Әдістемелік нұСҚаулар бойынша зертханалық жұмыстарды орындауға арналған Ele 2214 «Электротехника»
жүктеу/скачать 1,56 Mb.
|
| Жұмысты орындауға нұсқау
Зертханалық жұмысты орындау үшін тармақталған және тармақталмаған электр тізбектерінің схемаларын жинау қажет (сур.3.4, 3.5., 3.6). Сурет 3.4 Тоқ қабылдауыштарын тізбектей жалғағандағы электр тізбектерін зерттеу схемасы Сурет 3.5 Тоқ қабылдауыштарын параллель жалғағандағы электр тізбектерін зерттеу схемасы Сурет 3.6 Аралас типті тізбекті зерттеу схемасы Кернеу және кедергі көздерінің мәндері өз бетінше алынады. Ұсынылатын интервал: кернеу – 100…1000 В, реостат кедергісі – 50…500 Ом. Тізбекті жинақтағаннан кейін тәжірибе жүргізуді бастайды. Кернеу мен тоқтың тура және жанама әдіспен есептелген нәтижелері 3.1, 3.2, 3.3 кестелеріне енгізіледі. Кесте 3.1 – Тоқ қабылдауыштарын тізбектей жалғағандағы электр тізбектерін есептеу мен өлшеулерінің нәтижесі
Кесте 3.2 – Тоқ қабылдауыштарын параллель жалғағандағы электр тізбектерін есептеу мен өлшеулерінің нәтижесі
Кесте 3.3 – Пассивті элементтерді аралас жалғағандағы тізбектерді есептеу мен өлшеулер нәтижесі
Тізбектегі тоқ пен кернеуді жанама әдіспен анықтағанда Ом заңын қолданады: . Тізбектің эквивалентті кедергісі мына формуламен анықталады. Тізбектегі қуат I және U туындысы ретінде анықталады, яғни . Қуат балансын тәжірибелік тексеру нәтижесі әр тізбек үшін кесте түрінде көрсетіледі (кесте 3.4), ондағы: - қуат; - жүктемемен тұтынатын қуат; - қуат балансын тексергендегі қателік. Кесте 3.4 – Қуат балансын тәжірибелік тексеру
EWB программасында жұмыс барысы : 1) Берілген схемаға сәйкес пиктограмма қатарынан элементтерді таңдап, бір-бірімен жалғап, номиналдарын қойып шығу керек (зерт.жұм. №1,2 қара). Виртуальды тәжірибелер үшін электр тізбектерінің схемалары 3.4, 3.5, 3.6 суреттерінде келтірілген. Бақылау сұрақтары 1. Электр тізбегінің контуры, түйіні және тармағы деп нені атайды? 2 Резисторлар аралас жалғанған тізбектің эквиваленттік кедергісі неге тең? 3. Резисторлар тізбектей жалғанған тізбектің эквиваленттік кедергісі неге тең? 4. Резисторлар параллель жалғанған тізбектің эквиваленттік кедергісі неге тең? 5. Резисторлар тізбектей жалғанғандағы қуатты анықтайтын формулаларды жаз. 6. Резисторлар параллель жалғанғандағы қуатты анықтайтын формулаларды жаз. Ұсынылатын әдебиеттер Бессонов Л.А. Теоретические основы электротехники: Электрические цепи. Москва, Гардарики, 2000. Сборник задач по ТОЭ Под. ред. Л. А. Бессонова. Москва Методические указания к выполнению лабораторных работ. Электрические цепи постоянного тока. Жаутиков Б.А., Карманов С-К.Г., Айкеева А.