Грек полисі және оның өзіндік сипаты

Полис — қала-мемлекет, Ежелгі Грекия мен Римге тән қоғамның әлеуметтік-экономикалық, саяси ұйымдарының ерекше түрі. Полис жері қала аумағынан, оның айналасындағы халқы егіншілікпен шұғылданатын мекендерден құралды. Мемлекеттік аппараты халық жиналысынан, кеңестен және сайланып қойылатын түрлі қызмет адамдарынан (магистраттардан) тұрды. Халық жиналысы билеушінің мемлекетті басқару құқын қамтамасыз етіп отырды. Полистер олигархиялық (Спарта) немесе демократиялық (Афины) түрінде болды. Спарта егіншілік Полиске, Коринф сауда-қолөнері Полисіне жатты. Полистік кезеңдегі Грекияда б.з.д. ІV ғасырдың басында, Римде б.з.д. ІІІ — І ғасырларда дағдарысқа ұшырап, жойылды.

Спарта (көне грекше: Σπάρτη, лат. Sparta) немесе Лакедемон (көне грекше: Λακεδαίμων, лат. Lacedaemon) – ежелгі грек қала-мемлекеті (полис), алғашында Эврот өзенінің алабында (Лаконика аймағы) орналасқан, кейін б.з.д. VІ – І ғасырларда Пелопоннестің оңтүстік бөлігін қамтыған. Гомердің «Иллиада» шығармасына қарағанда, Спарта Лакониканың ахейлік 12 қауымының бірі. Б.з.д. он екінші ғасыр шамасында дорийліктер Пелопоннеске басып кіріп, Спарта қоныстарын қиратты. Археологиялық мәліметтер бойынша жаңа Дорий қонысы Спарта деген атпен б.з.д. Х–ІХ ғасырларда Эврот өзеннің жағасында пайда болған. Б.з.д. VІІІ–VІ ғасырларда Спарта көрші аймақтар: батыста Мессанияны, шығыста Клаурияны жаулап алды. Спартаның барлық жері мемлекет меншігіне алынды. Бұл жерлер Спартаның толық құқылы азаматтары – спарталықтарға мұра ретінде пайдалануға берілді. Жерді басыбайлы құлдар – илоттар өң- деді. Спартаның бұрынғы жергілікті халқы – периэктер (жеке басы ерікті, бірақ саяси құқығы жоқ) қолөнермен және саудамен айналысты.