А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
Қазақ халқындағы батырлык дәстүрлер
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
| 6
Қазақ халқындағы батырлык дәстүрлер Мәселен дэстүрлі қазақ қоғамындағы «батыр» атауы тек кұрметті атақ ретінде ғана қарастырылды. Дэстүрлі қазақ қоғамындағы батырлардың ерекше элеуметтік топ ретінде өзіндік идеологиясы, қоғамдық қызметіне байланысты тек өздеріне тэн өмір сүру салты, жауынгерлік салт-дәстүрі, басқа элеуметтік жіктермен ара қатынасын реттейтін элеуметтік ереже- лері, этикасы жэне т.б. «сословиелік» ерекшеліктері қалыптасты. Батырлардың ерекше әлеуметтік жік ретіндегі басты ерекшелігі - олардың тек қана әскери кәсіппен айналысуынан көрінеді. Бұл туралы қүнды мэліметтер қазақ ауыз эдебиетінде - эпостарда, та- рихи жырларда, жыраулар поэзиясында, батырлық ертегілерінде жэне т.б ауыз әдебиеті деректерінде тамаша көрініс тапқан. Батыр- лар жырында елін сыртқы жаудан қорғау идеясы бейнеленіп қой- майды, сонымен бірге халықтың дүниетанымы, өзі туралы ұғым- түсінігі, моральдық-этикалық ұстанымдары, қаһармандық идеалы, салт-санасы, өмірді өзіндік қабылдау ерекшелігі т.б. этникалық сипаттары бейнеленеді. Сондықтан дәстүрлі қазақ қоғамындағы батырлар институтын халықтың рухани құндылықтар жүйесіндегі өзіндік алар орнымен бірге қарастыру қажет. Осы орайда «батыр» сөзінің этимологиясы мен қазақ қоға- мындағы батырлар институтының генезисінен қалыптасуына дейінгі эволюциясының ерекшелігін, қалыптасуын, дэстүрлі ка зак қоғамының ішкі саяси-әлеуметтік қүрылымы мен сыртқы қарым-қатынастар саласындағы өзіндік қызметінің қырларын кешенді түрде зерттеу қажеттілігі туындайды. «Қазгқ қоғамындағы саяси-потестарлық институттар» пэні «Археология жэне этнология» мамандыгы бойынша білім алу- шылардың өз мамандығына сай теориялык жэне практикалық танымдарын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Оку үдерісіне қойылып отырған заманауи талаптар мен көзқарастар болашақ мамандар, яғни, бүгінгі студент, магистрант жастардың болашақ- та игеретін мамандықтарына сай терең білім мен дүниетанымды бойларына сіңіруді талап ететіні ақиқат. Осы тұста қазақ мемле- кеттілігімен бірге жасасып, қалыптасқан, күрделі эволюциялық даму жолын бастан кешірген ерекше құбылыс болып табылатын |