А., КарГТУ 2003. СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары Нақты зертханалық жұмыс бойынша негізгі түсініктер мен анықтамаларды оқу. Эквиваленттік генератор әдісін оқу. [3] сәйкес зертханалық жұмыс бойынша отчет дайындау Зертханалық жұмыс № 4 Кезекпе-кезек есептеу әдісін тәжірибелік тексеру (3 сағат) Жұмыстың мақсаты: кезекпе-кезек есептеу әдісін зерттеу. Жалпы мәліметтер Кезекпе-кезек есептеу әдісі былай тұжырымдалады: кез-келген тармақтағы тоқ әрбір жеке схеманың ЭҚК шақыратын тоқтардың алгебралық қосындысына тең болады, бұл принцип барлық сызықты электр тізбектеріне сәйкес келеді. Осы әдіспен тізбекті есептегенде келесі шарттар орындалады: а) әрбір ЭҚК әсерінен пайда болатын тоқтарды ойша қалған схемаларды алып тастап отырып кезек-кезек есептейді; б) тармақтағы тоқтарды жеке-жеке алгебралық қосу арқылы табу. Мысал ретінде 4.1(а) суретінде көрсетілген схеманы қарастырамыз а) б) в) Сурет 4.1 Кезекпе-кезек әдісі бойынша тоқтарды есептеу схемалары Әр ЭҚК пайда болатын тоқтарды есептеу үшін схемалар құрамыз (сур. 4.1-б,в). Тоқтарды есептеу үшін теңдеулер құрамыз. Е1 ЭҚК тоқтары үшін: , , . Е3 ЭҚК тоқтары үшін: , , . Сонда тармақтағы дәл тоқтар тең болады: I1 = I1 + I1, I2 = I2 -I2, I3 = I3 + I3 . Жұмыстың мазмұны 1. Программаның жұмыс терезесінде схемаларды жинау. 2. Тоқ пен кернеу шамаларын өлшеу. 3. Есептеу жолымен тоқ пен кернеу мәндерін анықтау. 4. Есептелген және өлшенген шамаларды салыстыру. Салыстыру негізінде қорытынды жасау. Жұмысты орындауға нұсқау Берілген зертханалық жұмыс кезекпе-кезек есептеу әдісін практикалық түрде үйренуді талап етеді. Жұмыс барысында 4.2 суретінде келтірілген схеманы жинау керек. Қоректену кернеуінің мәндері 100-500 В, резистордың мәндері 100-ден 1 кОм дейін. 4.2 суреті бойынша өлшеу құралдарын пайдаланып тоқ пен кернеу шамаларын өлшеу. Ол үшін тоқтарды өлшеу керек: - К1 и К2 кілттері тұйықталған уақытта; - К1 кілті тұйықталған, ал К2 кілті алшақ тұрғанда; - К2 кілті тұйықталған, ал К1 кілті алшақ тұрғанда. Сурет 4.2 Электр тізбегінің орын басу схемасы Қоректену кернеуі мен резисторды бекітілген мәндері арқылы өлшегеннен кейін: - әр ЭҚК пайда болатын тоқтарды есептеу қажет; - орын басу схемасында өтетін толық тоқтарды табу қажет (сур. 4.2). EWB программасында жұмыс барысы: 1) Basic пиктограмма қатарынан кілтті таңдаймыз. Тышқанның сол жақ кнопкасын басып EWB жұмыс терезесіне алып шығамыз. 2) Жұмыс терезесіне тағы бір кілтті шығарамыз. 3) Тышқанның сол жақ кнопкасын екі рет басу арқылы кілттің жөнге келтіру бөліміне кіріп, келісім клавишасын “A” деп ауыстырамыз (сур. 4.3). Сурет 4.3 Еlectronics Workbench программасында сөндіргішті таңдау 4) Екінші кілт үшін тура осы процессті қайталап, келісім клавишасын “B” деп ауыстырамыз (сур. 4.4). Сурет 4.4 Еlectronics Workbench программасында сөндіргішті таңдау Енді “A” клавишасын басқанда – сол жақ кілт жұмыс істейді. “B” басқанда – оң жақ кілт. 5) Пиктограмма қатарынан керекті элементтерді таңдап, номиналдарын өзгертіп бір-бірімен жалғаймыз (зерт.жұм. № 1,2 қара). Электр схемасының виртуальды түру келесідей болады (сур 4.5) Сурет 4.5 Еlectronics Workbench программасында электр схемасының виртуальды моделі Бақылау сұрақтары 1. Кезекпе-кезек есептеу әдісін тұжырымда. 