Дәріс №15 АКТ-ның даму перспективалары

Ақпараттық коммуникациялық технологиялар 
Жайлаубай Ақдидар Мүсірқызы 
Страница 131 
технология кәсіпкерлігінде экожүйені қалыптастыру және шағын стартап 
компанияларды қолдау.
2. Акселерациялау және инкубациялау бағдарламалары.
3. Электрондық төлемдер мен логистикада қажетті инфрақұрылымды 
дамыту.
4. E-технологиялардың даму перспективалары. 
1.
Ақпараттық технология саласындағы нарықтың даму 
перспективалары: еркін бағдарламалық жасақтаманы дамыту. 
Ақпараттық технология кәсіпкерлігінде экожүйені қалыптастыру және 
шағын стартап компанияларды қолдау.
Еркін бағдарламалық жабдықтау 
(
СПО
, 
англ.
 
free software
, также 
software libre
или 
libre software
), 
- шексіз орнату, іске қосу, тегін пайдалану, 
зерттеу, тарату және өзгеруіне құқығы бар бағдарламалық қамтамасыз ету. 
Пайдаланушылардың ( «Фридом») - еркін бағдарламалық қамтамасыз етудің 
ашық бастапқы бағдарламаларына, еркін бағдарламалық қамтамасыз етуге, 
бағдарламалық қамтамасыз етудің тегін бағдарламалық қамтамасыз етуді 
жақсартуға, сондай-ақ көшірмелерін таратуға құқығы бар. Бағдарламалық 
қамтамасыз етудің айрықша құқықтары бар болса, еркіндік тегі 
лицензияларды пайдаланып жарияланады.
Тегін және еркін бағдарламалық қамтамасыз ету көзі ретінде, ашық 
бағдарламалық қамтамасыз ету пайдаланылады және тегін қол жетімді 
болады (бірақ нақты дистрибьюторы тарату арналары, БАҚ үшін көшірмесін 
алуға ақы алады (компакт-дискілер немесе қосымша қызметтер). Алайда, 
тегін, әдетте орындалатын түрде таратылады, бастапқы коды жоқ 
патенттелген бағдарламалық қамтамасыз ету болып табылады, және 
бағдарламалық қамтамасыз ету тегін болуы тиіс (тегін бағдарламалық 
қамтамасыз ету), алушы тиісті лицензиялармен бірге, сіз орындап жасауға 
болатын бастапқы коды, қол жетімді болуы тиіс. «Сату» сөзі арқасында 
бастапқы сату деп аталатын фактісі және ақша көшірмелерін тарату және 
лицензиялауды (әдетте еркін емес жағдайлар) төлеуге , кейбір еркін 
бағдарламалық қамтамасыз етуге ішкі жиын тегін. 
Еркін және ашық бағдарламалық қамтамасыз ету көзі (Open Source) жиі 
ажыратылады - ашық бастапқы бағдарламалық құралдың бастапқы коды 
болуы міндетті болып табылады, және көптеген бағдарламалар бір уақытта 
еркін ашық болып табылады. Дегенмен, атын таңдау жиі тілді таңдауға және 
тегін немесе ашық мақсаттарына байланысты. 

Ақпараттық коммуникациялық технологиялар 
Жайлаубай Ақдидар Мүсірқызы 
Страница 132 
ACT қозғалысы Ричард Столлмен бағдарламалық қамтамасыз ету (ағл. 
бағдарламалық қамтамасыз ету еркіндігі) пайдаланушылардың пайдалану 
бостандық қажеттілігі туралы идеяны 1983 жылы дүниеге әкелді. 1985 жылы 
Столмен өз идеяларын ілгерілету үшін ұйымдық құрылымын қамтамасыз ету 
үшін Free Software Foundation құрды. 
Мысалы, жаңа нысандар пайдалануды, оқытуды, интеграциялауды, 
конфигурациялау немесе сертификаттауды - ашық бастапқы бағдарламалық 
қамтамасыз ету атқарды. Бизнес модельдері әдетте құқықтары мен 
мүмкіндіктерін кеңейту принципіне негізделген. Сонымен қатар, жеке 
меншік бағдарламалармен жұмыс істеу, кейбір бизнес модельдері еркін 
бағдарламалық қамтамасыз ету заңды түрде бағдарламалық қамтамасыз етуді 
пайдалану лицензия алу үшін пайдаланушыға ақша төлеуге тиімді емес. 
2.Акселерациялау және инкубациялау бағдарламалары.
Accelerator – бизнес, басқа компанияларға (резиденттер үдеткіші) 
көмектесу мақсатындағы компания. 
Үдеткіштер тұрғындарды қажетті байланыстар мен сату көлемін алуға, 
бизнес моделінің құрылымдық бағдарламасын алуға көмектеседі. Бағдарлама 
алты айдан үш айға дейін созылады. Жеделдету кезінде компания 
резиденттері қайда екенін табуға болатын компанияларның коворкингі бар.
Үдеткіш компанияның үлесі және осы үлесті одан әрі сату үшін 
жасайды, сондықтан жиі (білім беру бағдарламасы, желі, инфрақұрылымдық 
қорды инвестициялық үдеткіштер береді) венчурлық қоры бірлесіп жұмыс 
істейді. 
Мысалы, акселератор жоба Н. жобадан 10% үлесін алды. N 
бағдарламасы ндеткіш бағдарламасынан өтті және нарықта елеулі ойыншыға 
айналды. Google (яғни Alphabet) компаниясы стартапын $ 10 млн сатып 
алғысы келді. Бұл жағдайда үдеткіш10% -ін, яғни $ 1 млн ақшаны алады. 
Инкубациялау бағдарламасына - қазірдің өзінде қалыптасқан шағын 
инновациялық кәсіпкерлік немесе компаниялар үшін дамытуға көмек 
көрсету, насихаттау және фандрайзинг жатады. 
Инкубациялық бағдарламасы бойынша резидент мәртебесін алу үшін, 
шағын бизнес сай болуы керек: 
• заңды тұлғаның немесе жеке кәсіпкер ретінде тіркелген болуы; 
• алдын ала өтінім берілгенге дейін мемлекеттік тіркеу шағын бизнесті 
пайдалану мерзімі бір жылдан аспауы тиіс; 
мынадай іс-шараларды жүзеге асыру жатпайды: 

