Әдебиет теориясы. 1-том

көзқарастар ракурсінен реконструкциялануы. Студенттер Ирландияның
əрқилы тарихын оқи отырып, əсіресе тым ежелгі кезеңдерде əйелдердің
мəдени позициясының барынша дəстүрлі екендігі тіпті де талқыға
түспегенін байқады. Бұл кітаптарды студенттерге туындату мен
қабылдауды тарихиландыруға септесетін дискурстармен таныстырмай
оқытқан жағдайда, олар бұл «жаңалықтардан» бейхабар болар еді.
Сондықтан тақырыптарға қатысты алып-қосар еш өзгеріс таппасы да анық.
Бұдан əрі не болды деңіз? Енді олар тарихтың бұл қырларын
«симптомдық» тұрғыдан оқи бастады. Кітаптардың əйелдер жайлы үнсіз
қалуы нені білдіреді? Кемінде, 
осы кітаптар жазылған кезеңдегі
əйелдердің мəртебесі жайлы қандай да бір дерек бар ма? Тым болмаса, сол
ғасыр тоғысындағы əйелдердің мəртебесі жайлы емеурін білдіретіндей не
бар деген сұраққа кеп тірелді. Əрине, студенттердің өздеріне «табиғи» боп
көрінетін əйелдердің əлеуметтік орнына қатысты қызығушылықтары
айтарлықтай дəрежеде олардың тарихтағы нақты бір орнымен байланысты.
Өйткені феминизм мұндай проблемаларды заңдастырып, белгілі бір
деңгейде халық санасына жеткізе білді.
Студенттер соңғы кездердегі тарихи жағдайлардың көбі қоғамдағы
əйелдердің рөлін зерттеу үшін маңызды екенін ғана көңілге түйіп қойған
жоқ, сонымен бірге ғасыр тоғысында Дублиндегі əйелдердің бұдан да зор
рөлге ие болғаны жөнінде де хабардар болды (мысалы, 
қараңыз
: Мерфи).
Тарихи айырмашылық мысалдарына осылайша ден қойды. Қазіргі кездегі
əйелдердің ұстанымы мен ғасыр тоғысындағы ирланд əйелдері арасындағы
айырмашылыққа ғана көз жүгіртумен шектелмей, бұдан да ежелгі жəне
бертіндегі ирланд əйелдері жайлы тарихи мəліметтерге тоқталды. Оларды
өзара салыстырды.
Тарихи өзгерістер тұрғысынан түсіндірілетін əйелдер жайлы мұндай
əрқилы ұғымдар үлкен мəселеге айналды. Осындағы кенеттен туындап
жатқан айырмашылықтар арасындағы нақты текетірестер эссе жазып
жатқан студенттер үшін салмақты тəжірибеге ұласты. Олардың санасына
салмақ түсірген тұжырым қазіргі əйелдер мен ерлер жайлы түсініктің
қайшылықты əрі «сенімсіз» екендігі еді. Осындай байламға келген соң,
топтағы замандастарын қазіргі мəдениеттегі əйелдер мен ерлер жайлы
кейбір 
түсініктерді 
қайта 
қарастыруға 
шақырды. 
Қалыптасқан
түсініктердегі кейбір қайшылықтарды талдауға жəне солардан өрбитін
əртүрлі салдарды болжап көруге уағыздай отырып аяқтады. Олар топты аяқ
астынан мен күтпеген бағытқа қарай бұрып жіберді. Ақыр соңында, сол

ойларын адам жынысы жайлы мəдениетке кіріккен түсініктердің маңызды
қорытындыларына, сонымен қатар ғасыр тоғысындағы дублиндік əйелдер
турасындағы 
қайшылықты 
түсініктердің 
нақты 
талдауына 
əкеліп
тоқайластырды. Біз «Пенелопа» тарауын оқыған сəтте осы пікірталасқа
қайта оралғанымызды ұқтық. Бұл жерде тек қана Молли Блумның неліктен
бұлай суреттелгенін (төсекте, етеккір келген кезде, көбіне қате ақпар алған
болып шығады т.б.) ұғу үшін ғана емес, бұған қоса, Молли жөнінде
сыншылар тарапынан айтылған кереғар пікірлерді сарапқа салып, оған
тарихи тұрғыдан баға беру үшін де осылай жасауды ұйғардық.
Сөйтіп, бұл мақала педагогикалық тұрғыдан да, теориялық жағынан да
сəтті дүние болып шықты. Студенттер өздері оқыған əртүрлі ирланд
тарихына қатысты теориялық материалдардан мысалдар тауып қана қойған
жоқ, біржақты теоретиктерді оқып, ұғына алмай айран-асыр болған
дүниелерді де игерді. Өз білімдерін ұштап, байыбына да бара білді.
Кітапты оқып, зерделеуде теория маңызды негіз болар тұста ғана оларға
теорияны тəжірибеге енгізу һəм білім алу мен үйренуге қатысты
жауапкершілікті өзара бөлісіп арқалау ұсынылды. Олар пассив шəкірт
рөлінен белсене білім туындатушы рөліне ауыса алды.
«Өндірістік» сипаттағы эсселердің барлығы дəл осы секілді соншалықты
терең мəнге ие бола қоймас. Əйтсе де, олардың дені дəрісханамызға жаңа
білім қорын алып келеді. Оны студенттер барынша еркін отырып
талқылайды. Сұрақ қойып толықтырады. Өйткені бұл эсселерді оқытушы
емес, өздері секілді студенттер ұсынған еді. Содан да болар, олар батыл.
Кейде студенттер мен білмейтін кітаптар мен мақалаларды да оқып келеді.
Сондықтан мен де сұрақтарымды көбіне студенттің көзқарасына
орайластырып қоямын. Курстың ізденісіне қарай барынша көп студент
жоба алып, белгілі бір салада тəжірибе жинайды. Фрейрдің: «Оқытушы
бұдан былай тек оқытатын адам ғана болып қалмайды, студенттермен
диалог барысында кері байланысқа түсіп, бір-бірін оқытады», – деп
жазғаны бар. Сол деңгейде оқу жағдайын ұйымдастыру мүмкін болады
(67).
Мен талқыға салуды ұйғарған «туындату» жайындағы эссе жазу тек
тапсырма күйінде ғана жүзеге асып отырған жоқ, есесіне, курстың кейбір
күтілген теориялық болжамдарын да суреттеп берді. Енді мен дəрісханада
барынша диалектикалық сипатта өрбіген туындыны «қабылдау» жайлы
эсселерге үңілгім келеді. «Наусикая» (

жүктеу/скачать 5,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: