Дендриттер
Иіс сезу анализаторы, оның бөлімшелері. Иістерді және иіс сезгіштерді
жүктеу/скачать 122,86 Kb.
|
| 14.Иіс сезу анализаторы, оның бөлімшелері. Иістерді және иіс сезгіштерді қабылдау теориясы.
Иіс сезу анализаторы – негізгі және вомероназальді бөліктерден тұрады. Бұлардың әр қайсысы үш бөлікке: шеткі (иіс сезу мүшесі), аралық (өткізгіш жолдары), орталық (гипокампты орналасқан) болып бөлінеді. Иіс сезу бөлігіне мұрын сүйегінің астын және мұрын пердесінің бетін тыстап жатқан кілегейлі қабықтың сезімтал аймағы жатады. Иіс сезу аймағының түсі респираторлы бөлігіне қарағанда ерекшеленген – сары түсті болып келеді. Вомероназальді (Якобсонов) бөлігінің түрі жұп эпителиальді түтікше түрінде болып келген, түтікшкнің бір ұшы тұйық, ал екінші ұшы мұрын қуысына ашылады. Адамда бұл мүше мұрын пердесінің 1/3 алдыңғы бөлігінің дәнекер ұлпасында орын алады (сошник пен шеміршек перденің арасында). Вомероназальді мүшенің эпителиі рецепторлы және респираторлы болып бөлінеді. Рецепторлы эпителиі иіс сезу эпителиінеВомероназальді мүшенің эпителиі рецепторлы және респираторлы болып бөлінеді. Рецепторлы эпителиі иіс сезу эпителиіне ұқсас болып келген, тек айырмашылығы апикальді полюсіндегі кірпікшелері қозғалмайды. Иіс сезу мүшесінің аралық немесе өткізгіш жолдары құрамында 20 -40 шақты миелинсіз талшықтары бар иіс сезу (аксондары) жүйкесінен тұрады. Бұларды леммоциттер қоршайды. Иіс сезу жүйесінің орталық бөлігі – ми қыртысындағы гипокамп немесе гипокамп сайында орналасқан. Иіс сезу бездері. Эпителий астындағы дәнекер ұлпасында бөлетін секреті мукорпотеидтер болатын бездердің соңғы секреторлы бөліктері жатады. Құрылысы жағынан бұл бездер түтікшелі – альвеолярлы. Бөлінген секрет иіс сезу кірпікшелерін жуып-шайып, иісті заттарды ерітіп, кірпікшелердің мембранасындағы рецепторлық белоктар арқылы иісті қабылдап отырады. Иіс иісті молекулалардың иіс сезу жасушаларымен өзара әрекеттесуіне негізделген. Өздерінің негізгі массасынан бөлініп, ауаның ағымымен қозғалатын иісті заттардың молекулалары қашықтықта әрекет ете алады. Иіс сезуінің шығу тегі молекулалардың немесе иісті зат бөлшектерінің OR-мен өзара әрекеттесуіне негізделген; дегенмен, бұл өзара әрекеттесуді молекулалардың қандай қасиеттері анықтайтыны әлі түсініксіз. Сондай-ақ, рецепторлық жасушаларда локализацияланған заттардың молекулаларымен өзара әрекеттесуі анық емес. Молекулалардың иісті қасиеттерін химиялық қасиеттері мен құрылымымен түсіндіруге тырысу сәтті аяқталған жоқ. Қасиеттері мен құрылымы ұқсас заттардың иісі әр түрлі болуы мүмкін және керісінше. Қазіргі уақытта иісті сезінудің барлық теорияларының ішінде екеуі ең көп назар аударуға лайық: квант; стереохимиялық. Иістің кванттық теориясы бойынша иісті заттың молекулаларына молекулааралық тербелістер тән, нәтижесінде олар спектрдің инфрақызыл аймағында (ИҚ) электромагниттік сәуле шығарады. Бұл сәуле рецепторлық мембранада кездесетін иіс сезу рецепторлары пигментінің каротиноидтар сияқты молекулаларымен өзара әрекеттеседі. Осы теорияның авторларының пікірінше, иісі ұқсас заттардың молекулаларына ұқсас LF тербелістері тән болуы керек. Рейд растау ретінде бадам иісі бар және діріл жиілігі ұқсас заттарды келтіреді: нитробензол, бензонитрил, бутиронитрил және т.б. иіс сезу жасушаларынан бірқатар каротиноидтар мен А дәрумені бөлініп алынды, олар Райд бойынша иісті заттар молекулаларының электромагниттік сәулеленуін сіңіреді. жүктеу/скачать 122,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|