Ақпараттық коммуникациялық технологиялар 
Жайлаубай Ақдидар Мүсірқызы 
Страница 133 
• қаржылық және сақтандыру қызметтері; 
• бөлшек және көтерме сауда; 
• құрылыс; 
• денсаулық сақтау қызметтері; 
• кейтеринг; 
• жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар; 
•акцизделетін тауарларды өндіруді; 
• пайдалы қазбаларды өндіру және сату; 
• ойын бизнесі. 
Инкубациялау бағдарламасының жүргізуге бизнес мәселелері 
бойынша кеңес беру қызметтерін ұсынуға резидентке кеңсе немесе жұмыс 
орнын беріледі. 
3.Электрондық төлемдер мен логистикада қажетті инфрақұрылымды 
дамыту.
Электрондық Логистика - өндірушіден тұтынушыға өнімді тізбектей 
жеткізуді басқарудың туындауы ақпараттық ағымыды басқару және 
оңтайландыру болып табылады. Бұл шолуда электрондық логистиканың 
негізгі компоненттері: тауарды нөмірлеу кодтарының халықаралық жүйесі, 
электрондық деректер алмасу
(EDI),
деректер синхрондау жаһандық желі 
(GDSN), 
халықаралық және жергілікті сауда каталогтар рөлі. 
«Е-Логистика» - логистикалық басқаруды дамытудың қазiргi 
тенденцияларын зерттеу, электрондық-логистикалық және әдістерін меңгеру 
және заманауи ақпараттық және коммуникациялық және компьютерлік 
технологияларды (АКТ) пайдалану арқылы жеткізу тізбектерін жобалау және 
басқару тәсілдері. 
Теориялық оқыту және белсенді оқыту әдістерін пайдалана отырып 
жалпы жеткізу тізбегін басқару ұғымдардың бөлігі (бизнес-кейстерді шешу 
мәселелері, кейс-стади және топтық жұмыстық дебат және талқылау, жеке 
жұмыс) ретінде электрондық логистика қолданбалы аспектілерді алады. 
Төлем жүйесі - ақша аударымын қамтамасыз ету рәсімдерінің 
жиынтығы. 

