Әлиакбарова айгерім тілесбекқызы
ҚАЗАҚ АНТРОПОНИМДІК ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ
жүктеу/скачать 4,95 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация Әлиакбарова АТ
| 2 ҚАЗАҚ АНТРОПОНИМДІК ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ
Жалқы есімнің мағынасы жөнінде ғалымдардың пікірлері біркелкі емес, олардың кейбірі жалқы есімде мағына болмайды десе, екіншілері мағына бар деген пікірді ұстанады. J.S. Mill бойынша жалқы есімге келесі классикалық анықтама беріледі: «a proper name is a word which answers the purpose of showing what thing it is we are talking about, but not of telling anything about it» [113, p. 36]. Яғни жалқы есімнің мақсаты – заттың атауын білдіру болып есептеледі. A. Gardiner «The theory of proper names» атты ғылыми еңбегінде жалқы есімде мағына болмайтындығы жайлы айтады [114, p. 39]: «Жалқы есім – белгілі бір нысанды дыбысталуы арқылы сәйкестендіретін сөз». Кісі есімін когнитивтік психология тұрғысынан зерттеген T. Brennen [115, p. 142]: «There is, however, a great deal of evidence from everyday life and in the scholarly literature which supports the notion that personal names are meaningful» дейді. Демек күнделікті өмірдегі және ғылыми әдебиеттерде келтірілген деректер кісі есімі мағынаға ие екенін дәлелдейді. В.Д. Карпенко антропонимдік мағынаны: «Антропонимическое значение, основное и единственно обязательное для антропонима, – значение личного имени, индивидуализирующего знака для выделения человека из числа других людей. С этим значением связана и основная функция личного имени – номинативная, обязательная для каждого антропонима, тогда как описательная функция, связанная с до антропонимическим (этимологическое) значением личного имени, не только не обязательна для антропонимов, но как правило в них отсутствует» деп сипаттайды [104, c. 16]. Мұнда антропонимдердің антропонимге дейінгі (этимологиялық) мағынасына қатысты сипаттау қызметіне қарағанда антропонимдік мағынасымен байланысты номинативтік қызметінің маңыздылығы баяндалады. А.В. Суперанская «К проблеме типологии антропонимических основ» еңбегінде славян, еврей, түркі және шығыс антропонимдерін талдау нәтижесінде адамның қоршаған ортаға қатынасына, ойлау мен қабылдау формаларына, дүниетанымдық көзқарасына негізделген түрлі халықтардың типологиялық ұқсастықтарын анықтайтын антропонимикалық негіздің типтік және раритеттік түрлерін ажыратып көрсетеді. А.В. Суперанская өз топтастыруында В.Г. Богораз-Тан қағидасына сүйене отырып, кез-келген халықтың тілінде адамды, туыстық қатынасты, табиғат құбылыстарын, материалдық мәдениетті сипаттайтын лексемалардың болатынын атап өтеді. Антропонимдерді жасауда қолданылатын лексемалардың төрт тобынан бөлек келесі топтарды енгізеді: әлеуметтік мәдениетті, физикалық қатынастар мен параметрлерін сипаттайтын лексемалар, антропонимдер құрамындағы түрлі жалқы есімдер [116, c. 8-19]. K. Agyekum Гана мемлекетіндегі Акан (Akan) тіліндегі антропонимдерді типологиялық тұрғыда 10 негізгі топ бойынша бөліп қарастырады [21, p. 206- 235]: 1) күнтізбелік есімдер (birthday names), 2) тегі немесе тайпа есімі (family 42 names), 3) жағдаятқа қатысты есімдер (circumstantial names), 4) теофорлық есімдер (theophorous names), өсімдік және жануарлар әлеміне қатысты есімдер (flora and fauna names), және жаңаша түрленген есімдер (weird and reincarnate names), құрмет есімдері және титулдық есімдер (honorifics and title names), жанама тұспалдау және мақал-мәтелдерден жасалған есімдер (insinuating and proverbial names), дене мүшелеріне қатысты есімдер (bodily structure), туыстық атаудан жасалған есімдер (kinship). жүктеу/скачать 4,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|