4.2. Жасушаның құрылымдык, компоненттері
71
Түіііршікті эндоплазмалык, mop
(reticulum endoplasmicum granulosum)
улыражұка кесінділерде тұйыкталған мембраналардан кұралған жайпактан-
ған капшыктардан, цистерналардан, түтікшелерден тұрады.
Цистерналардың диаметрі өзгеріп тұрады
және кызметтік белсенділі-
гіне байланысты 20 нм-ден бірнеше микрометрге дейін жетеді. Түйіршікті
эндоплазмалык тордың мембраналарының ерекшелігіне олардын гиа-
лоплазмаға караған беттерінде көптеген рибосомалардың болуы жатады
(4. Ю-сурет).
Түйіршікті
эндоплазмалык
тордын
кұрылысы
әр
түрлі
болады.
Азмаманданған жасушаларға немесе метаболизм белсенділігі томен жасу-
шалар үшін сирек және жеке орналасқан цистерналардың болуы тән. Егер
жасушада түйіршікті эндоплазмалык торлардын
жергілікті жиынтығы пайда
болса, ол секреторлык нәруыздардын каркынды өндіріле бастауының белгісі.
Мысалы, бауырдың жасушаларында және кейбір жүйкелік жасушаларда
түйіршікті эндоплазмалык тор жеке аймакка жиналған. Ұйкы безінін жасуша
ларында түйіршікті эндоплазмалык тор жасушанын базальды және ядро маңы
аймағында бір-бірінің касында тығыз орныккан, реттелген мембраналык ци-
стерналар түрінде аныкталады. Эндоплазмалык тордын мембраналарымен
байланыстағы рибосомалар жасушадан сыртка шығарылатын («экспортта-
латын» нәруыздар) нәруыздардың өндірілуіне катысады.
Сонымен катар,
түйіршікті эндоплазмалык тор жасуша ішілік метаболизмді кұрылымдауға
кажетті және жасуша ішілік аскорытуға колданылатын, нәруыз-ферменттердің
синтезіне де жауапты.
Достарыңызбен бөлісу: