Қазақстан тарихы пәні бойынша оқУ-Әдістемелік кешені «5В 030300 – Құқық қорғау қызметі»

Пән зерттеу бойынша әдістемелік ұсыныстар

Пән зерттеу бойынша әдістемелік ұсыныстарда нақты тарауды зерттеуінде неге назар аударуға қажет, курс тақырыптардың арасындағы өзара байланысын көрсету, глоссарий келтіру, түсіну үшін ең қиын заңдар мен теорияларды және т.б. түсіндіру, дәрістік, семинарлық және практикалық сабақтарды, ТОӨЖ пен ТӨЖ-ды өткізу тәртібін келтіру, бақылау түрлерін, негізгі, қосымша әдебиеттердің тізімін және басқа дерекнама көрсетуімен курстың қысқаша мазмұны келтіреді. Әдістемелік ұсынысты баяндау стилі білім алушыларға еркін, түсінікті болуға тиісті.

Мысал ретінде:
«Шет елдік мемлекет пен құқық тарихы» курсы тарихи оқиғаларды өзара байланыс пен өзара әрекеттестікте көрсетуге мүмкіндік беретін отандық тарихи сияқты, дәл сондай шет елдік мемлекет пен құқық тарихы тарихтық процесстін басты және жалпы бағыттарды ашуға тартады.
Ежелгі дүние (Мысыр, Үндістан, Вавилон, Греция, Рим), Батыс Еуропаның мемлекеттер (Франция, Ұлыбритания, Германия), Америка Құрама Штаттары (Қытай, Жапония) елдерінде мемлекеттік-құқықтық құбылыстарды зерттеуіне негізгі назары аударылады.
«Шет елдік мемлекет пен құқық тарихы» курсы мұнан былай заң мен заңсыз пәндерді ойдағыдай меңгеруге мүмкіндік беретін басқа базалық білім мен икемділікті (тарихи деректерді жиынтықтау, талдау және жүйелеу), заңды ойлау мен жалпы дүниетанымды тудырады.

Семинарлық сабақтар мен ТОӨЖ-ға қалай дайындалу

ТӨЖ тапсырмалары оқытушымен дәрісханадан тыс орындалады. Дәріс пен семинарлық сабақтарға дайындалуында негізгі мақсаты. Семинарлық сабаққа тақырып бойынша негізгі сұрақтар шығарылады. Бірақ, семинарлық сабаққа шығарылатын сұрақтың көлемі тақырыптың мазмұнын толық камту етпейді. Сондықтан, ТОӨЖ процесінде жүзеге асыратын өз білімдерін кеңейту және толықтыру бойынша тыңдаушының алдағы жұмысы қажетті. Тақырыптың мазмұны толық ашылатын көмегімен ТОӨЖ-қа қосымша сұрақтар, есептер, жаттығулар және т.б. шығарылады.
ТӨЖ пен ТОӨЖ уақытындағы жұмыс түрлері:

• 
  оқытушы берген дәріс конспектілерді зерттеу;
  
• 
  өткен материалдарды анықтап алу;
  
• 
  негізгі оқу құрал бойынша дәріс конспектілерді сабаққа дайындау;
  
• 
  белгілеген тақырыптар бойынша реферат дайындау;
  
• 
  хабар, эссе, баяндамаларды дайындау;
  
• 
  курс терминдер бойынша глоссарий мен сөзжұмбақтарды жасау;
  
• 
  есептер мен тестілерді шешу;
  
• 
  нормативтік құжаттарды талдау;
  
• 
  топтық жобасына қатысу;
  
• 
  таңдап алған тақырып бойынша тұсаукесермен көрсету;
  
• 
  тақырып бойынша шолу дайындау және т.б.
  

Семинарлық сабаққа және ТОӨЖ-на жазба жұмыстарды беру түрлері:

1. 
   Реферат – 10-12 бетте, А4 пішім, 14 әріппен жасалған тақырыпты сынап баяндау немесе шолу.
   

Дәстүрлі құрылыс: титул парағы, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланған дерекнамалар тізімі. Реферат топтың талқылауына ұсынуға мүмкін.

2. 
   Баяндама – 3-5 минут ұзақтығы тақырыптың өзекті ойлардың қысқы баяндауы.
   
