2. КЭС-ке өнімнің өзіндік құны Энергетикалық кәсіпорын (электр станциялары, электр беру желілері) өнімінің өзіндік құны жоспарлы кезеңде (ай, тоқсан, жыл) энергияны өндіруге немесе беруге арналған материалдық және еңбек шығындарының ақшалай көрінісі болып табылады. Өнімнің өзіндік құны экономикалық элементтер бойынша да, шығындар баптары бойынша да есептеледі.
Өнімнің өзіндік құны жобаланатын және қолданыстағы энергетикалық кәсіпорын үшін анықталуы мүмкін. Жобаланатын кәсіпорын үшін экономикалық элементтер бойынша өзіндік құнды есептеудің ірілендірілген әдісі қолданылады. Қолданыстағы энергетикалық объект үшін өзіндік құн шығындар баптары бойынша есептеледі. Жұмыс істеп тұрған кәсіпорын үшін энергия бірлігінің өзіндік құнын есептеу өзіндік құнның калькуляциясы деп аталады.
Қолданыстағы энергетикалық кәсіпорын үшін жоспарлы, нақты және нормативтік өзіндік құн белгіленуі мүмкін. Жоспарлы өзіндік құн жоспарлы техникалық-экономикалық көрсеткіштерді (отынға баға, энергия өндірісіне отынның үлестік шығыстары, өз мұқтаждарына энергия шығыстары және т.б.), нақты – есепті кезеңдегі нақты деректерден, ал нормативтік – тиісті көрсеткіштердің нормативтік мәндерінен шыға отырып айқындалады.
Электр энергиясының өзіндік құнын анықтау әдістемесін жобалау сатысында экономикалық элементтер бойынша қарастырайық.
К ЭС бойынша жыл сайынғы шығыстар мынадай құрамдастардан құралады: мұнда Ит-отын шығындары; және Изп – әр түрлі қорларға аударымдарды ескере отырып, жалақыға кететін шығындар; Иа – амортизацияға кететін шығындар; Ир – ағымдағы және күрделі жөндеуге кететін шығындар; Ипр-басқа да шығындар.
Жыл сайынғы шығындардың отын құрамдасы электр энергиясын өндіруге арналған отынның үлестік шығынына (г у*т/кВт*сағ), Nу (кВт) электр станциясының белгіленген қуатына, ТШ (сағ) жылы белгіленген қуатты пайдалану сағаттарының санына, табиғи отынның бір тоннасының бағасына (теңге/т н. т.) және пайдаланылатын отын түрінің жылу баламасына сүйене отырып, мынадай формула бойынша анықталады:
Ө неркәсіптік-өндірістік еңбекақыға арналған шығындар
п ерсонала на КЭС можно определить следующим образом:
мұнда Фзп – КЭС-тің бір қызметкеріне келетін орташа жылдық жалақы қоры (теңге/адам*жыл); Кшт-штаттық коэффициент (адам/МВт); Кн-зейнетақы қорына, әлеуметтік және медициналық сақтандыру қорларына еңбекақыны есепке алатын коэффициент
