Қалыпты және патологиялық физиология кафедрасы
жүктеу/скачать 102,21 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Құрастырушы: аға оқытушы, Мурина Н.М. аға оқытушы, Сатыбалдиева Н.М.
| Экспериментальдық:
экстирпация, миды түрлі деңгейде кесу (айыру әдістері) модель жасау әдісі стереотаксикалық әдіс потенциалдарды қоздыру(тудыру әдісі) шартты рефлекстер әдісі биохимиялық әдістер Клиникалық Электроэнцефалография мидың компьютерлік топографиясы магнитті резонастық томография позитонды эмисоналдық топография эхоэнцефалография реоэнцефалография Жұлынның нейронды үйлесуінің ерекшеліктері . ЖҰЛЫННЫҢ НЕЙРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ Өткізгіштік функция жұлында орналасқан жүйке талшықтары арқылы қозудың өткізілуі. Жұлынның өткізгіш жолдары деп ортақ құрылысты және атқаратын қызметі бірдей жүйке талшықтары топтары аталады. Жұлында жоғары және төмен бағытталған жолдар бар. Жұлынның жоғары бағытталған өткізгіш жолдары сыртқы орта мен организмнің ішкі ортасында орналасқан рецепторлар қабылдаған тітіркенулерден туындаған импульстерді ми бөлімдеріне жеткізу. Артқы мидың құрылымдық үйлесуі .Артқы мидың қызметтері. Артқы ми (metencephalon; көне грекше: met— артқы, enkephalon — ми) — мишық пен ми көпірінен құралған ми бөлімі. Мишық (лат. cerebellum) адам мен жануарлар денесінің кеңістіктегі тепе-тендігін сақтау жөне дене мүшелерінің қимыл-қозғалыстарын үйлестіруші (координация) орталықтары орналасқан, пішіні шар тәріздес ми бөлігі. Ол сыртындағы үзынынан өтетін екі бүйірлік сай арқылы ортаңғы — құртша және екі бүйірдегі мишық жартышарларынан тұрады. Мишық сыртқы мишық қыртысынан (сүр зат) және ішкі мишықтың ақ затынан құралған. Ми көпірі (лат. pons) сопақша мимен ортаңғы ми аралығында көлденеңінен орналасқан, пішіні буылтық келген ми бөлігі. Ми көпірі мишықтың ортаңғы аяқшаларымен тікелей жалғасады. Ми көпірі — үлкен ми және мишық қыртыстарынан келетін орталықтан тепкіш (эфферентті) өткізгіш жолдарын төменгі ми бөліктерімен жалғастырады. Ми көпірінің екі бүйірінен ми жүйкелерініңбесінші жүбы — үшкіл жүйке шығады.[1] Артқы мидың ОЖЖ-нің басқа бөлімдерімен байланысы . Орталық жүйке жүйесі, жүйке жасушаларының (нейрондардың) жинақталуынан және олардың процестерінен тұратын жануарлар мен адамның жүйке жүйесінің негізгі бөлігі; ол омыртқасыздарда бір-бірімен тығыз байланысқан жүйке түйіндерінің жүйесімен (ганглийлер), омыртқалылар мен адамдарда жұлын мен ми арқылы ұсынылған. Құрылымы мен қызметінің негізгі белгілері перифериялық жүйке жүйесі арқылы барлық мүшелер мен ұлпалармен байланысады, оған омыртқалыларда мидан таралатын бас сүйек нервтері, ал жұлын нервтері – жұлыннан, омыртқа аралық жүйке түйіндері, сонымен қатар вегетативті жүйке жүйесінің шеткі бөлігі – жүйке түйіндері жатады. , оларға жақындауларымен (преганглионикалық) және олардан шығатын (постганглионикалық) жүйке талшықтары. Сезімтал немесе афферентті нервтердің аддукторлы талшықтары ОЖЖ-де қозуды жүзеге асырады, перифериялық рецепторлардан; эфферентті эфферентті (моторлы және вегетативтік) жүйке талшықтары бойымен, ОЖЖ-ден қозу. бірге. атқарушы жұмыс аппаратының жасушаларына (бұлшық еттерге, бездерге, қан тамырларына және т.