1 Әл Фарабидің философиясына талдау жасау
Қазақ философиясына сипаттама
жүктеу/скачать 43,62 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 https://bilimger.kz/110369/ Әл-Фарабидің ғылым тарихы мен философияға қосқан үлесі
- 3 https://massaget.kz/blogs/28755/ Абай философиясындағы адам мәселесі
| 4. Қазақ философиясына сипаттама
Философия өзінің түп-тамырын ғасырлар қойнауынан тереңге тартып, өмірлік маңызы зор ресурстарға ие болған руханияттың, дүниетанымның қажетті құрамдас бөлігі ретінде Қазақстан аумағында да өз көрінісін тапты. Қоғамның ең жоғары құндылығы адам болып табылады. Өткеннің барлық озық ойлары адамның ақыл-ойын, білімін адамға және оның табиғатына, адамның мәнін айқындауға және өмірдің шынайы мағынасын табуға мүмкіндік берді. Тәуелсіз демократиялық қоғамды құруда өмірдің әлеуметтік-философиялық аспектісіндегі мағынасы мәселесі одан әрі даму жолдарын түсінуге және анықтауға көмектеседі. Егер Қазақстанның өткеніне үңілетін болсақ, онда қазақтарда философия әлемнің барлық халықтары сияқты табиғи жолмен пайда болғанын көреміз. Өмір мәнінің проблемасы негізінен көшпелі халықтың ерекшеліктерімен, оның тұрмысымен, әдеттерімен, әдет-ғұрыптарымен, салт-дәстүрлерімен, сондай-ақ қазақтардың бүкіл тарихи өмірі қоршаған әлеуметтік-мәдени ортаның әсерімен байланысты болды. Қазақ философиясының басты мәселесі — адам және қоғам. Бұл арақатынаста өмірдің мәні мәселесінің әлеуметтік-философиялық аспектісі ашылады. Абай, Шәкәрім, Ш.Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, М. Жұмабаев және т.б. көрнекті мәдениет қайраткерлерінің шығармашылығындағы қазақ ағартушылығы өзінің тағайындалуын ескі, дәстүрлі рулық түсініктермен күресте және білімді, еңбекқор, белсенді, жауапты адамды тәрбиелеуде көрді. Қазақ ағартушыларының алға қойған мақсаты көбінесе біздің мемлекетіміз қазіргі даму кезеңінде алға қойған міндетпен сәйкес келетінін атап өту қиын емес, және бұл ретте біз қазақ ағартушылығының зор тарихи маңызын, оның өзектілігін көреміз. Қазақтың ағартушылық ойы, шын мәнінде, Қазақстанның Ресейге қосылуынан кейін халықтың өмірінде болған үлкен өзгерістерге жауап болды. Қазақ ойшылдарының пікірінше, тұлға — адамның тіршілік әрекеті процесінде, таңдау еркіндігінде және өз бетінше әрекет ету актісінде қалыптасатын және жетілдірілетін әлеуметтік қасиеттердің тұтас жүйесі. Ойшылдар өмірдің лайықты мағынасын табуда жеке адам өсетін және дамитын ортаға, яғни тәрбие мен білімге үлкен мән берді. Бұл екі көрсеткіш адамның қандай болатынына байланысты болды: зұлым немесе адамгершілігі мол азамат. Қазақ ойшылдарының ілімдерінде адамгершілік адамның әлеуметтік-философиялық табиғатының ажырамас бөлігі болып табылады. Сонымен, атап айтқанда, кез-келген мораль жеке адамның жалпыадамзаттық әлеуметтенуін білдіретін негізгі қағидаттардан туындайды, яғни, оның басқа адамдармен қарым-қатынас жасау, оларға жанашырлық, көмек және мейірімділік білдіру, ұмтылысты, тілекті, ерік-жігерді, басқаларды түсіну өнерін көрсету, басқалардың алдында өз мінез-құлқында жауапты болу қажеттілігі және т.б. Адамгершілік жалпы адамның әлеуметтік табиғатының ең тікелей көрінісі болып табылады. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзінің Қазақстан халқына Жолдауында бізді біріктіретін факторларды қарастырады: «бұл біздің шекарамыздағы жеріміз, оны жабдықтаған ата-аналарымыз, сәтсіздіктердің ащысын бірге бастан кешірген және жетістіктердің қуанышымен бөліскен ортақ тарихымыз. Бұл жерде бірге тұрып, жұмыс істейтін біздің балаларымыз. Біздің әрқайсымыз ата-анамыздың алдындағы парызымызды түсінуде және балаларымыздың өмірін жақсарту үшін біргеміз. Бүгінгі таңда бұл нақты мақсаттар үшін бірлік пен шоғырланудың нақты платформасы». Адам жеңілмейді, өйткені оның ерік-жігері, ақыл-ойы және жүрегі (Абай) бар, олар шығармашылық жасампаздық пен жауапкершілікті тудырады және болашаққа, тарихи прогреске деген сенімді орнықтырады. Пайдаланылған әдебиеттер 1 https://bilimger.kz/110369/ Әл-Фарабидің ғылым тарихы мен философияға қосқан үлесі2 https://bilimger.kz/110369/ ҚР Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" бағдарламалық мақаласының тарихи маңызы3 https://massaget.kz/blogs/28755/ Абай философиясындағы адам мәселесі4 https://bilimger.kz/110369/ Қазақ философиясындағы адам және оның өмір сүруінің мәні |