Әдістемелік кеңес отырысының № 2022 жылғы шешімімен бекітілген



бет14/21
Дата03.11.2023
өлшемі5,48 Mb.
#122002
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   21

«Сәйкестігінанықта»әдісі


2.Ұғымдарменсуретарасындағысәйкестіктітап.



1




2

3


А.Түрішіліккүрес

В.Түраралықкүрес

С.Абиотикалықкүрес

А -1

В-3

С -2

Сәйкестігінанықта»әдісі


3.Ұғымдарменсуретарасындағысәйкестіктітап.



А.Ароморфоз

А-3















1








В.Идиоадаптация

В-2








2



С.Дегенерация

С-1








3



«Биологиялықдиктант»әдісі


4. Қажеттісөздердіпайдаланаотырып, биологиялықдиктанттыжаз.
1.Түрішілік біртүргежататындараларарасындағыкүрес.
2.Әртүргежататынағзаларарасындағыкүрес Түралық деп
аталады.

  1. Абиотикалық факторлармен ағзалардыңқоршағанортаменбарлық

күрделіәріалуантүрліқарым-қатынасыжатады.
4.Туракүрескезіндедараларашық соқтығысады
5 Мутациялық өзгергіштік кезінде дара өз туыстарынанайырмашылықжасапқоймай, осыөзгерістердітұқымқуалапбереді.
6.Тұқымқуаламайтынөзгергіштікмодикициялық өзгергіштік
депаталады.

«Дұрыс»,«Бұрыс»ойыны


5.Әржолдағы"дұрыс"және"бұрыс" жауаптарыныңбірінайналдырасыз



Жаңатүрлерментүрішіліксанаттартүзуүдерісі
микроэволюциядепаталады

Д

Түртүзілудіңүштипібар

Д

Географиялықтүртүзілукезіндеағзагеографиялық
тұрғыдаоқшауланады

Д

Экологиялықтүртүзілукөбеюмерзімініңөзгеруінебайланысты

Д/Б

Ароморфоз–морфофизиологиялықүдеріскежатпайды

Д/Б

Нақтылыортажағдайынааз-аздап,жекебейімделуі
ароморфоздепаталады

Д

«Бейненітаны»әдісі


6.Суреттетүр түзілудіңүштипіберілген,суреткесәйкесбосшаршығааттарын жазыңдар.



«Сәйкестігінанықта»әдісі


  1. Бейімделушіліктүрлеріменсипаттамаларыарасындағыбайланыстыанықтаңдар.




1.Қайтаданбейімделгіштік

А)Бұлқарсыласынүркітун/еабдыратужолы

2.Қоректалғауғабейімделу

В)қорғанышсызжануарларн/еөсімдіктердің
біреуі екінші бір едеәуірқорғанышы бар н/ежеугежарамсызтүргеұқсасболунәтижесі

3.Климаттықбейімделу

С)Қоршағанортатүсінеену

4.Еліктеуреңі

Д)Денедегіреңтұтастығыжойылады

5.Бүркемелеурең

Е)Жарықпенкөлеңкеніңқұбылакөрінуі

6.Бөлшектенуреңі

Н)Жағдайөзгергендеағзалардыңқайта
бейімделуі

7.Көлегейленуреңі

К)Тіршілікүшінкүрестіңтүр ішіндешиеленісуіненпайдаболады

8.Көрнекілеуреңі

М)Табиғижағдайдағытіршілікке
байланыстыкеңөрістібейімделу


1

2

3

4

5

6

7

8

Н

К

М

В

С

Д

Е

А



14 Бөлім.
Координация және реттеу


1.Орталық жүйке жүйесіне жатады.
а)омыртқа жотасы б)ми мен жұлын в)жүйке тармақтары г) гармондар
2.Сипаттама беріңіз

Ми – бас сүйек сауытында орналасқан. Бес бөлімнен үлкен ми сыңары, аралық, ортаңғы, мишық, сопақша мидан тұрады. Мидан 12 жұп жүйкелері тарайды. Жұлын омыртқа жотасының өзегінде орналасқан 31сегменттен тұрады. Өткізгіш және рефлекстік қызмет атқарады.




3.Гармондар дегеніміз не?Қандай гармон түрлерін білесің
Гормондар ішкі секреция бездерінен бөлінетін ұлпалар мен мүшелерге әсер ететін биологиялық белсенді заттар.
Инсулин – ұйқы безінен бөлінетін қандағы қант мөлшерін реттейтін гормон.
Эстроген – жыныстық жетілу кезінде жыныс бездерінде бөлінетін гормон.


4.Сәйкестендір

Рецепторлар




сезеді




Механорецепторлар

1

Жарықты

А

Фоторецепторлар

2

Электр толқындарын

Ә

Хеморецепторлар

3

Жанасуды, дірілді, қысымды

В

Терморецепторлар

4

Химиялық өнімдерді

С

Электрорецепторлар

5

Жылуды

Д

1-В, 2-А, 3-С, 4-Д, 5-Ә




5.Сөйлемді толықтыр.
Синапс – қозғыш ұлпалар арсында байланыстың өтуі. Жасушалар арсында орналасуы бойынша синапстар жүйке бұлшықет/, жүйке безді/, жүйке\жүйкелік болады. Синапстар аксондар мен дендриттер орналасқан.Холинергиялық синапста медиатор заты ацетилхолин болып табылады.Синапстың қызметін никотин, улы заттар және алкоголь бұзады.


6.Нейронның құрылысы мен қызметінебайланысты сұрақтарға Ш/Жжауабын белгілеуарқылыжауап беріңдер.





Сұрақтар

Ш

Ж

1

Нейрон–жүйкеұлпасыныңнегізгіжасушасы

Ш




2

Қосымшажасушалар-нейроглиян/еглиядеп
аталады

Ш




3

Дендрит-нейронныңұзынөсіндісі




Ж

4

Аксон-нейронныңқысқаөсіндісі




Ж

5

Әрбірнейронденежәнеөсінділердентұрады

Ш




6

Жұлынныңақзаты –дендритпеннейрон
денесінентүзіледі




Ж

7

Аксонжұлынның сұрзатынтүзеді




Ж

8

Жасушалардыңөзгерістерәсерінежауап
беруқасиеті–қозғыштықдепаталады

Ш






«Тірек-сызба»әдісі

7.Нейронтиптерінсызбатүріндежаз.
«Дұрыс тұжырымдытап»әдісі


8.Тірі ағзалардағы электрлік үдерістер туралы дұрыс тұжырымдыкөрсетіңіз.



  1. Тіріэукариоттықжасушаларда электрлікзарядталғанмембранасыболады.

  2. Суортасыауанемесетопырақортасынақарағандаэлектртогынжақсыөткізеді.

  3. Ауа ортасысунемесетопырақ ортасынақарағандаэлектртогынжақсы өткізеді.

  4. Электрлікмүшелерүнемісуортасындатіршілікететіномыртқалыжануарлардажақсыдамыған.

  5. Электрлікмүшелерүнемісуортасындатіршілікететіномыртқасызжануарлардажақсыдамыған.

  6. Адамағзасындағыэлектрлікбелсенділікэлектроэнцефалограф,электрокардиографаспаптары арқылызерттеледі.

«Кестетолтыру»әдісі
9.Берілген жануарлардың ерекшеліктері мен тән сипаттамалардыкестегежазыңдар


Жануардыңатауы

Орган/жасушалар

Пайда
болутүрі

Ағзаүшін электрдіңмәні

Скат




Бүйрек тектестүзілімдер.
Электроргандарыэлектрпластиналарынантұрады.
Оң полюс басаймағында,теріс-құйрықаймағындаорналасқан.

Үлкен қанаттыжүзгіштердіңкөмегімен скатқұрбанынтұтқындап, онытолығыменжұтады.

Скат қуаттыразрядты(200Вдейін) өндіріп,құрбандыөлтіреді.



1. Жауды электршокпенбейтараптандыру

Жыланбалық






Бүйрек тектестүзілімдер:

әлсіз импульстершығарады

Олар құрбанын анықтаужәне кеңістікте бағдарлауүшінпайдаланылады

негізгіэлектрорганы

  1. «аңшыорганы»

Электроргандарыэлектрпластиналарынантұрады.



күшті разряд үшінпотенциалын жасайотырып,электрқуатынөндіредіжәнежинақтайды

Жауды электршокпенбейтараптандыру




Оңполюсбасаймағында,теріс-құйрық
аймағындаорналасқан.







Жайын


Тері асты жұқақабаты.
Электроргандарыэлектрпластиналарынантұрады.

Оңполюсбасаймағында,теріс-құйрық


аймағындаорналасқан.

Жайынсуғанемесежиірекқұрбанынатікелей жанасу
арқылы разрядшығарады.
Күшті негізгі разряд(шамамен350В),содан кейін бірнешеәлсізразряд

1. Жауды электршокпенбейтараптандыру

«Суреттесөйлет»әдісі


10.Суреттіталдап,нейронныңсанменкөрсетілгенқұрылысынжаз.

    1. дендрит

    2. нейронденесі

    3. ядро

    4. Шванновжасушасы

    5. миелинқабықшасы

    6. Ранвьеүзіктері

    7. аксонтармақтары


«Сәйкестендірукестесі»әдісі


11.Жүйкежасушасыныңкомпонентіноныңөзінетәнерекшеліктерімен сәйкестендіріңіз.






Нейронның
құрылымдықкомпоненті




Ерекшеліктері



1

Аксон

A

Миелинқабатындаорналасқан,миелинтүзетін жасушалар

2

Дендрит

B

Генетикалықматериалыбаржасушаныңқұрылымдық
органоиды

3

Ядро

C

Нейронныңбұтақталғанөсінділері

4

Жасушаныңденесі

D

Жүйкеталшықтарын қоршапжәнеқорғайтынмайлызат

5

Ранвьебуыны

E

Хабарламалардықабылдайтыннейронныңтармақталған
құрылымы

6

Шваннжасушалары

F

Аксонның ұшы

7

Миелин қабығы

H

Нейронныңжіптәріздіұзынөсіндісі

8

Синапс

G

Миелинқабықшасыменқапталмағанаксонныңбөлігі




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   21




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет