тербелістер
деп атайды. Тербелістер табиғаттың көптеген құбылыстарына тән қасиет: ішкі
қабаттарында циклдік ядролық реакциялар жүріп жатқан жұлдыздардың сәуле шығаруы
лүпілдейді, Күн жүйесіндегі планеталар тұрақты периодпен айналады, Айдың қозғалысы
Жер бетінде тасулар мен қайтулар туғызады, Жер ионосферасы мен атмосферада
зарядталған және бейтарап бөлшектердің ағындары циркуляцияда болады Мүмкін болатын
тербелістердің арасынан ең маңыздысы – синусоидалық, немесе гармоникалық
тербелістерді бөліп алып, бірнеше мысалдарды қарастырайық.
Серіппеге ілінген жүктің тербелісі.
Бастапқы (1) жағдайда серіппе деформация-
ланбаған (14.1.1-сурет). Жүктің ауырлық күші тірек реакциясымен теңестіріліп, қорытқы
күш нольге тең.Енді серіппені
х
қашықтыққа не сығып, не созып жүкті тепе-теңдік күйден
шығарайық. Сонда 2-ші және 3-ші жағдайларда жүкке тепе-теңдік нүктеге бағытталған
және теңестірілмеген
F
күш әрекет жасайды. Бұл күштің
х
осіне проекциясы
x
F
kx
= −
(14.1.1)
формуламен анықталады. Мұнда
k
– серіппенің қатқылдық кoэффициенті.
Вертикаль серіппелік маятник те (14.1.1) формуламен өрнектелетін күш әрекетінен
тербелістер жасайды (14.1.2-сурет). Шынында, тепе-теңдік жағдайда жүктің ауырлық күші
mg=k
l
серпімділік күшпен теңестіріледі. Егер маятникті тепе-теңдік күйден ауытқытсақ,
жүкке әрекет жасаған күштердің проекциясы мынаған тең болады:
(
)
.
x
F
mg
F
mg
k
l
x
kx
=
− =
− +
= −
(14.1.2)
Алынған нәтиже жүк пен серіппеден тұратын тербелмелі жүйеге Жердің кірмеуімен
түсіндіріледі, яғни жүктің ауырлық күші немесе серіппелі маятниктің үдемелі қозғалысы
жүйенің негізгі параметрлерін және қозғалыс заңдарын өзгертпей, тек оның тепе-теңдік
орнын өзгертуге себеп болады.
Достарыңызбен бөлісу: 
