1. Асқорыту оның маңызы. Асқорыту жүйесінің қызметі. Ас қорыту типтері. Ас қорыту, оның маңызы
Физикалық жылу реттелуі (жылудың шығарылуы)
жүктеу/скачать 2,35 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 15 Сыртқа шығару ағзалары, олардың гомеостазды сақтауға қатысы.Бүйректің қызметтері.
- 16. Несеп түзілу механизмі
- 17.Көру талшығы
| Физикалық жылу реттелуі (жылудың шығарылуы)
Жылудың шығарылу жолдары: Жылуды өткізу (басқа заттармен жанасқанда). Конвекция – тері бетімен жанасатын ауаға берілуі. Жылуды сейілдіру (радиация) – инфрақызыл диапазондағы жылуды сейілдіру. Булану (кілегей қабаттардан, өкпе арқылы, тер шығару) №15 Сыртқа шығару ағзалары, олардың гомеостазды сақтауға қатысы.Бүйректің қызметтері. Сыртқа шығару процесінің маңызы. Зат алмасу процесінің барысында тузілетін кейбір ыдырау өнімдерін организм пайдалана алмайды.Мысалыщалыпты жагдайда жүретін клеткадагы зат алмасу процесаінің нэтижесінде бір жагынан үнемі жаңа заттар жасалса ,екінші жагынан белок және нуклеин цышцылдары ыдырап мочевина, несеп цышцылы, аммиак т.б. цурамында азоты бар «қалдық» ыдырау өнімдері бөлінеді . Бүл ыдырау өнімдері бірте-бірте көбейе берсе, организмді улап, тіршілік процесіне үлкен зиян келтіреді. Әртүрлі ауруларга байланысты бүйректің жүмысы нашарласа, бүл «қалдық» заттардың концентрациясы қанда және лимфада, ткань аралық сүйықтықта нормадан көп жиналатындыгы соншалықты, тіпті организмді өлімге соқтырады. Дені сау адамның қанында мүндай ыдырау өнімдерінің мөлшері үнемы аз цалыпта болады, өйткені түзілген «қалдық» заттарды бүйрек дереу организмнен шыгарады. Зат алмасу процесінің соңында пайда болган ыдырау өнімдерінің көбісі оның судагы ерітіндісі күйінде сыртца бөлінеді.Оны несеп зәр деп атайды. Тек газ алмасу процесінің нәтижесінде пайда болган өнімдер газ күйінде өкпе арқылы организмнен бөлініп шыгарылады. Адамның Зәр шығару жүйесі зәрді өндіретін бүйректен, зәрді шығаратын бүйрек тостағаншалары мен бүйрек астауларынан, несеп (зәр) ағардан, қуықтан, несеп түтігінен тұрады. Бүйрек экскреторлық орган ретінде организмнен []азоттық зат алмасу өнімдерін – мочевинаны, креатинді, мочевина қышқылын, артық тұздар мен суларды, т.б. бөтен заттарды шығарады. • Тамақпен түскен күрделі заттардың ыдырау нәтижесінде денеде зат алмасудың ең соңғы (шлактың) ағдадан сыртқа шығарылуын қамтамасыз ететін жүйені сыртқа шығару немесе несеп шығару жүйесі деп атайды. • Зат алмасу процесі қалдық заттарды сыртқа шығарумен аяқталады. Қалдық заттар • пайдаланылмайды, ал денеде қор ретінде жиналатын болса улы қасиет көрсетеді. Жасушалардың тіршілігіне байланысты және олардың айналадағы табиғи құбылыстарымен ойдағыдай қарым қатынас жасауы әрдайым гомеостаздың сақталуына қауіп төндіретін жағдай болып саналады. Бірақ бүйрек, тер бездері, өкпе сияқты көптеген ағзалардың қызметі арқасында, сондай ақ денедегі арнайы механизмдердің қатысуымен гомеостаз әдетте бұзылмайды. Осыған орай ішкі орта үшін абсолюттік тұрақтылықтан гөрі салыстырмалы және динамикалық гомеостаз тән. Мұны гемокинез дейді. Қан - жан - жануарлардың тіршілік етуіне аса қажет сұйықтық. Жарақаттану салдарынан қанның 25-30% сыртқа ағып кетсе, тіршілікке қауіп төнеді, ал 50% ағып кетсе өледі. Қан тамырда жылжымай тоқтап қалса не қан ағысы тым баяуласа адам өлуі мүмкін. Мысалы, денедегі кейбір жасушалар, әсіресе ми қыртысының нейрондары уақытында келетін қан мөлшері азайса, 5-6 минуттан кейін бұзыла бастайды Бүйрек – сыртқа шығару жүйесінің негізгі ағзасы, несеп түзуші ағза. Диурез – несептің тузіліп, сыртқа шығарылуы. Қалыпты жағдайда тәуліктік диурез мөлшері – 1000-1800 мл. Ол сыртқы ортаның температурасына, қабылдаған тамақтың мөлшері мен құрамына және ішкен судың мөлшеріне байланысты өзгеріп отырады. Олигурия – тәуліктік диурездің азаюы. Полиурия – тәуліктік диурездің көбеюі. Энурез – түнде несепті ұстай алмау. Никтурия – түнде несептің көп түзілуі. 4 Бүйректің құрылысы Нефрон – бүйректің құрылымдық- қызметтік бірлігі — Шумлянский-Баумен капсуласы — Мальпиги шумағы — Иірімделген проксимальдық түтік — Иірімделген дисталдық түтік — Генле ілмегі — Жинағыш түтікше Бүйректің қызметтері І. Экскреторлық. Зат алмасу өнімдерінің сыртқа шығарылуы (несеп арқылы). ІІ. Инкреторлық. Биологиялық белсенді заттардың түзілуі (ренин, медуллин, простагландин, брадикинин). ІІІ. Экскреторлық емес: - АҚ реттелуі (ренин-ангиотензин жүйесі) - эритропоэзге қатысу - қанның ұюына қатысу - зат алмасуына қатысу (белоктар, майлар, көмірсулар) - Д3 витамнінің белсенуі Бұлардың барлығы организмде гомеостазды қамтамасыз етеді. Ақырғы несептің құрамы (1000-1500 мл) Органикалық заттар Бейорганикалық заттар 1. Мочевина. 2. Несеп қышқылы. 3. Креатинин. 4. Гиппур қышқылы. 5. Урохром, уробилин. + + 2+ 2+ + Na , K , Ca , Mg , NH4 - - 2- Cl , SO4 , PO4 №16. Несеп түзілу механизмі Несеп түзілуінің сүзілуқайта сіңу-сөлініс теориясы 1.Шумақтық немесе гломерулалық сүзілу. 2. Түтікшелердегі қайта сіңу. 3. Түтікшелердегі сөлініс. Шумақтық немесе гломерулалық сүзіліс – нәтижесінде белоксыз плазма ультрафильтраты – біріншілік (алғашқы) несеп түзіледі. Тәулігіне 150-180 л түзіледі. Сүзілуге тосқауыл 3 қабаттан тұрады: каппиляр эндотелиі, базалдық мембрана, капсуланың ішкі қабатының эпителиі. Түтікшелердегі қайта сіңу – реабсорбция – заттардың түтікше саңылауынан қанға қайта сіңуі. Қайта сіңу механизмі: біріншілік-активті (натрий иондары), екіншілік-активті (глюкоза, аминқышқылдары). Пассивті тасымалдану – су, хлор иондары, мочевина. Түтікшелердегі сөлініс – заттардың қаннан түтікшелер саңылауына өтуі және заттардың түтікшелер эпителиінде синтезделуі. Секрецияланатын заттар: гиппур қышқылы, аммиак, калий ионы, сутек ионы және де бөгде заттар. №17.Көру талшығы Көруталдағышынемесекөру анализаторы (analisatorisvisae, гр. analysis — талдау, лат. visa - көру) - жарық пен түстіажыратуғабейімделгенталдағыш. Көруталдағышы — көрурецепторынан (көзалмасы), өткізгішжолдан (көружүйкесі) жәнемидағыорталықтардантұрады. Жарықтықабылдайтынрецепторлар (сезімталфоторецепторлынейроциттердендриттері) көзалмасыныңішкіторлықабығындаорналасқан. Көруталдағышыныңөткізгішжолы - ми жүйкелерінің II жұбысезімталкөружүйкесі жүктеу/скачать 2,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|