Ақпараттық коммуникациялық технологиялар 
Жайлаубай Ақдидар Мүсірқызы 
Страница 134 
Ол әдетте төлем жүйесінде ақша аудару болып табылады деп 
түсiндіріледі. Егер аудармаға заң тұрғысынан қарасақ, көп жағдайда ол 
қарызға айналады: төлем жүйесі клиенттердің біріне ол басқа сатып алушыға 
қарыз болуы мүмкін. 
Төлем жүйелері ішкі және халықаралық төлемдерді жүзеге асыру 
кезінде қолма-қол ақша есептеу үшін орын алмастырушы болып табылады 
және банктер мен басқа да тиісті қаржы институттары берген негізгі 
қызметтердің бірі болып табылады. Осындай ірі қызмет жүйесі SWIFT - 
Дүниежүзілік Банкаралық Қаржылық Телекоммуникациялар қоғамы болып 
табылады, халықаралық банкаралық деректерді беру жүйесі үшін және 
төлемдер жасауға керек. 
Төлем жүйелерінің кеңейтілген нысанына банкоматтар, төлем 
дүңгіршектері, POS-терминалдары, сақталған ақшалай құны бар карточкалар, 
валюталық нарықтарда операциялар жүргізу, фьючерстер нарықтарға 
жатады. Электрондық төлем жүйесі желілік немесе төлем фишкалар арқылы 
электрондық төлемдерді аударуды жүзеге асыруды қамтамасыз ететін төлем 
жүйелерінің бір түрі. 
Күніне орташа есеппен, Қазақстан Республикасының төлем жүйесі 
арқылы 753,8 млрд теңге сомасына 119,3 мың транзакция жүзеге асырылады. 
Ірі төлем жүйелеріне – WebMoney - бір мезеттік есептеулер жүйесі, 
Yandex.Деньги, Qiwi төлем қызметі, төлем терминалдары жатады. 
WebMoney – бүкіл әлем бойынша миллиондаған адам қолданатын 
желідегі есеп айырысу, бүкіл қаржылық қарым-қатынас жасайтын әмбебап 
құрал. Қазақстанда тіркеу саны және басқа да көрсеткіштер бойынша 4-ші 
орында тұр. Қазақстан тек Ресей, Украина және Беларусиядан қалып тұр . 
Яндекс - тауарлар мен қызметтер үшін ақы төлеу қарапайым 
қауіпсіздік әдістерін ұсынатын рунеттің ең ірі электронды төлем жүйесі. Ең 
жиі, Қазақстандықтар Yandex.Деньги-ді қолданып онлайн ойындарды, ойын-
сауық, әлеуметтік медиа және онлайн жарнаманың косымша мүмкіндіктеріне 
төлем жүргізеді. 
Qiwi - банктік несиелер, ұялы байланыс және тұрғын үй-коммуналдық 
түрлі күнделікті қызметтер үшін төлеуге арналған төлемдер қызметі. 
QIWI қызметінің ерекшелігі QIWI төлем терминалдары жүйесінде 
қолма-қол ақшамен жасалған, және онлайн қызметтер мен мобильдік 
құрылғылар үшін қосымшалар арқылы болуы мүмкін. Шын мәнінде, 
пайдаланушы жүйесінде шоттан төлемдер жасауға болатын ыңғайлы жер 
және ыңғайлы уақыт болып табылады. 

Ақпараттық коммуникациялық технологиялар 
Жайлаубай Ақдидар Мүсірқызы 
Страница 135 
Қазіргі уақытта, Қазақстанда төлем жүйесінің көмегімен 157 компания- 
провайдерлеріне тұрғын үй-коммуналдық, Интернет, ұялы байланыс, IP-
телефония, каталогтар түрлі өнімдер, QIWI кошелекке қосылған үш мың 
компаниялардың қызметтеріне есеп жүргізуді орындайды. 
Сондай-ақ, Қазақстан аумағында QIWI-әмиян екі тілде әрекет етеді. 
Төлем терминалы - өзіне-өзі қызмет режимінде жеке тұлғалардан 
төлемдер қабылдауды қамтамасыз ететін аппараттық және бағдарламалық 
пакет. Оның жұмысының автономиясы төлем терминалы үшін жоғары 
дәрежесімен сипатталады. 
Терминалдың көмегімен сіз банк шоттарын толықтыру, несие өтеу, 
ұялы байланыс, тұрмыстық қызмет көрсету, интернет-қызметіне төлей 
аласыз. 
Төлем терминалдар саласында қызмет көрсететін қазақстандық 
компаниялар: Quickpay, Таулинк, Азия Terminal, Comepay, CyberPlat, 
TelePay. 
Quickpay компаниясы 2003 жылы құрылды. Компания бағдарламалық 
қамтамасыз етуді әзірлеуші ретінде бастады. Ресей компаниясы «Linux» 
операциялық жүйесінде сенсорлық төлем терминалдарын бағдарламалық 
қамтамасыз етуді әзірлеуді алғаш рет 2007 жылы компания Қазақстан 
рыногына кіреді. 
Таулинк компаниясы KITEL-2006 халықаралық телекоммуникациялық 
көрме аясында бірінші бизнес-шешімдерді коммерциялық іске қосуды жүзеге 
асыра отырып, 2006 жылы Қазақстан Республикасында өз қызметін бастады. 
Қазақстандағы 507-ден астам елді мекендерде 8200 сауда және сервис 
кәсіпорындарында Таулинк қабылдау төлем жүйесі бар. 
«Азия Терминал» компаниясы 2006 жылдан бастап нарықта. Сауда 
маркасына сәйкес «Азия Терминал» 2008 жылдан бастап белгілі болды. 
Бағдарламалық қамтамасыз ету және қызмет көрсету, жазу өнімді жобалау 
және металл кесу, сату - оның толық циклінің өндірісі болып табылады. 
Comepay (Kampey) - 2006 жылы құрылған компания, «Comepay» сауда 
маркасы нарығында жұмыс істейді. 2000-нан астампровайдерлерге қызмет 
жүргізеді, 38 000 ден астам төлем орындары және 25 000 нан да көп төлем 
терминалдары орнатылған. 
«CyberPlat®-Қазақстан» - компаниясы 2005 жылы 15 қыркүйекте 
құрылды. Бірінші төлемдер 2006 жылдың сәуір айында жүргізілді. Қазіргі 
уақытта, Қазақстан аумағында төлем кеңселер желісі CyberPlat® төлем 

