24. Қыпшақтардың негізгі шаруашылығы: Көшпелі мал шаруашылығы.
* Ибн Баттута: «Қыпшақтардың жер жағдайы мал өсіруге өте қолайлы, мал жейтін шөптің жұғымдылығы сондай олар малға арпа сияқты жем бермейді. Ал малдың көпшілігі соншалықты, ондай мал ешбір елде жоқ шығар...Қыпшақтар сиыр малын да өсіреді.» деп жазған.
* Қыпшақтардың арба үстіне тігілген үйлерін 10 немесе 22 өгіз тартқандығын өз көздерімен көргендігін жазған, ХІІІ ғасырдың орта кезінде Қазақстанда болған П.Карпини мен В.Рубрук.
25. Байлықтың негізгі көрсеткіші- жылқы.
* Қыпшақ жылқылары халықралық саудада жоғары бағаланаған. Ауған, Иран, Египет, Үндістана қыпшақ жылқылары 100 динардан 500 динарға дейін сатылған.
* Өзінің жазбаларында қыпшақтардың тары мен күрішті өсіргендігін, аңды садақпен аулағанығын жазған еврей саяхатшысы: Петахья.
26. Әл Омари (ХІҮғ.): «Қыпшақтар аздап бидай, арпа өсіреді, көп өсіретіні- тары, ал тамақтарының негізгі түрі тарыдан жасалады» дейді.
•РС: *Шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар сиыр сүтінен жасалған қышқыл сусын бергенін, оны айран деп аайытндарын жазған: В.Рубрук.
*Қыпшақтардың көші- қонысы: Есіл мен Тобыл, Нұра, Елек пен Сарысу өңірі.
*Маңғыстау мен Үстіртте қыстап, жазда Жем, Сағыз, Ойыл, Қобда, Жайықты жайлаған- Қыпшақ тайпалары
ҮІ- ІХ ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ОТЫРЫҚШЫ ЖӘНЕ ЖАРТЫЛАЙ КӨШПЕЛІ МӘДЕНИЕТ
І. ҮІ- ІХ ғасырлардағы Қазақстан мәдениеті.
ІІ. Түріктердің рухани мәдениеті.
ІІІ. Ұлы Жібек жолы.
. ҮІ- ІХ ғасырлардағы Қазақстан мәдениеті.
•Қала және дала тұрғындарының материалдық мәдениеті.
1.Ерте орта ғасыр кезінде қалаға айналған: Қыстақ;
2. ҮІ- ІХ ғасырларда түріктердің қалалық мәдениеті дамыған аймақ: Оңтүстік Қазақстан және Жетісу.
* Оңтүстік Қазақстанда отырықшылдық мәдениет орталығы болған Отырар, Йасы, Сауран, Сығанақ, Құлан, т.б.
* Жетісу аймағында Тараз, Талхир (Талғар), Алмалық, Қойлық.
3. ҮІ- ІХ ғасырларда Қазақстаның оңтүстігі мен Жетісуда болған әлеуметтік- экономикалық өзгерістер:
* Мал өсірумен шұғылданатын тұрғындар арасындағы кедейленген топтар егіншілікпен, қолөнермен айналысып, қыстақтар мен қала тұрғындарының санын көбейтті.
* Қала мен дала тұрғындарының арасында экономикалық байланыс дамыды.
4.Ортағасырлық қалалардың құрылыс жүйесі үш бөліктен жасалған:
1. Орталық бөлік (Цитадель)- Бай шонжарлар;
2. Екінші бөлік (Шахристан)- Орта тап.
3. Үшінші бөлік (Рабад)- Кедейлер мен егіншілер.
5. Сайрам қаласының қытай жылнамаларындағы атауы: Испиджаб;
6. Оңтүстік Қазақстанда маңызды сауда орталығы болған «көпестер» қаласы: Тараз;
7. Киіз үй туралы деректер кездесетін елдер: қытай, араб.
8. Көшпелілердің материалдық мәдениетінен мәлімет беретін: қару жарақтары
9. Қолөнер бұйымдарын жасауда түріктер ерекше көңіл бөлген зат: белдік (кісе белдік)
* Шонданайда сақталған заттар: қайрақ, шапқы
* Қында сақталған зат: пышақ.
* Оқшантайда сақталған зат: мылтықтың оқ дәрісі.
10. Түріктер қажетті киімдерін барлығын: өздері тіккен.
11. қала тұрғындарының арасында қыш құмыра жасау өнерінің жақсы даму себебі: қала тұрғындарының бір жерде тұрақты өмір сүруі, шеберханалардың болуы.
12. Түріктер кен қорыту ісімен таныс: Ү ғасырдан бастап;
* Түсті металдар өндірілген аймақтар: Шу, Іле бойлары, Қаратау;
* ҮІІІ- ІХ ғасырларда күміс заттарды шығару өндірістің негізгі түріне айналған аймақ: Жетісу;
•Сауда мен ақша айналымы.
13. Сауда негізгі үш бағытта жүрген:
Достарыңызбен бөлісу: |
