Әлиакбарова айгерім тілесбекқызы
жүктеу/скачать 4,95 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация Әлиакбарова АТ
| Мұхаммедсабыр Дәулетшин, Еркеш Ибрагим – Ебекенов Еркеш. Орыс
әдебиетінде: Аркадий Гайдар – А.П. Голиков, Максим Горький – А.П. Пешков, Анна Ахматова – А.А. Горенко, Демьян Бедный – Е.А. Придворов және тағы басқа. Ағылшын тілінде: O’Henry – William Sydney Porter, Mark Twain – Samuel Langhorne Clemens, Agatha Christie – Agatha Mary Clarissa Christie Mallowan, Lewiss Carroll – Charles Dodgson. Мұндай бүркеншік аттар бірегей, тұрақты, танымал есімдер әдебиет тарихына енген [77, c. 25-26]. Қазақ антропонимиясы тақырыбына арналған ғылыми жұмыстар соңғы жылдары қарқынды даму үстінде. Қазақ және орыс антропонимдерінің функционалдық уәжділігі тақырыбына арналған еңбекте З.К. Ахметжанова мен У.А. Мусабекова [2006] қазақ және орыс тілдеріндегі антропонимдердің қалыптасу тарихын, екі тілдегі антропонимдердің уәжділігін қарастырады. Қазақ антропонимдерін зерттеуде уәжділікке қатысты мәселе Н.Ө. Асылбекованың «Кісі есімдерінің уәжділігі және танымдық сипаты» [54] атты диссертациясында кеңінен қарастырылады. Ғылыми жұмыста кісі есімдерінің зерттелу тарихы, уәждеме теориясы мен кісі есімдерінің уәжділік сипаты, «Күлтегін» ескерткішіндегі, шежіредегі кісі есімдері жүйеленіп, құрамы мен құрылымына номинациялық аспектіде талдау жасалынады. Н.Ө. Асылбекова Тараз қаласында 2003-2004 жылы дүниеге келген 2000 баланың есімін саралау барысында олардың 60-65 %-ның аттары батырлардың, хандардың, ғалымдар мен жазушылардың есімдері болғандығын атап көрсетеді. Қазіргі таңда ер балаларға Ерасыл, Ахмет, Мағауия, Бекболат, Нұрсұлтан, Абылай, Кенесары, Қазыбек, Міржақып, Мұстафа, Шыңғыс, Темір, Олжас, Мағжан сынды есімдердің қойылуын егемендік алған еліміздің ертеңін өз 31 тарихымен байланыстыра отырып, жарқын болашаққа үлкен үмітпен қарайтындығымен түсіндіреді. Сондай-ақ, қыз балаларға есім беруде Анель, Анеля, Адель, Аида, Жанна, Жанель, Элеонора, Сабина, Диана, Альмира секілді шет тіліндегі аттарға еліктеу мәселесін де атап өтеді [54, 104 б.]. «Қазақ тіліндегі антропонимдердің лингвомәдени жүйесі» атты еңбегінде Ф.М. Әшімханова антропонимдерді этнотаңбалы, этномазмұнды лингвомәдени жүйе ретінде қарастырып, кейінгі заманда туған көркем мәтіндердің кестесіне кірігіп, функционалдық, әлеуметтік, этнотанымдық қызмет атқаратын антропонимдердің қолданысын түсіндіреді [78]. Тілдік деректерді лингвомәдени тұрғыда зерттеу барысында Ф.М. Әшімханова «тіл мен таным» және «тіл мен ұлт біртұтас» деген қағиданы басшылыққа алады. Себебі, тілдік деректерді сол тілде сөйлеуші халықтың әр кезеңдегі тарихи-әлеуметтік тәжірибесіне негізделіп, мәдени-танымдық деңгейіне сай қалыптасқан вербалды-ассоциативті категория ретінде есептейді. «Тіл мен ұлт біртұтас» деген қағиданы басшылыққа алып, ежелгі мәдениет пен түрлі салт- дәстүрлердің тіл арқылы сақталып жетуін тілдің ұлтты тұтастырушы, жалғастырушы қызметімен дәлелдеп көрсетеді [78, 40 б.]. Туыс емес тілдердегі антропонимдерді салғастыру бойынша А.Ж. Кұлмағамбетованың «Языковая картина мира в антропонимах английского и казахского языков» [79] атты ғылыми жұмысында антропонимдердегі тілдің әлемдік бейнесі көрінісіне құрылымдық талдау жасалады, ағылшын және қазақ тілдеріндегі антропонимдердегі тілдің әлемдік бейнесінің қалыптасуымен байланысты лингво-арнайы концептілер анықталады, сонымен қатар құрылымы әртүрлі тілдердің лингвомәдени ерекшеліктерін есепке ала отырып, антропонимдер когнитивті аспектіде зерттеледі. Қазақ грамматикасында жалпы есімнің жалқы есімге, жалқы есімнің жалпы есімге ауысып отыру үдерісі тілдегі омонимдер пайда болуының бір жолы ретінде қарастырылады. Мәселен, әйел кісілердің есімі ретінде жиі естілетін Өрік, Мейіз, Алма, Алуа, Бота, Бәтес, Ақұштап, Жібек, Гауһар, жүктеу/скачать 4,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|