23. Л. Пастердің
Микроорганизмдерге шайқалудың, кептірудің әсері
жүктеу/скачать 132,41 Kb.
|
микро
| 43. Микроорганизмдерге шайқалудың, кептірудің әсері
Микроорганизмдердің өніп-өсуі, тіршілігі сыртқы орта жағдайларына тікелей байланысты. Орта жағдайы неғұрлым қолайлы болса, соғұрлым ол белсенді тіршілік етеді. Табиғатта микроорганизмдерге әсер ететің жағдайларды негізінен үш топқа бөлуне болады: Физикалық. Химиялық Биологиялық факторлар. Физикалық фактордың әсері. Физикалық факторлардың ішінде температураның микроорганизмдер үшін маңызы зор. Бірақ микроорганизмдер өсімдіктер мен жануарларға қарағанда температураның құбылуына төзімді келеді. әр түрлі микроорганизмдер топтары үшін температураның үш нүктессі бар: оптималь— ең тіршілікке қолайлы температура; Минималь – бұл тіршілікке қажетті температураның ең төменгі шегі; макисаль— микроорганизмдер тіршілік ететін температураның жоғарғы шегі. Бұдан жоғарыласа, тіршілік ете алмайды. Жалпы микроорганизмдердің температураға қатысын зерттегенде оларды үш топқа бөлуге болады: Психрофилдер. Мезофилдер. Термофилдер. Психрофилдер. (гректің психрос –сусыз деген сөзіненшыққан). Салқын сүйгіш бактериялар. Бұларға кейбір топырақ және теңіз бактериялары, сонымен бірге балық және су өсімдіктеріне ауру қоздырғыш микроорганизмдер жатады. Көптеген психрофилдер мезофилдер үшін қолайлы температураларда өсе береді. Бұл топтағы микроорганизмдердің кейбір өкілдері төменгі температурада өсуге бейімделген. 25оС және одан да жоғары температура тіршілігн жояды. Бұларды облигат психрофилдер деп атайды. Психрофилдер 5оС немесе одан да төмен температурада өсуге бейімделген. Мезофилдер (гректің мезос – орташа, аралық деген сөзінен шыққан). Микроорганизмдердің басым көпшілігі осы топқа жатады. Олардың ішінде ауру қоздырғыштары да бар. Адам мен жылы қанды жануарларда солардың дене температурасы деңгейінде жақсы өніп-өседі. Термофилдер (гректің термо-жылы деген сөзінен шыққан). Жоғарғы температурада тіршілік етуге бейімделген, жылу сүйгіш микроорганизмдер. Олар үшін ең төменгі температура 35-40 оС. Облигатты термофилдер 37оС және одан да төменірек температурада өсуге қабілеті бар. Термофиль микроорганизмдердің жоғары температурада тіршілік етуі олардың клетка мембранасында болатын липидтердің құрамының ерекшеліктеріне және белоктары мен ферменнерінің температураға өте шыдамдылығына байланысты. Кептірудің әсері. Микроорганизмдердің кептіруге төзімділігі олардың физикалық-химиялық қасиеттері мен спора түзу қабілеттілігіне байланысты. Споралар орташа ылғалы 40%-ке дейін жеткенше тіршілікке қабілеттелігін жойылмайды. Құрғақ күйінде споралардың жүздеген жылдар тіршілігін жоймай сақталатыны мәлім. Ал спора түзетін бактериялар орташа ылғалы азайғанда өз тіршілігің тоқтата бастайды. Құрғатқанда микроорганизмдердің тіршілік процесі өте баяулайды, көбеюі тоқталады. Сондықтанжылддам бұзылатын ет, балық, жемістер, сүт шөпті құрғату арқылы сақтайды. Мұны сублимация деп атайды. Онда төменгі температура мен шапшан салқындату қатар жүргізіледі. Тағамдар осылай етіп өңдегенде екі жыл және одан да ұзақ сақталды. Кептіру және вакуум. Құрғату – ылғалдың булануы, оның мөлшерінің субстратта ғана емес, сондай-ақ микробтық жасушада да азаюы нәтижесінде пайда болады. Ылғалдың кемуіне байланысты тіршілік процестері баяулап, жасуша анабиотикалық жағдайға көшеді. Құрғақ өнімдерді сақтау осы қағидаға негізделген. Микробтық жасушада тіршілік процестері баяулағанымен, толығымен тоқтамайды. Осындай күйде, әсіресе вакуумда олар бірнеше ондаған жылдар бойы сақталынады. Кейбір патогенді стрептококтар анабиотикалық жағдайда 25 жыл, туберкулез қоздырғышы – 17 жыл, дифтерия қоздырғышы – 5 жыл өздерінің өміршеңдігін жоймаған. Тірі микроорганизмдер 1800 жыл қозғаусыз жатқан римдік табыттардан, египеттік мумиялардан және басқа да жерлерден табылған. Шайқалудың (сілкудің) әсерінен көптеген бактериялар өледі (вирустар өлмейді). Егер бактерия өскіндерін шыны шариктер салынған ыдысқа орналастырып, шайқасақ, біраз уақыттан кейін жасушаның механикалық зақымдануын байқауға болады. Алдын ала қатыру, бактериялардың шайқау әсерінен бұзылуын тездетеді. Бұндай жағдай тау бұлақтарында және басқа да ағыны шапшаң өзендерде байқалады. Осының нәтижесінде және күн сәулесі мен басқа да факторлардың қосымша әсерінен бұндай сулар микробтардан тазарып отырады. жүктеу/скачать 132,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|