б.) жіберіледі. Афферентті және эфферентті жасушалар өздерінің процестерімен бір-бірімен байланысып, элементар рефлекстерді (мысалы, жұлынның сіңір рефлекстерін) орындайтын екі нейрондық рефлекторлық доға құра алады. Бірақ, әдетте, интернейрондар немесе интернейрондар афферентті және эфферентті нейрондар арасындағы рефлекторлық доғада орналасады. ОЖЖ түрлі бөлімдері арасындағы байланыс. бірге. сонымен қатар орталықішілік қысқа және ұзын жолдарды құрайтын осы бөлімдердің афферентті, эфферентті және интеркалярлық нейрондарының көптеген процестерінің көмегімен жүзеге асырылады. Құрамында ОЖЖ, сондай-ақ ондағы тірек қызметін атқаратын, сондай-ақ жүйке жасушаларының метаболизміне қатысатын нейроглиальды жасушаларды қамтиды. Тірек-қимыл аппаратының қызметін реттеудегі мишықтың манызы. Вегатативті жүйенің қызметін реттеудегі мишықтың манызы. Сопақша мидың құрылымдық үйлесуі.Сопақша мидың қызметтері. Сопақша ми пирамидалары үлкен ми қыртысын жұлынның қозғалтқыш орталықтарымен байланыстыратын пирамидалы жүйке талшықтары аларынан (лат. fasciculus cerebro-spinalis) құралған. ( Сопақша ми пирамидаларының пирамидалы жүйке тал тары будаларынан құралған өткізгіш жолдары - жұлынның бүйір арқаншаларына өтер алдында, оң ми пирамидасының жүйке талшықтары жұлынның сол жақтағы бүйір арқаншасына, ал сол ми пирамидасының жүйке талшықтары жұлынның оң жақтағы бүйір арқаншасына бағытталып, жүйке талшықтарымен алмасады да, пирамидалар айқасын (лат. decussacio pyramidum) жасайды. Сопақша мидың құрылысы біршама жүлынның құрылысына ұқсас, яғни сыртқы жағында — ақ зат, ішкі жағында — сұр зат орналасады. Ол ақ заттық аралықтар арқылы көптеген сұр заттық аралшықтарға, яғни сопақша мидың сұр заттық орталықтарына (ядроларына) бөлінеді. жүрек соғу,тыныс алу,тер бөлу,сілекей бөлу,шайнау,жұту, сору,көз жасын бөлу,ас қорыту сөлдерін бөлу,құсу,,кекіру,күйіс қайтару,тұшкіру,жөтелу,көз жыпылықтау орталықтары жатады. Сопақша мидың ОЖЖ-нің басқа бөлімдерімен байланысы . Сопақша мидың ОЖЖ-нің басқа бөлімдерімен байланысы . Орталық жүйке жүйесі (лат. systema nervosum centrale) – адам мен жануарлардың жүйке жасушалары (нейрондар) мен оның өсінділерінен тұратын жүйке жүйесінің ең негізгі бөлігі. Тірі организмді құрайтын түрлі органдар жүйелерінің қызметтерін үйлестіріп, реттеп отырады. Осы қызметтерді Орталық жүйке жүйесі жұлын жүйкелері (31 жұп) мен ми жүйкелері (12 жұп) арқылы атқарады. Бұл жүйкелер омыртқааралық және вегетативтік жүйке түйіндерімен бірге шеткі жүйке жүйесін құрады. Әр түрлі рецепторлардан тітіркену процесінде пайда болатын жүйке импульстары орталыққа тепкіш (афферентік) жүйке талшықтары арқылы Орталық жүйке жүйесіне келеді. Бұл жерде импульс мәліметтері өңделіп, Орталық жүйке жүйесінің орындаушы бөлімдері – орталықтан тепкіш (эфференттік) жүйке талшықтары арқылы “бұйрықты” тиісті орнына жеткізеді. Нәтижесінде Орталық жүйке жүйесінің ең негізгі қызметі – рефлекстің жүзеге асуын қамтамасыз етеді.Орталық жүйке жүйесінің қалыптасуы – Орталық жүйке жүйесінің өз ішіндегі, сондай-ақ, оны организмнің барлық органдары және тіндерімен байланыстыратын өткізгіш жолдардың пайда болуына әкеледі.Орталық жүйке жүйесінде сомалық (анималдық) және вегетативтік жүйке жүйелерінің орталықтары орналасқан. Ортаңғы мидың құрылымдық үйлесуі. Ортаңғы мидың қызметтері . Ортаңғы ми (mesencephalon; гр. mesos — ортаңғы, encephalon — ми) — ортаңғы ми қақпағы мен үлкен ми аяқшаларынан тұратын ми бөлігі.Ортаңғы мида аралық мидағы үшінші ми қарыншасы қуысын ромбы тәрізді мидағы төртінші ми қарыншасы қуысымен байланыстыратын түтікше қуыс — суқұбыры (суағар) болады. Ортаңғы ми қақпағы — қақпақты пластинканың беткей қабаты ақзаттан, ал терең қабаты сұрзаттан құрылған. Төрт төмпектің алдыңғы жұп төмпегінің сұрзаты — афференттік қыртысасты көру рефлекстерінің, ал артқы жұп төмпегінің сұрзаты тепе-теңдік және есту рефлекстерінің орталықтарын түзеді. Ортаңғы мидың ОЖЖ-нің басқа бөлімдерімен байланысы. Oртаңғы ми. Ортаңғы ми көпіршенің алдыңғы жағында орналасқан. Oртаңғы ми төрт төмпешіктен, қызыл ядродан және субстанциядан тұрады. Ортаңғы мидың жақсы дамуы бала өмірінің жасөспірім кезеңінде (16 жаста) байқалады. Мидың бұл бөлімі құрылысының күрделі болуына байланысты рефлекторлық қызметі де күрделі болып келеді.Төрт төмпешіктің екі жұп төмпешіктері болады. Төрт төмпешіктің алдыңғы екі төбешігінде көрудің алғашқы рефлекторлық орталығы бар. Артқы жұп төбешігі естудің алғашқы рефлекторлық орталығы болып есептеледі. Төрт төмпешік зақымдалса, адамның көру және есту қабілеті бұзылады.Қызыл ядро-сұр заттың жиынтығы. Бұның негізгі қызметі-еттің тонусын тарату және қозғалту рефлокторлық реакцияның өзара бірлесуін жүзеге асыру. Қызыл ядро статикалық жұмыстың, тұру жағдайдың, жүрудің және автоматтық қозғалыстардың орындалуын реттейді. Осы ядро арқылы импульстер мишықтан жұлынға және миға барады.Қара субстанцияның қызметі бұлшық еттердің тонусын және әртүрлі нәзік қозғалыстарды реттеп отырады. Мысалы, қол саусақтарының, шайнау және жүру сияқты күрделі рефлокторлық әрекеттердің бірқалыпты байқалуын жүзеге асыру. Ортаңғы мидың басқа ядроларына қарағанда, бұл баяу жетіледі, сондықтан реттеу қызметіне біртіндеп қосылады. Оның баяу жетілуіне меланин пигментінің жиналуы себеп болады. Жаңа туған баланың субстанциясында мұндай пигмент болмайды. Алғашқы рет ол баланың 2-4 жасында пайда болады да, 15-16 жастарында толық байқалады. Аралық мидың құрылымдық үйлесуі . Ортаңғы мидың қызметтері. Аралық мидың ОЖЖ-нің басқа бөлімдерімен байланысы . Лимбиялық жүйе және физиологиялық манызы. Үлкен ми сыңарлары қыртысының құрылымдық үйлесуі және қызметтері. Үлкен ми сыңарлары қыртысының ОЖЖ-нің басқа бөлімдерімен байланысы . Ми қыртысының зерттеу әдісі (ЭЭГ). Талдағыштар туралы түсінік.Құрылымы мен қызметі. Көз рефракциясының кемістігі. Оларды түзету. Көздің рецепторлы жүйесі. Көздің рецепторлы жүйесінің аномалиялары. Көздің оптикалық жүйесі. Аккомадация. Қарашық рефлексі. Торлы кабық рецепторларың биохимиялық реакциясы. Түсті ажырату. Ұлу жолы арқылы дыбыстық тербелістің берілуі. Бас-ми қыртысының функцияналды аймақтары. Торлы қабықтың құрылысы және қызметі. Көздің бейімделуі. Көз қозғалысының көрудегі маңызы. Иіс сезу талдағышының құрылысы мен қызметі. Иіс сезудегі сезімталдықтың