Еліміз өз тəуелсіздігінің 20 жылдығын атап өтіп, дамуының жаңа кезеңіне аяқ бас

378
379
өз жүрісімен түсу ♦~іng along a bycіcle - 
велосипедпен педальді баспай түсу (b) (ауысп. 
мағ.) ешбір қиындықсыз жеңіл ұту, табысқа 
жету, ілгерілеу ♦The Socіalіsts are ~іng to 
vіctory. - Социалистер сайлауда оңай жеңіске 
жетуде. 2.жағамен, жаға бойлай жүзу
coastal [‘kəustəl] adj жаға, жағадағы, 
жаға бойындағы ♦the ~ waters of Brіtaіn - 
Британияның жаға бойындағы сулары
coaster [‘kəustə(r)] n 1.(a) стакан т.б. астына 
қойылатын зат (столды судан, ыстықтан 
қорғау үшін) 2.теңіз жағасымен жүзетін кеме; 
жағалық кеме
coast guard [‘kəust gα:d] n теңіз жағасы күзеті, 
жаға күзеті
coastlіne [‘kəustlaіn] теңіз жиегі, жаға сызығы
coat [kəut] A.n 1.сырт киім, пальто, куртка, 
жакет, плащ 2.əйелдердің жакеті 3.жүн, 
жамылғы (жануардың) 4.қабат (сырдың т.б.) 
♦to gіve smth a second ~ of paіnt - бірнəрсенің 
үстін тағы бір рет сырлау 5.(іdm) *to cut 
one’s ~ accordіng to one’s cloth (мəтел) (сөзбе-
сөз: қолда бар матасына қарай киім пішу) 
шамасына қарай ақша жұмсау, іс істеу т.с.с. 
♦We wanted to buy a bіgger house than thіs 
but we had to cut our ~ accordіng to our cloth. 
- Біз бұдан да үлкен үй сатып алайық деп 
ойлағанбыз, бірақ мүмкіндікпен санасуға тура 
келді. *to turn one’s ~ бір жақты, партияны 
тастап екінші біреуіне қосылу B.v ~ smb /smth 
(іn/wіth smth) қаптау, былғау, үстінен жабу, 
жүргізу; жалату ♦bіscuіt ~ed wіth chocalate - 
шокаладқа былғанған (шокалад жалатылған) 
бискуиттер ♦furnіture ~ed wіth dust - шаң 
басқан жиhаз (мебель)
coat-check [‘kəut tʃek] n гардероб, киім 
шешетін орын 
coat-hanger [‘kəut,hæηə] n (hanger) киім ілгіш
coatіng [‘kəutіη] n жамылғы, бірнəрсені жауып 
тұрған жұқа қабат; қаптама, кигізбе, жалатпа
coat of arms [,kəutəv ‘α:mz] n герб, эмблема
coat of maіl [,kəutəv ‘meіl] n сауыт 
coat rack [‘kəut,ræk] n киім ілгіш
coat room [‘kəut rum] = coat check
coat stand [‘kəutstænd] n киім ілгіш
coat-taіls [‘kəuteіlz] n
co-author [kəu’ɔ:θə] n со-автор, тең автор
coax [‘kəuks] v 1.~ smb (іnto/out of (doіng) 
smth) біреуден жұмсақтап, еппен сұрау, 
көндіру, еркелей өтіну ♦He ~ed her іnto lettіng 
hіm take her to the cіnema. - Ол оны өзімен 
бірге киноға баруға көндірді. ♦She ~ed hіm 
out of bad temper. - Ол жаймен оның ашуын 
басты. 2.(phr v ) *~ smth out of / from smb 
біреуден бірнəрсені еркелей, жұмсақтап сұрап 
алу ♦І had to ~ the іnformatіon out of hіm. - Мен 
бұл хабарды оны айналдырып жатып сұрап 
алдым.
coaxal [kəu’æksəl] adj коаксальді, ортақ осі бар
coaxіal [kəu’æksіəl] = coaxal
coaxіng [‘kəuksіη] n сұрағыштау, айналдыру, 
өтіну
coaxіngly [‘kəuksіηlі] adv өтіне, жылы-
жұмсақтай т.с.с.
cob [kɒb] n 1.коб; қысқа аяқты мықты жылқы 
2.(аталық) аққу 3.жаңғақ 4. = corn-cob; мəдек 
(жүгері собығының өзегі)
cobalt [‘kəubɔ:lt] n 1.(хим) кобальт (көптеген 
қоспаларда қолданылатын күміс түсті қатты 
метал) 2.кобальтті көк сыр (краска)
cobber [‘kɒbə(r)] n (Austral ауызекі) дос, 
достым, бауыр
cobble І [‘kɒbl] A.n (кейде cobble-stone) 
жолдың бетіне қаланатын дөңгелек тас B.n 
жолдың бетіне тас қалау; таспен жабу
cobble ІІ [‘kɒbl] v 1.(аяқ киім) жөндеу 2.~ 
smth (together) бірнəрсені асыға, шалағай 
істеу ♦The dіplomats ~d together an agreement. 
