Муссондық ормандар - жылдың құрғақ мезгілінде жапырақтарын тастайтын муссондық климатты ормандар өңірі. Көбінесе тропиктерде, сондай-ақ субтропиктер мен коңыржай ендіктерде кездеседі. Түр құрамы аз, көбінесе ағаш өсімдіктері бір түрден ғана тұрады. Өрмелегіш өсімдіктер мен эпифиттер коптеп өседі. Муссондық ормандар Азияның оңтүстік-шығысында, Үндістан және Үндіқытай түбектері«- де таралған.
Саванна (ис. sabana - кариб үндістерініңтілінен енген) — тропиктік ормандар мен шөлдер аралығындағы биом түрі.
Саваннада субэкваторлық, тропиктік және субтропиктік өсімдіктер типінің ксерофитті шөптесіндері, жеке немесе шоқ ағаштары (акация, эвкалипт, т.б.) мен бұталары кезектесіп орналасқан. Өсімдіктері ұзаққа созылатын құрғақшылыққа бейім келеді. Шөптесін өсімдіктерінің жапырағы қатқыл, тікенекті. Олардың ішінде биіктігі 3 — 5 метрге дейін жететін астық тұқымдастарыда бар. Ағаштары аласа, діңдерінің қабығы қалың, жоғарғы бөлігі шатыр тәріздес.
Құрғақ маусымда кейбір ағаштар діңіне (баобаб, бөтелке ағашы, т.б.) су қоры жиналады. Саванна тропиктік егіншілікке қолайлы: мақта, жер жаңғақ, жүгері, темекі, күріш егіледі. Жануарлардан піл, мүйізтұмсық, керік, зебра, антилопалар; құстардан түйеқұс мекендейді. Солтүстік Африка аумағының 40%-ын қамтиды. Оңтүстік Америкада (кампос, льянос), Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азияда, Солтүстік-Шығыс Австралияда да таралған.
67. Ксерофидті бұталы ормандар
68. Тундра. Еуразия тундрасы
69. Солтүстік қылқан жапырақты орман
қылқан жапырақты ормандар Олар суық, қоңыржай және субтропиктік аймақтарда өсетін қылқан жапырақты өсімдіктердің гимносперм ағаштары бар өсімдік түзілімдері. Қылқан жапырақты ағаштар - жемісі түзілмейтін және ағашында шайырлары бар тұқымы бар ағаш өсімдіктері.
Әлемде негізінен қылқан жапырақты ормандардың үш түрі бар, олардың ішіндегі ең ауқымдысы - ореалды орман немесе тайга. Екінші жағынан қоңыржай қылқан жапырақты орман және субтропикалық қылқан жапырақты орман бар.
Бұл ормандар қоңыржай және тропикалық ангиоспермді ормандарға қарағанда онша күрделі емес құрылымымен сипатталады. Сондай-ақ, қылқан жапырақты өсімдіктер ангиоспермалардың түрлерімен қатар тұратын аралас ормандар бар.
Бұл ормандар суық, қоңыржай және субтропиктік климатта, солтүстік және оңтүстік жарты шарларда дамиды. Сондықтан олар ендікке сәйкес жыл мезгілдерінің ұзақтығын өзгерте отырып, белгілі маусымдыққа ұшырайды.
Қылқан жапырақты ормандар Солтүстік Еуропада, Ресейде және Солтүстік Америкада тайгада өседі. Австралия мен Оңтүстік Американың таулы аймақтарында кейбір жерлерде қылқан жапырақты ормандар бар. Қылқан жапырақты ормандардың климаты өте суық және ылғалды.
Халықаралық классификацияға сәйкес қылқан жапырақты орманның келесі түрлері бар:
мәңгі жасыл;
құлап жатқан инелермен;
батпақты ормандарда бар;
тропикалық және субтропиктік.
Ашық қылқан жапырақты және қара қылқан жапырақты ормандар шатыр тығыздығына қарай ажыратылады.
Жер шарында көптеген қылқан жапырақты ормандар бар. Ағаштарды кесу кезінде адамдар жалпақ жапырақты түрлер өсетін жерде жасанды қылқан жапырақты ормандар жасай бастады. Бұл ормандарда ерекше флора мен фауна қалыптасты. Қылқан жапырақты ағаштардың өздері ерекше құндылыққа ие. Адамдар оларды құрылыс, жиһаз жасау және басқа мақсаттар үшін кесіп тастайды. Алайда, кесетін нәрсе болу үшін алдымен отырғызып, өсіру керек, содан кейін қылқан жапырақты ағашты қолдану керек.
70. Шөл және шөлейтті жерлер өсімдіктері
Шөлейттің климаты құрғақ, тым континентті. Жауын-шашын аз, жылдық жауын-шашынның мөлшері 180-300 мм аралығында. Көктемнің аяғы мен жаздың басында жауын-шашын мол түседі, кыста және жазда аз жауады. Жаз барлық жерде ыстық. Шілденің орташа температурасы 22°-24°С, кейде ыстық 40°С-қа дейін жетеді. Қысы суық, ашық аязды күндер басым болады.
Шөл дала зонасында даланың әрі шөлдің өсімдіктері таралған. Өсімдік жамылғысы негізінен бетеге, жусан, түймедағы, бозданқұралады. Кейде жусан көлемді жерлерді алып жатады. Мұндай жерлердің түсі біркелкі ашық болып көрінеді. Кей жерлерде жусанның арасында изен, ебелек, теріскен, көкпек өседі. Еспе суы жер бетіне таяу жатқан сортаңды жерлерде ши өседі. Ұлытау, Ортау, Бұғылы, Қызыларай, Шыңғыстау және т.б. жоталардың аңғарлары арасында әр түрлі шалғын шөптер көп өседі. Бұл таулардың беткейлерінде қайың, көктерек және қарағай шоқ ормандары кездеседі. Бұлардың арасында долана, мойыл, итмұрын, қарақат және таңқурай өседі.
Достарыңызбен бөлісу: |