Бүлшықеттердің жиырылу түрлері

Бүлшықет  жиырылған  сәтте  ет  қысқарьш,  осыган  орай,  оның  тонусы 

(ширығуы)  күшейсе,  мүны  ауксотонияіық  жиырылу  деп,  қысқарғанмен 

тонусы  өзгермесе,  оны  изотониялық  жиырылу  деп  атанды.  Ал  ет 

қысқармастан  тек  қатаятын  болса  (тонусы  жогарыласа),  оны  изометриялык 

жиырылу  дейді.  Белгілі  бір  тітіркендіргіш  жалғыз  эсер  етсе,  оган  ет  бір  рет 

жиырылып  жазылады.  Мұны  жеке  жиырылу  деп  атайды.  Ал  етті  жиі-жиі 

тітіркендірсе,  сандаған  жиырылу  бірігіп  жинақталады  да,  ет  біраз  уақыт 

жиырылуы (тетанус) болып бөлінеді.

Көлбақаның  батыр  етінің  жеке  жиырылуы  0,11-0,12  секунқа  созылады, 

ол  жасырын  (латенттік)  жиырылу  (0,01  сек)  анық  жиырылу  (қыскару  0,05 

сек), босаңсу (0,05-0,06 сек)  кезеңдерден түрады.  Тітіркендіргіш эсер  етісімен 

ет  бірден  жиырылмайды  эсер  тигеннен 

бастап  қысқарганша  біраз  уакыт 

өтеді.  Ол  уакыт  жасырын  кезең  деп  аталады.  Сырын  кезең  тітіркендіргіш 

әсерінен  жиырылудың  басталу  арасындағы  уақыт.  Жеке  жиырылу  сызыгна 

бүл кезең колднең көлбеу сызық ретінде байқалады (13-сурет,А).  Ет талшығы 

қысқарып  қатайған  сәтте  сызық жоғары  карай  көтеріледі  де,  босаңсып  солган 

кезде керісінше төмендсйді.

Қаңқа  етінің  эрекет  потенциалы,  сондай-ақ  қозғыштық  қабілетінің 

абсолюттік 

жэне 

салыстырмалы 

кезендері 

өте 

қысқа 

оларға  жауап  бере  береді.  Бірнеше  жиырылу  бірігіп  жинақталадыды  да 

жирылу  серпіні  күшейеді  (13-сурет,  Б).  Мүндай  жинакталу  толык,  шала 

болып екіге бөлінеді.  Жиі тітіркендірген сәтте эрбір жиырылган  кезде тисе, ет

босаңсымастан  одан  эрі  қарай  жиырылып,  оныц  жиырылу  дәрсжесі  күшейе 

гүседі.  Бүл  -   толық  жинаңталу.  Келесі  тітіркендірі іш  ет  босаңси  бастатан 

кезде  тисе,  ет  солған  жерінен  бастап  қайта  жиырыпып  бүрынғыдан  да  күшті 

жиырылады.  Мұны  жиырылудың  шала  жинақталуы  не  оркеш  тэрізді  жи- 

нақтау  дейді.  Демек,  жиі-жиі  тітіркендірсе,  ет  үзак  жэне  күштірек 

жиырылады, яғни  сіреседі.  Мұны тетанус деп атайды  (13-сурет, В).

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: