1 дәріс. Механикалық қозғалыстардың теориялық негіздері
Допплер құбылысы. Акустика элементтері
жүктеу/скачать 3,36 Mb. Pdf көрінісі
|
| 15.4. Допплер құбылысы. Акустика элементтері
15.4.1. Допплер құбылысы Толқын көзі қозғалысының оның қасиеттеріне қалай әсер ететінін қарастырайық. Толқынды шағырушы мен қабылдаушының салыстырмалы қозғалысынан толқындар жиілігінің өзгеру эффектісін бірінші болып (1847ж) Х. Допплер зерттеген еді. Жиілігі толқын көзі қабылдауышқа и жылдамдықпен жақындасын. Толқын көзі тербеліс T =1/ периодына тең уақыт аралығында шығару көзі мен қабылдауыш қозғалысына тәуелді емес жылдамдықпен таратылатын бір толқын шығарады. Осы уақыт аралығында шығару көзі қабылдауышқа и / қашықтыққа жақындайды. Олай болса, келесі толқынның шеті бірінінің шетінен = / қашықтықта емес, одан жақын ’ қашықтықта жатыр (15.4.1 - сурет): . u υ u ν ν − = − = (15.4.1) 15.4.1 - сурет y x 0 Демек, қабылдауыш ұзындығы кішірейген (немесе жиілігі үлкен) толқынды тіркейді: . 1 υ ν ν ν u υ u υ = = = − − (15.4.2) Егер шығару көзі қабылдауыштан алыстаса, толқын жиілігі азаяр еді: . 1 ν ν u υ = + (15.4.3) Тағы бір екінші жағдайды алайық: тіркеуші аспап ортаға салыстырмалы u жылдамдықпен толқын шығару көзіне қарай қозғалып, ал көз тыныштық қалыпта болсын. Бұл жолы бірлік уақыт аралығында қабылдауыш қасынан ол толқындар таратылатын ортаға салыстырмалы тыныштықта болған жағдайына қарағанда саны көбірек толқындар өтеді. Толқынмен байланысқан санақ жүйесінде қабылдауыштың жылдамдығы ( u +) -ға тең. Демек, қабылдауышқа бірлік уақыт аралығында келіп жеткен толқындар саны төмендегій анықталады: 1 . u υ u υ u ν ν υT υ + + = = = + (15.4.4) Егер тіркеуші аспап шығару көзінен алыстаса: 1 . u ν ν υ = − (15.4.5) Қабылдаушы мен шығару көзі толқын таратылған ортаға қарағанда бірге қозғалған жалпы жағдайда жиілік υ u ν ν υ u + = − (15.4.6) өрнекпен анықталады. жүктеу/скачать 3,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|