54-билет. Тұлғаның дамуы, оны зерттеудегі психологиялық негізгі концепциялар. Тұлға қасиеттері:
Тұлға дегеніміз ол тұрақты психологиялық сипатамалар жүйесінде алынған нақты адам. Ондай сипаттамалар қоғамдық байланыс пен қатынастарда көрініс беріп, адамның өзі мен оны қоршағандар үшін маңызды орын алады, оның адамгершілік қылықтарын айқындайды және оның өзіне ,ортасы үшін маңызды мәнге ие. Тұлғаның дамуы – қалыпсыз әрекетті қозғалыс: мұнда тоқырау кезеңдері де, сынғыштық сәттер де, құлдырау мен деградация кездері де болуы мүмкін. А. Маслоудың мотивацияның “тұлғалық” теориясының негізінде өз-өзін актуализациялау концепциясы жасалған. Негізгі еңбектері: “Мотивация и личность” (1954,1957). А. Маслоу осы уақытқа дейін адамның психикасының дамуын зерттеуге жануарларға тәжірибе жасау арқылы қол жеткізуге толықтай қарсы шықты.
Маслоу концепциясы бойынша ,әрбір адамда өмірге келген сәттен бастап ,бегілі-бір қажеттіліктер жүйесі бірге дамып отырады. Олар өзара иерархиялық деңгейлерге бөлініп орналасқан. Қажеттіліктердің деңгейі неғұрлым төмендеген сайын,оның адам өмір сүруі үшін маңызы күрделеніп ,адам жүріс-тұрысының қозғаушы күші ретінде маңызы артады. Осы төмендегі деңгеідегі қажеттіліктер өтелген кезде ғана одан жоғары орналасқан қажеттіліктері бой көрсете бастайды.
— Физиологиялық қажеттіліктер (тамақ, демалу, шөл,жыныстық қатынас);
— Қауіпсіздік қажеттіліктері (өзін сәтсіздік,қорқыныш жағдайларынан қауіпсіз сезіну, өз-өзін қорғау қажеттілігі):
— Сүйіспеншілік және өзін қабылдау қажеттілігі (өзінің белгілі бір ортада қабылдануы,ұнатуы сезімдеріне бөлену қажеттілігі):
— Өзін құрмет тұтуға қажеттілік (өзінің қажеттілігін сезіну,біліктілік,табысқа жету,құптау,жетістігін мойындату)
. Психологияда келесі қасиеттер ажыратылады:
ерік-жігер (табандылық, Тәуелсіздік, сенімділік, батылдық, шешімділік);
интеллектуалды (ойлылық, қызығушылық, жеңілдік, тапқырлық);
эмоционалды (көңілділік, әсер ету, эмоционалдылық, жауап беру);
моральдық (адалдық, мейірімділік, қатыгездік және т. б.)