жіктелуі. Иіс сезу ақпараттарын кодтау. Дыбысты түйсіну теориясы. Есту рецепциясының механизмі. Дыбыс күшін талдау. Дыбысты сезу. Дыбыстың жиілігін талдау. Дыбысты сезу. Есту талдағыштарының зерттеу әдістері. Дәм сезу талдағышының құрылысы мен қызметтері. Тепе-теңдік талдағышының құрылысы мен қызметтері. Проприорецепторлар. Интерорецепторлар (висцерорецепторлар) Тері рецепторлары. Жүрек бұлшық етінің физиологиялық қасиеттері және ерекшеліктері. Кардиомиоциттердің функционалдық ерекшеліктері. Жүрек қақпақшалық аппараты.Зерттеу әдістері(ФКГ) Жүрек оралымының фазалық құрылымы. Жүрек қызметінің реттелу түрлері. Жүрек қызметінің жүйкелік реттелуі . Жүрек қызметіне ВЖЖ симпатикалық бөлімінің әсері. Жүрек қызметіне ВЖЖ парасимпатикалық бөлімінің әсері. Жүрек қызметінің реттелуінің интракардиалды механизмі. Жүрек қызметінің гуморалды реттелуі. Жүрек қызметінің зертеу әдістері.Электрокардиография Гемодинамиканың негізгі заңдылықтары. Қанның артерия арқылы жылжуы. Қанның вена арқылы жылжуы. Микроциркуляторлы арнадағы қанның жылжуы . Қан айналымының толық мерзімі. Қанның тамырлар бойымен жылжуының гуморалдық реттелуі.. Организмдегі қанның жылжуын қамтамасыз етуде артериолалардың маңызы. Қанның тамырлар бойымен жылжуының жүйкелік реттелуі. Қан айналымы реттелуінің жергілікті механизмі. Қан айналымы көлемінің реттелуі. Қан түзу үрдісіндегі қызыл сүйек кемігінің маңызы. Қан түзу үрдісіндегі көк бауырдың маңызы . Қан түзу үрдісіндегі бауырдың маңызы Қан түзу үрдісіндегі лимфа түйіндерінің маңызы . Қан түзу үрдісіндегі тимустың маңызы. Эритропоэздіынталандыратынфакторлар. Лейкопоэздіынталандыратынфакторлар . Тромбоцитопоэздіынталандыратынфакторлар. Гипофиздің алдыңғы бөлімініңқұрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Гипофиздің ортаңғы бөлімінің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Гипофиздің артқы бөлімінің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Эпифиздің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Қалқанша безінің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Қалқанша маңы безінің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Айырша безінің (тимус) құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Ұйқы безінің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Бүйрек үсті безінің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Бүйрек үсті безінің милы қабатының құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Аталық безінің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Аналық безінің құрылымдық- функционалдық ерекшеліктері. Гипоталамо-гипофизарлы- бүйрекүсті жүйе. Асқорыту жүйесінің бөлімдері. Асқорыту жүйесі туралы түсінік. Асқазан-ішек жолының қызметтері. Асқорыту түрлері. Сілекей бездерінің жіктелуі. Сілекейдің қызметтерімен құрамы.Сілекей бөлінуінің реттелуі. Жұту. Жұтқыншақ пен өңештің қызметтік ерекшеліктері. Асқазанның пилорустік және кардиалды бөлімдерінің морфо-функционалды ерекшеліктері. Қарын бездерінің функционалды жіктелуі. Қарын сөлінің құрамы мен маңызы. Қарын сөлінің түзілуі мен бөлінуінің реттелуі. Қарындағы сіңірілу үрдісі және оның реттелуі. Аш ішектің бөлімдері. Аш ішектің қызметтері. Аш ішектегі асқорытылу . Аш ішектің моторикалық қызметтері. Ұйқы безінің асқорыту қызметтері. Ұйқы безі сөлінің құрамы мен қызметі. Асқорытудағы бауырдың маңызы. Өттің бөлінуі мен өт пайда болуының реттелуі. Өт. Құрамы, маңызы мен қызметтері. Аш ішектегі асқорытылу. Аш ішексөлі. Тоқ ішектің бөлімдері. Тоқ ішектің қызметтері. Асқазан- ішек жолындағы қоректік заттардың сіңірілу механизмі,оның реттелуі. Тоқ ішектің моторлық функциясы, оның реттелуі. Тиімді тамақтану. Әр өнірлердегі топтара байланысты физиологиялық қажеттілік Тиімді таматану принціптері (қалыпты мөлшері , құнарлылығы, тамақтану уақыты, оңтайлы тамақтану). Тыныс алу жүйесі туралы түсінік. Адам ағзасы үшін маңызы. Тыныс алу үрдісінің кезеңдері. Сыртқы тыныс алу түсінігі. Тыныс алу үрдісіндегі тынысалу еттерінің маңызы. Тынысалу бұлшық еттерінің иннервациясы. Дем алу және дем шығарумеханизмі. Қалыпты және терең демалу кезіндегі тынысалу бұлшықеттерінің маңызы. Плевра. Плевралық қуыс. Плевралық қуыс қысымы. Тыныс алу үрдісіндегі маңызы. Пневмоторакс түсінігі. Өкпенің сиымдылығы және көлемі, оларды анықтау әдістері. Өкпелік және альвеолалық желдетіліс. ТМК анықтау әдістері. Өлі кеңістік және оның маңызы. Өкпенің максималды желдетілісі, өкпенің резервті қоры. Оларды есептеу әдісі. Өкпенің құрылымдық-қызметтік бірлігі туралы түсінік. Атмосфералық, шығарылатын және альвеолярлы тыныс құрамы. Анықтамасы және салыстыру. Ауаның бір ортадан екінші ортаға диффузиялануын қамтамасыз ететін заңдылықтар. Өкпедегі газ алмасу. Альвеолалық ауаның парциалдық қысымы және қандағы газдардың кернеуі. Оттегінің қан арқылы тасымалдануы. Қандағы оттегінің сиымдылығы. Көмірқышқыл газының қан арқылы тасмалдануы. Карбоангидразаның маңызы. Қандағы газдың тұрақтылығын қамтамасыз ететін жүйе. Тыныс орталығының құрылымы. «Тыныс орталығы» түсінігі. Терінің сыртқа шығару қызметтері. Тер бездері және оның құрамы. Май бездері және оның теріні қорғаудағы маңызы. Жылу реттеуде терінің маңызы. Терінің рецепторлық, тосқауылдық және қорғаныстық қызметтері. Бүйректің құрылымдық-функционалдық бірлігі. Шумақтық ультрафильтрация үрдісі. Түтікшелік реабсорбция қайта сіңу үрдісі. Түтікшелік сөлініс үрдісі. Біріншілік және Соңғы несептің құрамы мен көлемі. Бүйректің экскреторлық емес қызметі. Несеп түзілу және несеп шығарудың гуморалды реттелуі. Несеп түзілу және несеп шығарудың жүйкелік реттелуі. Несеп шығару реттелуі. Несеп шығарудың шартты және шартсыз рефлекторлы үрдістері. Қуықтың қызметі. Ересек адамдардағы қуықтың көлемі. Жыныстық жетілудің физиологиясы. Жыныс қызметінің реттелуі. Ер адамның жыныс ағзалардың қызметі. Әйел адамның жыныс ағзалардың қызметі. Жыныстық циклдың фазалары (Гипоталамо-гипофизарлы-аналық без-жатыр) Жүктілік және көп ұрықтық қатынасы. Лактация. Оның ретелуі. Лимфа жүйесі. Лимфа айналысы. Лимфа түзілуі. Лимфаның құрылымы мен дамуы. Иммунитет. Иммунитет түрлері. «Иммунндық толеранттылық» түсінігі. Иммунокомпетентті ағзалар мен тіндер. Иммунокомпетентті жасушалар. Құрастырушы: аға оқытушы, Мурина Н.М. аға оқытушы, Сатыбалдиева Н.М. жүктеу/скачать 102,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|