ӘҢгіменің ҚҰрылымы

ӘҢГІМЕНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Оқу мақсаты:

7.3.2.1. жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай көркемдегіш құралдарды орынды қолдана отырып, шағын мақала, нұсқаулық, әңгіме құрастырып жазу

Бағалау критерийі:

• Шағын мақала, нұсқаулық, әңгіме құрастырып жазады;
• Көркемдегіш құралдарды мәтіннің стильдік ерекшелігіне сай қолданады.

Әңгіме — оқиғаны қарасөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма жанры.

Әңгіме — оқиғаны қарасөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма жанры.

Әңгіменің жанрлық ерекшеліктері оқиғаны баяндау тәсілі, композициялық, сюжеттік құрылысы, көркемдік жүйесі арқылы айқындалады. Әңгіменің көлемі шағын, кейіпкерлер саны аз, сюжет ұйытқысын құрайтын оқиғаның басталуы, шарықтау шегі мен шешімі болады. Онда адам, оның өмірі мен тағдыры, аса маңызды деген оқиға жинақы беріледі. Мұнда бір айтылған жайларға қайта оралуға, тәптіштеп баяндауға, ұзақ суреттеуге орын жоқ. Әңгіме жанры аз сурет арқылы көп жайды аңғарта білетін айрықша көркемдік шеберлікті талап етеді. Оқиға көбіне бірінші жақтан баяндалып, әңгімешінің оқиғаға тікелей қатыстылығын көрсетеді. 

Қысқа әңгімелер хикаяларға ұқсайды, бірақ аты айтып тұрғандай, олар қысқарақ. Шындығында, олар оқиға сияқты бірдей нәрсені айта алады, бірақ олар мұны әлдеқайда аз сөздермен жасайды. Кейбіреулер тіпті оқиғаның қысқаша мазмұны туралы айтады, өйткені бұл көп сөздерде кеңейтуге көп орын жоқ.

Қысқа әңгімелер хикаяларға ұқсайды, бірақ аты айтып тұрғандай, олар қысқарақ. Шындығында, олар оқиға сияқты бірдей нәрсені айта алады, бірақ олар мұны әлдеқайда аз сөздермен жасайды. Кейбіреулер тіпті оқиғаның қысқаша мазмұны туралы айтады, өйткені бұл көп сөздерде кеңейтуге көп орын жоқ.

Бірақ қандай ерекшеліктер бар екенін көрейік:

Ең маңызды рөл – баяндауыш. Сізде көп нәрсе жоқ болғандықтан, баяндаушы - ол айтып отырған кейіпкерлер туралы егжей-тегжейлі айтпай-ақ, сізге айтылған нәрсені қорытындылай алатын немесе кем дегенде түсінік бере алатын адам.

Роман мен әңгімелерден айырмашылығы, қысқа әңгімеде кіріспе, орта және соңғы ереже болуы міндетті емес. Мұнда біз түйін, нәтиже немесе тіпті кейіпкерлердің оқшауланған фактісі туралы жаза аламыз.

Ол белгілі бір тақырыпқа бағытталған. Өйткені оның мақсаты - бұл фактіні контекст пен тарихты көрсетпей-ақ айту.

Сізде әртүрлі қысқа әңгімелер бар, күнделікті жағдаяттарды баяндап, соған жанашырлық танытатын реалисттер сияқты (өйткені біз оны өмір сүргенбіз немесе мүмкін деп сенеміз). Ал, мүмкін емес жағдайлармен ерекше болуы мүмкін шындыққа жанаспайтындар; фантастикалық немесе тамаша (мифтер мен аңыздар).

Әңгіменің құрылымы

Басталуы
Байланысы
Дамуы
Шиеленісуі
Шарықтау шегі
Шешімі

Метафора	затты, нәрсені, құбылысты немесе заттың, нәрсенің, құбылыстың белгісін, қасиетін, сапасын көрсететін көркемдік ұғым. -дай, -дей, -тай, -тей жұрнақтары жалғану арқылы жасалады.
Эпитет	әр түрлі жануарларды, табиғат құбылыстарын немесе жансыз нәрселерді адам кейпіне келтіріп суреттейтін көркемдік тәсіл.
Теңеу	заттың, құбылыстың ерекшелігін, сыр-сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және стилистикалық ұғым, экспрессивті айқындаушы сөз
Кейіптеу	құбылыстар мен заттардың ұқсастық белгілері негізінде астарлы мағынада қолданылуы.

Тапсырма: «Менің жазғы демалыстағы қызықты оқиғам» тақырыбында шағын әңгіме жазыңыз.

Тапсырма: «Менің жазғы демалыстағы қызықты оқиғам» тақырыбында шағын әңгіме жазыңыз.

Дескриптор:

• Шағын әңгіме жазады;
• Көркемдегіш құралдарды қолданады.

жүктеу/скачать 267,07 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: