Эмбриология
Жасуша аралык байланыстар
жүктеу/скачать 74,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Гистология, эмбриология, цитологияАфанасьев 11
| Жасуша аралык байланыстар
Плазмолемма арнайы күрылымдардың — жасуша аралык контактілердің немесе байланыстардың (junctiones intercellulares), пайда болуына белсенді катысып, жасушааралык әрекеттесуді камтамасыз етеді. Мұндай кұрылым- дардың бірнеше түрлерін ажыратады (4.4-сурет). Бұл жасушалардын бәріне бірдей нәрсе: олардың үстінде интеграл- ды нәруыздардың, гликопротеидтердін арнайы көмірсулык бөлігі орнала- сып, олар көршілес жасушалардын үстіндегі сәйкес нәруыздарымен ерекше әрекеттеседі және байланысады. Жасушааралык байланыстар карапайым және күрделі болып бөлінеді. Карапайым жасуша аралык байланыстар (junctio intercellularis simplex) көршілес жасушалардын аракашыктығы 15—20 нм дейін жакындасуы бо лып табылады (4.5-сурет). Бұл мезгілде көрші жасушалардын гликокаликс кабаттарынын әрекеттесуі жүреді. Гликокаликстін кұрамына кіретін нәруыз- рецепторлардын көмегімен бір бастамадан тараған жасушалардын танылуы және олардын кабатка біріктірілуі аткарылады. Мысалы, Е-кадгериндер тек кана эпителийлік жасушалардын араларындағы байланыстарды түзеуге катысып, олардын байланысып жаткан жасушалардын барлык беттерінде байланыс кұрауын камтамасыз етеді. Күрделі жасуша аралык, байланыстар дегеніміз екі көршілес жасушалар плазмолеммаларынын кішігірім жұптаскан арнайы маманданған аймағы бо лып келеді. Олар тығырыктаушы (онашалаушы, изоляциялаушы), ілмектейтін 4.2. Жасушаның құрылымдық компоненттері 67 (тұрактандыратын) және комму- никаииялык (біріктіруші) байла- ныстарға бөлінеді. Тығырыктаушы байланыс- ка тығыз байланыстар (тығы- рыктаушы аймак — zonula осси- ludens) жатады. Бул байланыстарға арнайы интегралды нәруыздар катысады, олар, ұялы тор тәрізді кұрылымды түзей, көршілес жасушалардын үстінде орналасады (4.6-сурет). Бұл үялы тор жасушаның пери- метрін белбеу тәрізді түтасынан коршап түрады және көрші жасу шалардын осындай торымен бай- ланысады. Бұл аймакта макромоле- кулалар мен иондар үшін тасымал болмайды, яғни ол тығырықтай- ды, жасуша аралык саңылауларды (олармен бірге организмнің мен- шікті ішкі ортасын да) сыртқы ор- тадан тұйықтайды және шектейді. Байланыстардың бүл түрі бір ка- батты эпителийдің жасушаларына және кейбір тамырлардың эндоте- лиіне тән. 7 жүктеу/скачать 74,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|