331
Құқықты қорғаудың талаптық нысаны — субъективтік құқықты қорғаудың кең таралған
нысаны. Сотқа талап қоя отырып, тұлға оған заңмен берілген құқықты қорғаудың нысанын пай-
далану жолымен өзінің құқығын, бостандығын немесе заңмен қорғалатын мүддесін қорғайды.
З.Х. Баймолдинаның пікірі бойынша, «құқық туралы даудың болуы тек талап қою бойынша
іс жүргізу істеріне ғана емес, сонымен қатар ерекше талап қоюмен іс жүргізуге де тән. Алайда
соңғысы талап қою бойынша іс жүргізуден екі белгісімен ерекшеленеді: біріншіден, заң ерекше
талап қоюмен іс жүргізу істерінің шекті тізімін белгілейді; екіншіден бұл істерде құқық туралы
даудың субъектілері, әрі мемлекеттік орган немесе лауазымды тұлға болып (мемлекеттік қыз-
метші),әрі азамат болып табылады. Басқаша айтқанда, заңмен ерекше талап қоюмен іс жүргізу
істеріне жатқызылған құқық туралы субъектілері барлық жағдайда билік пен бағыныштылық
қатынасында болады»
7
.
Сонымен қатар, талап қою бойынша іс жүргізу мен ерекше іс жүргізу арасында да айырма-
шылықтар бар, ол соңғы аталған іс жүргізуде құқық туралы даудың болмауынан көрінеді.
Сондықтан ғылыми әдебиетте ерекше іс жүргізуге қатысты «даусыз өндіріс» термині жиі
қолданылады.
Сондықтан, талаптық өндіріс істері берілген талап арыз, ерекше талап қоюмен іс жүргізу
істері арыз, ал ерекше іс жүргізу істері арыз және шағым негізінде қозғалады.
Сонымен азаматтық іс жүргізудегі талап белгілі бір тұлғаның бұзылған немесе даулы
субъективтік құқығын заңмен қорғау болып табылады.
1
Осокина Г.Л. Иск (теория и практика). — М.: Городец, 2010. С. 19.
2
Гражданский процесс: Учебник. 2-е изд., испр. и доп. / Под ред. М.К.Треушникова. — М.: Городец, 2001.
С. 83.
3
Гурвич М.А. Учения об иске: Состав, виды. — М.: ВЮЗИ, 2001. С. 20.
4
Викут М. А., Исаенкова О.В. Исполнительное производство. — М.: Юристъ, 2001. С. 59.
5
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі 1994 жылғы 27 желтоқсан (Жалпы бөлім,). //
http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K940001000_/history.
6
Баймолдина З.Х. Гражданское процессуальное право Респкблики Казахстан: В двух томах. Т. 1. Общая часть.
(Темы 1-15). Учебник. - Алматы: КазГЮА, 2001. С. 353.
7
Баймолдина З.Х. Көрсет.еңбек.
Достарыңызбен бөлісу: