Егіздеу, яғни параллелизм

56 
Бұл – адамның көңіл-күйін табиғат құбылыстарымен салыстыра 
енгіздеудің, яки психологиялық параллелизмнің классикалық үлгісі. 
Екі жаяу келеді: 
Біреуінде күрек бар, лүпілдеген жүрек бар, 
Біреуінде күрек жоқ, жүрек бар да, жүрек жоқ. 
Бірі шаршап келеді, күні бойы жер қазып: 
Бірі шаршап келеді, жолдасына ор қазып. 
Бірі үй сап, сол үйдің жылынуын тілейді: 
Бірі – орға досының жығылуын тілейді. 
Екі жаяу келеді, ортасында – бір күрек: 
Сол күректің астына қашан түсер сұм жүрек. 
(Е. Ибрахим) 
Бұл – ақиқат өмірдегі жақсылық пен жамандықты, солар қалыптастырған 
екі түрлі бітімді, осылардан туатын адамдық пен зұлымдық туралы екі түрлі 
ұғымды жарыстыра егіздеу. 
Қыңыр болды не керек, - болайын деп болды ма? 
Бір үн болды керемет, - болайын деп болды ма? 
(Ж. Нәжімеденов) 
Бұл синтаксистік параллелизмнің бір үлгісі. Егіздеудің бұндай түрлері де 
ақынның тілі мен стиліне айтарлықтай ажар береді, өрнек төгеді, нәтижесінде 
өлеңге кәдімгідей кенеулі күй, сүйкімді әуез бітіреді.
Сөз тастап кету, яғни эллипсис (грекше – түсіріп тастау, аттап айту) – 
сөйлем ішінде немесе өлең шумағында атап айтпаса да түсінікті кейбір сөздерді 
әдейі жазбай тастап кету.
Ақ көбігің… ақ жүзің
Сол майдандар… қатты айқас 
Айнам еді бір қарар
Есіңде ме, ер Айдар? 
Өткізген түнім… күндізім…
Өшкен құрбан… аққан жас… 
Тербентер мені, ой салар. 
Өтті жылдар… көп айлар… 
(Ж.Сайн) 
Эллипсис кейде эвфемизмнің орнына да қолданыла береді: кейбір 
былапыт сөздерді бүкпелей жұмсартып жатпай-ақ, тастап кетсе де түсінуге 
болады: Мыс: 
- Шап, әкеңнің… - дедім мен оған ақырып («Мөлдір махаббат»). 
Тілдің көріктеу құралдарының бәрі – бірімен-бірі өзара тығыз 
байланыстағы, қарым-қатынастағы, аралас-құралас жатқан және жарыса 
қолданылып, бірін-бірі үстеп, толықтырып жатқан нәрселер. 
?!

жүктеу/скачать 1,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: