Берлібаев Б. Райымбек батыр және тарихи танымдағы жауынгерлік дәстүр. - Б. 62-63

1 48
3-ТАРАУ. Батырдың ер қорғаны ретіндегі жауынгерлік қызметі
жартас «Бөгенбай шоқысы» деп аталып кеткен. Оның мәнісі жау- 
гершілік заманда қалмақтар қазақ ауылдарының бытырап жатқан 
кезін пайдаланып, малдарын талан-таражға салып кетіп отырған. 
Осы кезде Бөгенбай биге қарасты рулар осы өңірге малдарын жа- 
йып, қалмақтардың суыт жүрісінен сақтану үшін осы мұнараны 
орнатып, хабар беруші ретінде пайдаланған көрінеді395
Шегініс тәсілі де - майдан даласында қолданылатын соғыс 
айласының бірі. Бұл соғыстан қашу емес, тиісінше жау әскерін 
соңынан ілестіре отырып, жасырынып жатқан тосқауылға ұрын- 
дыруға қолайлы болды. Егер жау жасағы орасан көп болған жағ- 
дайда шегіне отырып, қазақтың кең даласында титықтата оты­
рып, соңынан күш топтастыра соққы берген.
Бұл туралы М. Қозыбаевтың мына сөздері сәтті бейнелейді: 
«Қазақтың панасы - сайын даласы еді. Жау бір шетіне тисе, 
ен даланы ң екінш і ш етіне кетті. Д ала перзентін Дала анасы 
қорғады» 396
Жоңғарлар қазақ жеріне басып кіргенде қазақ ұлыстарының 
едеуір бөлігі өз мекендерінде мықты тауларға бекініп алып, беріл- 
мей күрес жүргізе берген. Жоңғарлар басып алған жердегі қазақтар 
жаудың арт шебінде қарулы көтерілістер жасап отырған397
«Е сенкелді» дастаны нда да Қоңырш эулі тауына келгенде 
қазақтарды ң батыры Ш өңкей өзіне таңдап ж үйрік ат мініп 
алы п, қалм ақтарға көріне бере қаш қан болады. «Еліне хабар 
берер, ұстай м ы з» деп соңынан тұра ш апқан қалм ақ қолын ка­
зак ж асақтары торуылдап түры п, қы ры п салғаны сәтті сурет- 
телген 398
Бұған коса, жорыққа аттанғанда көшпелілерде әскерді бірне- 
ше топқа бөліп, эр жерден шығып, жау шегарасына жақын белгі- 
ленген мерзімде, белгіленген жерге жете жиналатын әскери әдіс 
болған. Сондай-ақ майдан даласында өздерінің эскерін еселеп

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: