Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «КӨК БӨРІ» ЖӘНЕ «АЮ» ТОТЕМІНЕ ҚАТЫСТЫ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ ТАНЫМДЫҚ СИПАТЫ
| Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 295
қымыздың ұлттық танымымен тығыз байла- нысты, енталді сана-сезімімен орайлас «ше- шендік» қай кезде болмасын, ең алдымен, адамның интеллектуалдық сипатын таныта- тын концепт. ____________ 1. Уотсон Дж. Геология и человек. –Л.: Недра, 1986.-185 с. 2. Сеченов И.М. Психологические этюды.-СПб., 1873.-225 с. 3. Қосымова Г. Қазақ шешендік өнерінің негіздері (Оқу құралы). –Алматы, «Білім», 2003.-260 бет. 4. Ананьев Б.Г. Избранные психологические труды: В 2-х т. Т.I.-М.: Педагогика, 1980.-232 с. 5. Негимов С. Шешендік өнер. -Алматы: Ана тілі, 1997. 208 бет. 6. Қазақ тілінің т‰сіндірме сөздігі.-Алматы, 2008. Рахимова Айна Интеллектуальные особенности человека: ораторское искусство В статье рассматриваются интеллектуальные особенности человека, которые выражаются в концепте «ше- шендік сөздер» Rakhimova Aina Intellectual features of the human: Oratory The article deals with the intellectual qualities of a person, which are expressed in the concept of "oratory" Г. Рысбаева, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің профессоры, ф.ғ.к. «КӨК БӨРІ» ЖӘНЕ «АЮ» ТОТЕМІНЕ ҚАТЫСТЫ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ ТАНЫМДЫҚ СИПАТЫ Б‰гінгі таңда республикамызда тәуелсіз- дікті нығайтуды дамыту мен мемлекеттің өр- кениетті елдер санатына қадам басуы жағ- дайында ұлттық, рухани-адамгершілік және материалдық құндылықтардың негізін зерде- леу, оларды тиімді ж‰зеге асыру мәселелері ерекше көкейкестілікке ие болып отыр. Ал – бұл болса, мәдениет салаларын дамытуды, оның қалыптасып дамуындағы жетістіктер мен озық дәст‰рлерді, халық тәжірибесін болашақ ұрпаққа жеткізуді қажет етеді. Этностық д‰ниетаным мен салт-дәст‰рге, наным-сенімдерге қатысты байырғы лексика- дан қалыптасқан культтік фразеологизмдер сөз жоқ, халықтың рухани өмірін бейнелейді. Ертеде адамдар ру, қауым, тайпа болып өмір с‰ріп, өздері тұратын жерлерде кездескен жан-жануарға сыйынып, жан-жануарлар, аң- құс, құрт-құмырсқа, жылан тотемдерін тудыр- ған. Осыларды киелі санаған адамдар оларды культке айналдырып, неге киелі екендігі туралы толып жатқан миф, аңыздар тудырған. Тотемдік т‰сініктер тек аңыз, ертегілерде ғана сақталмаған. Олардың кейбір жақтарын тілі- міздегі жан-жануарларға, құстарға, төрт т‰лік малға байланысты қалыптасқан фразеологизм- дер мен мақал-мәтелдерден, қанатты сөздер- ден, культтік лексемалардан айқын байқауға болады. Т‰ркі тілдес халықтардың жан-жануарлар тотемі: көк бөрі (қасқыр), аю, бұғы, арқар, ит сияқты; төрт т‰лік малға, аққу, қарға, қар- шыға, құмай, б‰ркіт, ‰кі, т.б. көптеген құстар тотеміне, жылан, айдаһарға және басқа да жансыз заттарға табынған. Якуттардың ара- сында ең жиі кездесетін тотем – б‰ркіт, аққу және құзғын; телеуттерде – б‰ркіт; алтайлық- тарда – аю; хакастарда – б‰ркіт; тувалықтарда – аққу мен б‰ркіт; тофаларда – балық, құзғын, б‰ркіт, аққу, шағала. Қарға т‰ркі халықта- рында хакастарда, туваларда, якуттарда, саха- ларда киелі деп саналған. Якуттарда сахалар қарға тотем болумен қатар «жаһан құсы» дейтін ұғым болған. Осы тұрғыда біздің қарастыратынымыз т‰ркі тілдес халықтардың жан-жануарлар тотемі, соның ішінде көк бөрі (қасқыр) тотемі мен аю тотеміне қатысты фразеологизмдердің д‰ниетанымдық сипаты. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|