіктерге, гербицидтерге және т.б. төзімділік гендері бар химерикалық өсімдіктер алынды (Кильчевский, Хотылева, [11]. Мәдени дәнді дақылдарды жабайы туыстарымен алыс будандастыру бір генді немесе хромосомалардың ұсақ фрагменттерін жабайы түрлерден геномға ауыстыруға бағытталған. Бірақ бұл үшін үйлесімсіздік кедергісін жеңу керек-мейоздағы хромосомалардың конъюгациясының болмауы. 5В хромосомасындағы бидайда хромосомалардың конъюгациясына әсер ететін гендер табылды және осылайша бұл процесті белгілі бір дәрежеде басқару мүмкіндігі анықталды. Мадрид университетінде (Испания) және Макс Планк қоғамының асылдандыру институтында (Кельн, ГФР) күздік қара бидайға арналған трансгенді өсімдіктерді жасушалық өсімдіктерден регенерациялау қажеттілігін болдырмайтын салыстырмалы түрде қарапайым in vivo әдіспен алуға мүмкіндік беретін гендерді тікелей тасымалдау әдісі әзірленді. Ең көп жұмыс azospirillum бактерияларымен жүргізіледі (Postgate, 1989). Үндістанның әртүрлі штаттарында жүргізілген бірқатар тәжірибелерде бидай, күріш, құмай, тары тұқымдарын ризосфералық азот бекіткіштерімен егу астық өнімділігінің 30% - ға дейін өсуін қамтамасыз етті (Subba Rao, 1982 [9]. Қазіргі заманғы биотехнологияның тағы бір маңызды бағыты — селективті жағдайда мутантты жасушалар мен сомаклоналды вариацияларды оқшаулау арқылы өсімдіктердің жаңа формаларын құру әдісі ретінде жасушалық селекция кеңірек практикалық қолданысқа ие болды. Жасушалық селекция мутациялық селекцияның дамуы болып табылады, бірақ бір жасуша деңгейінде in vitro техникасын қолдана отырып жүзеге асырылады, бұл оған бір жағынан үлкен мүмкіндіктер береді, ал екінші жағынан толыққанды өсімдіктердің жеке жасушаларынан регенерация қажеттілігіне байланысты айтарлықтай қиындықтар туғызады. Дәстүрлі әдістерге қарағанда жасушалық селекцияның артықшылығы: жұмыста маусымдықтың болмауы, таңдау кезінде миллиондаған жасушаларды пайдалану мүмкіндіктері, селективті ортаны қолдану арқылы селекцияның бағыттылығы, Зертханалық жағдайларда жұмыстарды орындау In vitro мәдениеттің дамуымен гаплоидияны дақылдарды өсіруде кеңінен қолданудың нақты мүмкіндігі пайда болды. Жасуша мәдениеті әдісін қолдану хромосомалардың гаплоидты жиынтығы бар генеративті жасушалардан өсімдіктерді қалпына келтіруге мүмкіндік берді. Гаплоидтарды жаппай алу мүмкін болды. Қазіргі уақытта селекцияда антерлер мәдениеті (андрогенез), аналық бездер мен жұмыртқалар (гиногенез) және гиногенездің бір түрі болып табылатын гаплопродюсер әдісі практикалық маңызға ие болды. жүктеу/скачать 80,36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|