2. Кезекпе-кезек есептеу әдісінің басқа әдістермен салыстырғанда артықшылықтары мен кемшіліктері. 3. Кезекпе-кезек есептеу әдісін қандай схемаларда қолдану тиімді? Негізгі әдебиеттер: Туғанбаев Ы. Т. Электротехниканың теориялық негіздірі: Оқулық. /Ы. Т. Туғанбаев Алматы: Экономика. 2012. 500 б. Ахметбаев Д.С. Электр техниканың теориялық негіздері : оқулық электроэнергетика бағытының студенттеріне, магистранттарына арналған, докторанттар мен инженер-техник мамандар үшін де пайдалы / Д. С. Ахметбаев ; Алматы энергетика және байланыс университеті. - Алматы : ЖШС "Лантар Трейд", 2019. - 329 б. Есимханов, С.Б. Электротехниканың теориялық негіздері (Айнымалы тоқтың электр тізбектері) [Текст] : оқу құралы студенттерге арналған / С. Б. Есимханов, 2014. - 64 б. Алимгазинова Н.Ш., Манапбаева А .Б. Электр техниканың теориялық негіздері: бaкaлaвриaт мaмaндықтaрының студенттеріне aрнaлғaн, ҚАЗАҚ УНИВЕРСИТЕТІ, 2017- 228б. Қосымша әдебиеттер: Блохин, А. В. Б70 Электротехника : учебное пособие / А. В. Блохин. – 2-е изд., испр. – Екатеринбург : Изд-во Урал. ун-та, 2014. – 184 с. Электротехника и электроника: краткий курс лекций / Сост.: О.Н. Чурляева // ФГБОУ ВО Саратовский ГАУ. – Саратов, 2016. – 86с. Макенова Н.А. Решебник по электротехнике: учебное пособие / Н.А. Макенова Хохлова Т.Е., Томский политехнический университет.-Томск. Из-во ТПУ,2015-165с СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1, 2] Синусойдалық тоқ тізбегінің негізгі анықтамалар мен түсініктерін түсіну. R, L, C жүктемелерінің тізбектей жалғану схемасын оқу. [3] сәйкес зертханалық жұмысқа отчет дайындау Зертханалық жұмыс № 5 Айнымалы тоқ тізбегінің элементтері (2 сағат) Жұмыстың мақсаты: R, L, C элементтерінің физикалық процесстерінің ерекшеліктерін түсіну. Жалпы мәліметтер Айнымалы кернеудің негізгі параметрлері Айнымалы кернеу синусоидалық түрде болады (сур. 5.1). Кернеудің синусоидалық түрде болуы электр техникалық есептеулер үшін қолайлы және электр қондырғыларының жұмысы үшін тиімді екені анықталды. Сурет 5.1. Кернеудің лездік мәндерінің графиктері Синусоидалық кернеудің негізгі параметрлері келесідей: U1m, U2m –амплитудалық (максимальды) мәндер; φ1 , φ2 – бастапқы фазалар, φ1 – оң фаза, φ2 – теріс фаза; Т – радиан немесе секунтық период; - жиілік, Гц; - бұрыштық жиілік, рад/сек. Синусоидалы шамалардың келесі мәндерін айырады: Um, Ιm, Еm – амплитудалық мәндер; U, Ι, Е – әсерлік мәндер; u, i, e – лездік мәндер. Әсерлік мән есептеу шамасы болып табылады. Барлық құралдар (вольтметр, амперметрлер және т.б.) әсерлік мәндер көрсетеді. Математикалық әсерлік мәндерді былай анықтайды: яғни , , . (5.1) Лездік мән – бұл уақыттың белгілі бір момент функциясының мәні. Мысалы, t=0 е(0), i(0), u(0) – осы уақыттағы шама мәні. жүктеу/скачать 1,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||