-,билет 1 Орталық нерв жүйесіндегі нейрондардың өзара әрекеттесу принциптері (иррадиация, конвергенция, соңғы жол, доминанттық принциптері)

Орталық жүйке жүйесінің ең көрнекті және маңызды қызметiнiң бірі рефлекстерді келістіру, үйлестіру, координациялау. Мысалы, он аякты бүгетін еттердің орталығы козып тонусы көтерілсе, дәл сол сәтте бүгілген аякты жазатын еттердің орталығы тежеледі және жұлын нын екiншi жартысындағы аталган орталықтарда қарама-қарсы үрдістер туады, яғни буту орталығы тежеледі, ал жазу орталығы козады. Сондыктан он аяк бүгілгенде сол аяк жазылады. Осының арқа сында адам жүре алады. Адам бір сәтте тамакты шайнап жэне жута алмайды, өйткені шайнау мен жуту орталықтары бiр мезгiлде козбай ды. Біреуі қозғанда, екiншiсi тежеледі. Сондай-ақ дем алу орталығы қозса, дем шығару орталығы тежеледі. Осының арқасында тыныстың екi кезенi емiр бойы бiрiн-бiрi алмастырып отырады. Орталық жүйке жүйесі де козу мен тежелу үрдістерінің тууы мен сенуін, орталыктар дың қарым-қатынасын үздіксіз жөнге келтіріп үйлестіріп отырады. Рефлекстерді келістіріп үйлестіруде орталық жүйке жүйесіндегі су бординация құбылысы мен қозуды өткізу ерекшелiктерi әсіресе жинакы козу, конвергенция мен окклюзиянын маңызы өте зор. Бұлар мен қатар орталық жүйке жүйесіндегі кездесетiн бiрнеше құбылыстар (принциптер) рефлекстерді үйлестіру негiзiн кұрады: козу мен тежелудің жайылысы (иррадиациясы), бір жерге шоғырлануы (концентрациясы), үрдістердiн индукциясы мен реципроктык тежелу, доминаттык козу, кері байланыс, сонгы жалпы жол. Орталыктагы козу сол жерде калмай, кызметі байланысты баска орталыктарга жайыла бастайды. Қозудың жайылуын козу жайылысы дейді. Қозу мен катар оның айналасындағы орталыктарда тежелу туып, қозу үрдісін жан-жағынан коршап, оны керi қарай алгашкыда пайда болған жеріне шоғырланады (концентрация).