Ақпараттық коммуникациялық технологиялар 
Жайлаубай Ақдидар Мүсірқызы 
Страница 136 
жүйесі арқылы ұялы байланыс операторлары мен Интернет-провайдерлердің 
пайдасына төлемдер қабылдауды жүргізетін 3100 ден астам пунктер бар. 
TelePay – компаниясы 2004 жылдан бастап бар. Жүйені құру кезінде 
соңғы телекоммуникациялық және банк технологияларды қолданды. 
Жақында Wooppay төлем жүйесі пайда болды. Ол кез келген 
күнделікті, демалыс іс-шаралар, шоппинг немесе туристік жоспарлау қарым-
қатынасында таптырмайтын құрал болып табылады. Ол – мультибанк жүйесі. 
Сіз таңдаған банктегі әмияныңызда ақшалар жатады және электрондық 
құқықтары сіздің әмияныңызда, әмиян ақшаның 100% қауіпсіздігін 
қамтамасыз етеді. 
4. E-технологиялардың даму перспективалары. 
Мемлекеттік бағдарлама «Ақпараттық Қазақстан - 2020» 
№ 922 –ші 2010 жылдың 1 ақпандағы Қазақстан Республикасы 
Президентінің «2020 жылға дейінгі Қазақстан Республикасының 
Стратегиялық даму жоспары туралы» Жарлығы 
Бағдарлама мақсаты базалық ақпараттық қоғамға көшуіне жағдайлар 
жасау болып табылады. 
Саясаттың мақсаттары: 
1) IT дамуы; 
2) ақпараттық-коммуникациялық технологиялар инфрақұрылымының 
қолжетімділігін қамтамасыз ету; 
3) мемлекеттік органдар мен электрондық қызметтер көрсетуді 
автоматтандыруды қамтамасыз ету; 
4) ашық үкімет; 
5) отандық ақпарат кеңістігін дамыту. 
Нысаналы индикаторлар: 
1) 2020 жылы елдің ВВП-дегі АКТ секторының үлесі - 4%; 
2) кәсіби стандарттарға сәйкес АТ мамандықтар бойынша жаңартылған 
типтік оқу бағдарламаларының саны2020 жылы: ТиПО және ЖОО-- 6; 
3) 2020 жылы сандық сауаттылық деңгейі - 80%; 
4) 2020 жылы 100 тұрғынға шаққандағы Интернет пайдаланушылар 
тығыздығы - 75%; 
5) 2020 жылы Қазақстан халқының сандық жер үсті телевизиялық 
хабар таратуды қамту - 95%; 
6) FM диапазонында мемлекет бойынша «Қазақ радиосы» мен 
«Шалқар» радиоарналардың Қазақстан халқын қамтуы - 95%; 
7) 2020 жылы нысаналы сәулетің (ROA-return on IT assets) өңделуіне
ГО -да ақпараттық технологияларды пайдалану тиімділігінің коэффициенті, - 
30; 

Ақпараттық коммуникациялық технологиялар 
Жайлаубай Ақдидар Мүсірқызы 
Страница 137 
8) 2020 жылы Қазақстанның БҰҰ-ның даму индекс әдіснамасына 
сәйкес «электрондық үкімет» деңгейі - бірінші 25 елдің қатарына; 
9) БҰҰ-ның әдістемесі бойынша 2020 жылы Қазақстан 
Республикасының е-қатысу индексі - бірінші 20 елдің қатарына; 
10) Қазақстан Республикасының аумағында 2020 жылы қолжетімді 
отандық БАҚ санын- 2280; 
11) 2020 жылы отандық БАҚ есебінен негізгі ақпарат қажеттігін 
қамтитын, (социологиялық зерттеулер бойынша) халықтың үлесі - 53%; 
Сұрақтар: 
2.
Акселерациялау және инкубациялау бағдарламаларының 
айырмашылығы неде? 
3.
Қандай е-технологиялардың даму перспективаларын 
білесіз? 
4.
Ақпараттық технология саласындағы нарықтың даму 
перспективасы бар ма? 
Электрондық төлемдер мен логистикада қажетті

Ақпараттық коммуникациялық технологиялар 
Жайлаубай Ақдидар Мүсірқызы 
Страница 138 

жүктеу/скачать 1,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: