1.Қазақстан аумағындағы тас ғасырына қатысты археологиялық ескерткіштердің ашылуы. Ежелгі адамгың шаруашылығы мен тұрмысы
ҮІ-ХІІғғ. Ерте ортағасырдағы түркілердің шаруашылығы мен мәдениеті
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
1.Қазақстан аумағындағы тас ғасырына қатысты археологиялық ескер-emirsaba.org (1)
| 28. ҮІ-ХІІғғ. Ерте ортағасырдағы түркілердің шаруашылығы мен мәдениеті
Металл өндіру. Түркiлер әлемдік тарих сахнасына металл өндіру арқылы шықты. Металды кеңінен қолданысқа енгізіп, өздерінің экономикалық қуатын арттырды. Түркілер үшін металл өндіру: жақсы қаруланған әскер құруға, қолөнер мен сауданы дамытуға ықпал етті. Мал шаруашылығы. Түркiлердiң негiзгi кәсiбi көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы болды. Бұл шаруашылық оларды азық-түлікпен, киім -кешек және баспанамен қамтамасыз етті.Аң аулау - азық пен терiсi үшiн және әскери жаттығу iсiн бiлдiрдi. Егіншілік. Қазақстанның оңтүстігі мен Жетiсу ежелден отырыкшы-егіншілік мадениеті дамыған өңір.Талас пен Шу өңіріне соғдылардың қоныс аударуы және түркілердің біразының отырықшылыққа көшуі, егіншіліктің дамуын жеделдетті. Қолөнердің дамуы. Керуен жолы бойында құдықтарға күмбез түрінде сардоба салды. Тастан киіз уйге ұқсас дiни Дың ескерткіштері болды. Түркiлер адам бейнеленген балбал тастар орнатқан.Ислам дінінің енуіне байланысты адамды бейнелеу дәстүрі жойылды. Қала мәдениеті. Қала мәдениетi Оңтүстік Қазақстан мен Жетiсу аймақтарында дамыды. VI-IX ғасырларда Түркі-соғдылық аталған мәдени кешен пайда болды. Қалалардың негiзiн түркілер құраған (Тараз әйгiлi түркi каласы). Ортағасырлық қала үш бөлiктен тұрды: цитадель (билеуші ордасы орналасқан орталық бөлік), шахристан (цитадельдің сыртында қала ақсуйектерi), және рабад (сауда-қолөнер орталығы) Қалалардың ерекшеліктері 1-ден, көшпелілермен тығыз байланыста болып, солардың ықпалымен дамыды; 2-ден, қала халқы жартылай отырықшы мал шаруашылығымен айналысып, жаз мезгілін жайлауда өткізді: 3-ден алғашында әкімшілік-сауда орталықтары ретiнде пайда болды. Сәулет өнерінің ескерткіштері. Қолданбалы және бейнелеу, мүсін өнері дамыды. Кедер мен Жамукет сарайлары (YII-IX) осының мысалы. Қабырғаларды әрлендіруге есімдік және зооморфты (хайуанат пiшiндi) өрнектер пайдаланылды Суяб пен Науакенттен қазба жұмысы кезiнде будда храмдарының орындары табылды. Жамбыл облысында Қарлұқ дәуiрiнен жеткен сәулет өнерiнiн ескерткіші Aқыртас ғимаратының орны бар. Сауданын дамуы. Сауда айырбас және ақша турiнде де жасалды .Ақша айырбасының болғандығын Отырар,Суяб, Тараз калаларында жасалған теңгелердің табылуы дәлел болады. Сауда үш бағытта калыптасты: 1) елдер арасындағы керуен саудасы 2) қалалар мен егіншілік аймағындағы арасындағы сауда 3 )қалалар мен көшпелі дала арасындағы сауда. Руна жазуы. Көне жазулардың ежелгi үлгiлері Орхон-Енисей немесе түркі руна (көне, құпия) жазуы деп аталады. Жазудың қажеттiлiгi әкiмшiлiк және дипломатиялык істер барысында пайда болды. Көне түркі жазуын Буғыты ескерткiшiнен байкай аламыз. Түркі жазуын ғалымдар ХҮIII ғасырда зерттей бастады. Көне түрік жазуының ескерткіштері Орталық Азия аумағында көп табылған. Олардың ішіндегі ең белгісі Солтүстік Моңғолия жеріндегі Орхон, Селенга, Толы өзендерінің табылған тастағы жазулар. Бұл тастарда түріктердің атақты билеушісі мен ақылгөйлері Білге қаған, Күлтегін, Тоныкөк құрметіне арналып жазылған руна жазулары сақталған. Ал Қазақстан аумағында Талас, Іле өзендерінің аңғарынан да көне түрік жазуының ескерткіштері табылған жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|