Бярпа, эенезис
124
онларын ясасында формалашмышдыр. Демяли, заманын дювр-
ляшмя схеми атяшпярястлярдян етрусклара, онлардан ромалы-
лара, ромалылардан да йящудиляря вя христианлара кечмишдир.
Беляликля, авропалылар мцхтялиф васитялярля Шяргин заманын
дюврляшмяси идейасыны мянимсяйиб дцнйа щаггында юз
мифик тясяввцрляринин атрибутуна чевирмишляр.
Тядгигатчылар христиан мифолоэийасындакы заманын дювр-
ляшмяси консепсийасыны дцнйаэюрцшц системляриндя хцсуси
щал кими гябул етмядиклярини вурьулайыр вя даща чох
мядяни йунанларын бу барядяки эюрцшц цзяриндя дайанырлар.
Илк дяфя Щесиодун (б. е. я. VIII-VII ясрляр) тягдиматында
бир-бирини явязляйян (атяшпярястлярдя олдуьу кими) дюрд
бюйцк космик дювря раст эялирик: дцнйанын «Гызыл
дюврц»ндя инсанларын щяйаты хошбяхт вя бцтцн гайьылардан
кянар иди. Щамы бир-бириня «ъан» - дейиб, «ъан» - ешидирди.
Цряклярдя танрылара бюйцк севэи варды. «Эцмцш дюврц»ндя
– инсанлар хараблашыр вя танрылар цчцн гурбан кясмякдян
бойун гачырырлар. Она эюря дя Зевсин гязябиня дцчар олуб
гырылырлар. «Мис дюврц»ндя вязиййят бир гядяр дя писляшир –
саь галанлар арасында пахыллыг, нифрят артыб чохалыр, оьурлуг,
талан вя мцщарибяляр башланыр.
Инсанлар бир-бириня гаршы
дцшмян кясилир, нятиъядя юз-юзлярини гырыб гуртарырлар.
«Дямир дюврц» - сонунъу вя ян аъынаъаглысыдыр. Щяр йердя
сатгынлыг, яхлагсызлыг баш алыб эедир. Инсанлар танрылара гаршы,
танрылар инсанлара гаршы чыхыр. Щамы йахынына беля кяляк
эялир. Бяшяр ювладлары бир-биринин ганыны ичмякдян ляззят
алыр. Бу щал дцнйаны бцтювлцкдя мящвя доьру апарыр.
Тядгигатчылар Щесиодун схемини христиан чеврявари дювр-
ляшмясиня охшар сайараг билдирирляр ки, явязлянмякля за-
ман мярщяляляри яслиндя
бир-бирини тякрарлайыр, лакин эет-
дикъя даща да тяняззцля уьрайараг дцнйа мящв едилир.
Заман-мякан вящдяти. «Хронотоплар нязяриййяси»ндя
заманла мякан вящдятдя эютцрцлцр. Илк дяфя Ейнштейнин
ишлятдийи термини (йунан мяншяли
xronotop сюзцнцн щярфи