3. 
   Хабарлама (конспект) – стандартты нысаны жұмыс дәптердің 2-4 бетінде өзекті ұғымдарды белгілеуімен берілген тақырыптың қысқаша сипаттау.
   
4. 
   Глоссарий – кесте түрінде жасалған берілген тақырып бойынша ұғымдар мен терминдердің сөздігі.
   
5. 
   Кейс – Топтық талдауында шешімдерді сұрау жағдайы. Өз бетімен мәселелерді талқылайтын және оны шешу жолын өңдейтін топ 3-4 адамнан құрылады. Қорытынды есебі тұсаукесер түрінде жалпы топта шешім нәтижелерін көрсету.
   
6. 
   Есеп –даму бойынша ұсыныстар мен негізгі мәселелер, нәтижелерді зерттеу жолында алынған жазбаша және ауызша сипаттау.
   
7. 
   Жоба – жеке немесе топпен жасаланатын қажетті ақпаратты іздеу, жинау және есептеуді қосатын тақырып бойынша зерттеуі.
   
8. 
   Эссе – бұл оқытушымен ұсынылған (тыңдаушы да тақырыпты ұсынуға мүмкін, бірақ оқытушымен келістіруге қажет) тақырыпқа өзіндік жазба жұмысы. Эссенің мақсаты, ол өз ойларды жазба түрінде білдіру және дербес шығармашылық ойлау дағдырын дамуында құрылады.
   

Дәріс конспектілерді зерттеу. Өткен дәрістік материалды зерттеу өзіндік жұмыстын ең тәкаппар пішіні болып табылады. Материал тереңдеу және толық зерттелгенде, басқа түрі өзіндік жұмысын орындау жеңілірек болады. Бірінші сабақтан бастап өткен дәрістік материалмен жүйелі, үнемі жұмыс істеуі кейінгі дәріс материалдарды түсіну және практикалық сабақтардың материалдарын меңгеру үшін қажетті жағдай болып шығады.
Дәрістік материалдарды зерттеуіне кіріскенде:

• 
  дәріс конспекті болу;
  
• 
  силлабус болу;
  
• 
  ұсынылған әдебиет (оқулық, оқу құрал) болу, қажет болғанда керек жабдықтарды, құжаттар мен құралдар болу.
  

Жұмыс әдісі:

• 
  конспектпен жұмыс істегенде әдебиетке (емтиханға дайындалу кезінде бұл керек болады) сілтеме жасау және қажетті толықтырулар, сірә түзетулерді кіргізуге пайдалы;
  
• 
  тақырыппен жұмыс істеуі материалды толық түсіну және есте сақтауға дейін жалғастырылуға қажет;
  
• 
  тақырыппен жұмыс істеуі оқулық пен оқу құралдарда болған кейс пен мысалдарды сұрыптаумен, оның шешу әдістерін толық меңгеруге дейін аяқталады;
  
• 
  егер, тақырыппен жұмыс істегеннен кейін түсініксіз сұрақтар қалса, кезекті дәрісте оқытушымен оларды анықтау қажет.
  

Өткен материалды анықтап алу. Дәрістік материалды анықтап алуы өзіндік жұмыстың ең маңызды түрі болып шығады. Материал тереңдеу және толық зерттелгенде, өзіндік жұмыстың басқа түрін орындауға жеңілірек болады. Бірінші сабақтан бастап өткен дәрістік материалмен жүйелі, үнемі жұмыс істеуі кейінгі дәріс материалдарды түсіну және практикалық пен зертханалық сабақтардың материалдарын меңгеру үшін қажетті жағдай болып шығады.
Материал анықтауға кіріскенде:

• 
  дәрістің конспекті;
  
• 
  курс бағдарламасы;
  
• 
  ұсынылған әдебиет (оқулық, оқу құрал, есептік) болу, қажет болғанда керек жабдықтарды, құжаттар мен құралдар болуға қажет.
  

Жұмыс әдісі:

• 
  дәріс материалын «жаңа ес бойынша» мақсаттылық анықтап алу;
  
• 
  конспектпен жұмыс істегенде әдебиетке (емтиханға дайындалу кезінде қажет болады) және қажетті толықтырулар, мүмкін түзетулер;
  
• 
  тақырыппен жұмыс істеуі материалды толық түсіну және есте сақтауға дейін жалғастыруға міндетті;
  
• 
  тақырыппен жұмыс істеуі оқулық пен оқу құралдарда келтірген есеп пен мысалдарды анықтаумен және оның шешу әдістерін толық меңгеруге дейін аяқталады;
  
• 
  егер, тақырыппен жұмыс істегеннен кейін түсініксіз сұрақтар қалса, кезекті дәрісте оқытушымен оларды анықтау қажет.
  

Реферат, эссе, баяндама, хабарламаны дайындау. Реферат ТӨж-ын ең көп таралған түрлері болып, міндетті әдебиет шолумен белгілі тақырыпқа баяндама болып шығады. Рефераттың мазмұны аталған тақырыпты толық ынтасымен білдіруге міндетті. Эссе – бұл ойлану, ой-пікірін, қайсысы болса да тыңдаушымен таңдап алған жанрда (сын, публицистика және т.б.) көкейтесті мәселесіне тыңдаушының көзқарасын ортаға салу. Хабарлама – белгіленген тақырыпқа таңдап алған мәселесін қысқаша баяндаудың шағын-баяндама. Рефератпен айырмашылығы, бұл жазбаша жұмыс түрінде рәсімделмейді.
Коллоквиумға дайындалу. Кейбір пәндер бойынша курс бөлімнің теориялық бөліктерін меңгеру дәрежесін бағалау үшін коллоквиум (әңгімелесу) өткізіледі. Сондықтан, коллоквиумға шығаратын сұрақтар бойынша теориялық материалдар тағы бір рет қайталауға міндетті.
Бақылау жұмыстарға дайындалу. Бақылау жұмыстарды өткізу мақсаты:

• 
  тыңдаушылардың ағымды сабақ үлгерін тексеру;
  
• 
  артта қалған тыңдаушылармен жұмыс істеу әдісін ұйымдастыру.
  

Бақылау жұмысына дайындалу кезінде тыңдаушыларға:

• 
  бақылау жұмыс тақырыбын білу;
  
• 
  тақырыптың теориялық материалдар мен негізгі ережелерді есінде жаңалау;
  
• 
  оқулықта анықталған мақсаттар мен мысалдарды, және практикалық сабақтарда қарастырылған кейстерді жаңадан қарап шығу.
  

Жобаларды орындау. Тапсырмаларды орындау тәртібі:

• 
  өзіндік жұмыстардың белгіленген кестесінің мерзіміне кешірек тапсырмаларды орындауына кірісу;
  
• 
  егер, тапсырмаларды орындауында қиын жағдай болса, онда курстың тиісті тақырыбына қайтып, оны жазып бітіру және жаңадан тапсырмаларды орындауына кірісу;
  
• 
  егер, осыдан кейін қиын жағдай болса, онда оқытушыға консультацияға келу керек;
  
• 
  алған шешімдерді талдау;
  
• 
  тапсырма қорғауына дайындалуында тиісті теория ережелерін тексеру және кейбір мәліметтерді өзгерту жағдайында шешімдерді ойластыру;
  
• 
  тапсырма орындауында қолданылған әдісін түсінуінде көз жету.
  

Топтық жобасына қатысу, ол топ қатысқандардың тапсырманы бірлесіп орындау (3-5 адамнан көп емес) және нәтижелердің тұсаукесері.
Таңдаған тақырып бойынша тұсаукесермен көрсету. Тыңдаушыға тұсаукесерге кез келген тақырыбын таңдауға болады және осы тақырыптың қандай болса да аспектілерін өзінің түсіну немесе түсінбеушілігін білдіру. Тұсаукесер қаншалықты тақырып ашылған, баяндаушы өзінің көзқарасын қамтып көрсеткен және ол дәрісхана жағынан назар аударғанын бағалайды.
Тақырып бойынша шолу дайындау. Тақырып бойынша қысқаша шолуы (1-2 бет) баспасөз немесе Интернет ақпараттық ресурстың қосымша материалдарды қатыстыруымен жазбаша орындалады. Осы тапсырма түрі тұсаукесерді талап етпейді, тек оқытушымен бағаланып тексеріледі.
Есептерді шешу. Тапсырма орындау әдісі:

• 
  осы тақырып бойынша дәрістік материалды тек қана анықтап алудан кейін ұқсас тапсырмаларды орындауды бастауға мүмкін;
  
• 
  есеп шешуіне кіріскенде оның талаптарын ентелей оқып шешу жоспарын мұқият ойластыру;
  
• 
  аралық және үзілді-кесілді шешімдер нәтижелердің өлшеу бірлігін көрсету;
  
• 
  шешім дұрыстығына есеп жасау.
  

Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі

№ темы	Тапсырманың мазмұны	Ұсынылатын әдебиет	Орындау мерзімі	Бақылау нысаны	Тапсыру мерзімі
Т.1.	Сақ тайпаларының әскери өнері. Атилла – ғүндардың ұлы көсемі.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 2, 7, 11.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.2.	Қазақстан жеріндегі Ұлы Жібек жолы. Түріктердің дала өркениеті.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 2, 5, 9, 10-12, 15.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.3.	Шыңғысханның саяси және мемлекеттік қызметі. Алтын Орданың халықаралық байланыстары.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 2, 5, 9.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.4.	“Қазақ”, “жүз”, “алаш” терминдерінің түсінігі. Менің шежірем (бір рудың шежіресі).	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 3, 12, 15.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.5.	Жәнібек пен Керей – алғашқы қазақ хандары. М.Х.Дулати – ортағасырлық ғалым–тарихшы.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 1, 7, 11, 19.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.6.	Қазақ батырлары. Қазақ жүздердің қалыптасуы процесі. Жеті Жарғы.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 3, 5, 8, 13, 19.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.7.	Абылай-ханның саяси портреті. Қазақ жыраулары. Көктемір қозғалысы.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 1, 3, 8, 16, 18-21.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.8.	Жаңғір-хан - Бөкей хандығының ағартушы билеуші. Қостанай қаласының пайда болуы. Шоқан Уәлиханов – Қазақстанның алғашқы ғалымы. Абай Құнанбайұлы – қазақ әдебиетінің қалаушы. Ибрай Алтынсарин – ұлы оқытушы.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 1, 3, 4, 8, 16, 18-21.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.9.	Ә.Бөкейханұлының саяси портреті. Ахмет Байтұрсын – ғалым, педагог, қоғамдық қайраткер. Мемлекеттік Думадағы Қазақстанның депутаттары.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 6-8, 15, 16, 19.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.10.	“Алаш” партиясының тарихы. Қостанайдағы Колчакқа қарсы көтеріліс. Жалпы қазақ съездері.	Н.Ә.: 1-16. Қ.Ә.: 6, 7, 13, 17.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.11.	Қазақстанның ұлттық интеллигенциясының арасындағы құғын- сүргіндер. 1920-1930- жж. Қазақстанның демографиялық көрініс. Карлагтың және Алжирдың тұтқындары.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 5, 6, 7, 13, 17.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.12.	Қазақстандағы Кеңес Одағының батырлары. Қостанайлықтар – Кеңес Одағының батырлары. Ұлы Отан соғыс кезеңіндегі Қазақстанның мәдениеті.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 3, 5, 7, 13.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.13.	“Невада-Семей” қозғалысы. М.О.Әуезов - қазақ әдебиетінің классигі. Қазақстанның экологиялық проблемалары. Д.А.Қонаев - қоғам және мемлекет қайраткері. Е.Бекмахановтың қазақ тарихындағы алатын орны.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 4, 8, 9, 11.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша
Т.14.	Қазақстан Республикасындағы саяси партиялары. Қазіргі Қазақстанның демографиялық мәселелері.	Н.Ә.: 1-20. Қ.Ә.: 4, 6, 8, 10, 17.	Кесте бойынша	Ауызша баяндама	Кесте бойынша

Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етудің картасы

№ р/р	Атауы	Жазушының аты-жөні	Шығару жылы мен орны	Сақтау саны мен орны	Ескертпе
1.	Қазақстан тарихы	Сейпиева К.Р.	Қостанай 2010	100
2.	Қазақстан тарихы	Кан