Әдебиет теориясы. 1-том
Түрткіден арқауға дейін: телевизиялық баяндаудың
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
| Түрткіден арқауға дейін: телевизиялық баяндаудың
поэтикасы Майкл Ньюман Майкл Ньюман Висконсин университетінде (Милуоки) медиа зерттеулер бойынша дәріс береді. Ол – «Видео революция» ( Video Revolutions, 2014) және «Телевизияны заңдастыру» ( Legitimating Television, 2011) кітаптарының авторы. Бұл мақалада ғалым телевизиялық баяндаудың құрылымын түсінуге жетелейтін (түрткі, арқау) ұғымдар жөнінде сөз етеді. Телевизия – түрлі оқиғаларды баяндайтын машина. Күнделікті мыңдаған сағаттық оқиғалар, көзді ашып-жұмғанша, радиотолқындар мен кабель арқылы теледидарымыз бен жадымыздан орын алады. Əрине, теледидар оқиғаларды қаз-қалпында тізбектей бермейді, сондықтан да оның түрлі оқиғаларды өзіндік жүйемен баяндай алатын құрылғы ретіндегі функциясы ірі зерттеулерді қажет етеді. Бұл мақаламда телевизиялық баяндаудың бір түрін ғана зерттемекпін. Сол арқылы талдаудың тұтас құрылымын да жасаймын. Алайда кейбір жазбаларға қарағанда, телевизия баяндау құралы ретінде мəтінді авторлары мен қолданушыларынан оқшауламайды. 1 Менің мұндағы мақсатым – баяндаушылардың оқиға құрастырғандағы стратегиялары жайлы əңгімелеу: көрермендердің қалауы мен таңданысын, үміті мен қорқынышын жəне эстетикалық қабылдауы секілді түрлі эффектілерді тудыратын телевизиялық формадағы поэтиканың іргетасын қалау. 2 Өйткені поэтика адамдардың жансарайын телевизиялық баяндау қалай ашатынын толыққанды түсіндіріп беруге жарайды. 3 Атап айтсақ, мені америкалық телевизиялық драма, оның ішінде, прайм- тайм сериалдарының (ПТС) формасы қызықтырды. 25 жыл аралығында бір сағаттық прайм-тайм бағдарламаларының негізгі екі формасы болған. «Сент-Элсвер» ( St. Elsewhere ) секілді сериалдар (NBC телеарнасында 1982–1988 жылдар аралығында көрсетілген) ұзақ сонар оқиғаларды күндізгі «көбік» сериалдардың ( soap operas ) тəсіліне ұқсас жолмен шиеленістірген. Мəселе атаулы бірнеше аптаға дейін созылмай, бір эпизод басталған сəтте-ақ көтеріліп, эпизод аяқталғанша шешілетін «Заң жəне тəртіп» ( Law & Order ) (NBC телеарнасында 1990 жылдардан бері көрсетіліп келеді) сынды шоулардың эпизодтық форматы бар. Бірнеше жүлдені қабат иеленіп, тез арада мойындалған (NBC телеарнасында 1981–1987 жылдар аралығында көрсетілген) «Хилл-стрит блюзі» ( Hill Street Blues ) мен «Даллас» (CBS телеарнасында 1978–1991 жылдар аралығында көрсетілген) сериалдарының көрсеткен жоғары рейтингісінен кейін, Америка телевизиясында кешкі сериалдардың маңызы артты. 4 Сыншылардың мақтауына ілігіп, рейтингі аспандаған «Құпия материалдар» ( The X‐Files ) (Fox телеарнасында 1993–2002 жылдары көрсетілген) жəне «ER» (NBC телеарнасында 1994 жылдан бері көрсетіліп келеді) секілді сериалдар формасы 1990 жылдары телевизияда зор сілкініс туғызды. Алайда 1990 жылдардың аяғы мен 2000 жылдардың басында сериалдарды көру деңгейі біршама төмендеді. Дегенмен Америка телевизиясында көптеген сит-комдар (мысалы, «Ақыл-ойдың тежелуі» ( Arrested Development, Fox , 2003) мен реалити-шоу (мысалы, «Соңғы жанкешті» ( Survivor , CBS каналы, 2000) секілді эпизодтық бағдарламалардың танымалдығы артқандықтан, осы бағдарламаларды толықтай сериалдарға айналдыру арқылы қайта жаңғыра бастады. Алғашқы сериалдар пайда болмай тұрып, ширек ғасыр ішінде жүзден астам жаңа арналардың іске қосылуымен америкалық телевизияның келбеті адам танымастай өзгерді. Барлық жерлерде медианы иеленудің жаңа құрылымдары пайда болды. Бірігіп жұмыс істеудің арқасында, ақпаратты табу мен тарату технологиясында үлкен серпіліс туды. Бірақ осы оқиғаларға қарамастан, соңғы жиырма бес жылда ПТС-ның ең негізгі баяндау тəсілдерінің еш өзгеріске түспей, тұрақты болуы таңқаларлық. 5 «Хилл-стрит» пен «Тірі қалу» ( Lost ) (ABC телеарнасында 2004 жылдан бері көрсетіліп келеді) сериалдарының барлық маусымында телевизиядағы прайм-тайм сериалдарын түсірудің жалпы практикасы өте тұрақты еді. Сериалдарды түсірудің де өз сыры бар. Бағдарлама барлық сценарийді толық оқып шығып, басқаларына баяндап беретін шоураннердің ( жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|