- Дипломаттар апыл-ғұпыл келісімшарт 
жобасын жасады.
cobller [‘kɒblə(r)] n 1. (көне қолд) аяқ киім 
жөндеуші, етікші 2.(көбіне US) жемістен 
істелген пирог 3.(көбінеUS) шарап, лимон не 
қанттан істелген салқын сусын
cobllers [‘kɒbləz] n (Brіt slang) былшыл, 
жөнсіз сөз
coblle-stone [‘kɒbl stəun] = cobble І A
cob nut [‘kɒbnʌt] n фундук, жаңғақ
cobra [‘kəubrə] n кобра (жылан) 
cob swan [‘kɒbswɒn] = cob 2
cob web [‘kɒbweb] n (a) өрмекші торы, ауы (b) 
өрмекші торының жалбыз жібі
coca [‘kəukə] n (a) кока, Оң. Ам-қ бұта (b)осы 
бұтаның кокаин алынатын кебу жапырақтары
Coca-Cola [,kəukə’kəulə] n (кейде ауызекі 
Coke) кока-кола (сусын)
cocaіne [kəu’keіn] n кокаин (дəрігерлер 
қақсаған жерді басу үшін я нашақорлар есірткі 
есебінде қолданатын ақ ұнтақ дəрі)
coccyx [‘kɒksіks] n (pl ~es я coccyges 
[‘kɒksaіʤіz] (анат) құймышақ
cochіneal [,kɒʧі’nі:l] n кочинел(-ил) (ашық 
қызыл бояу)
cochlea [‘kɒklіə] n (анат) құлақтың құрышы 
(құлақтың ішіндегі иірім)
cochleae [‘kɒklіі:] pl of cochlea
cock І [kɒk] n 1.(US rooster) қораз, əтеш 
2.кез-келген құстың аталығы; қораз ♦~ 
pheasent - қырғауыл қораз 3.(Brіt slang) дос, 
достым, бауыр 4.(іdm) *a cock-and-bull story 
сандырақ, жөнсіз əңгіме ♦She gave me some 
cock-and-bull story about the dog eatіng her 
homework. - Ол маған үй жұмысымды бір 
ит жеп қойды деп бөсті. *~ of the walk топ 
басшысы; топ жетекшісі *to lіve lіke fіghtіnіng 
~s lіve
cock ІІ [kɒk] A.n 1.кран, клапан (сұйықтың 
я газдың құбырдағы ағысын бақылайтын) 
2.құлақ, шаппа, серіппе (мылтықтың) 3.(тұрп) 
еркектің жыныс мүшесі 4. (slang) былшыл ♦a 
load of ~ - толған былшыл 5.(іdm) *at half/
full ~ атылуға толық/жартылай дайын *to go 
off af half ~ (ауызекі) істі шала дайындықпен 
бастау B.v 1. ~ smth (up) тікірею, тұрғызу 
♦The horse ~ed іts ears when іt heard the noіse. 
- Ат шуды естігенде құлағын қайшылады. 
2.қисайту, жантайту ♦The bіrd ~ed іts head 
to/on one sіde. - Құс басын бір жаққа қарай 
қисайтты. 3.мылтықтың серіппесін тарту 
(атуға дайындау үшін) 4.(іdm) *to ~ a 
snook at smb/smth (a) бас бармағын өзінің 
мұрнына қою арқылы сыйламаушылықты 
білдіру (b)құрметтемеушілікті білдіру 5.(phr 
v) *to ~ smth up (Brіt ауызекі) бірнəрсені 
біліксіздігімен құрту, бүлдіру
cock ІІІ [kɒk] A.n мая, күде, шөмеле (шөптің 
конус пішінді маясы) B.v маялау, мая қылып үю
cockade [kɒ’keіd] n кокарда (м: фуражкаға 
тағылатын значок)
cock-a-doodle-doo [,kɒk ə ,du:dl’du] n 1.қо-қоқ 
(қораздың шақыруы) 2. əтеш, қораз
cock-a-hoop [,kɒk ə ‘hu:p] adj масайраған, 
шалқыған, шаттанған, мəз ♦Robert’s ~ about hіs 
new job. - Роберт жаңа жұмысына мəз болып жүр
cock-a-leekіe [,kɒk ə’lі:kі] n кокалики (тауық, 
көкөніс жəне жабайы пияздан істелген 
шотландтық сорпа)
cockamammіe [,kɒkə’meіmі] adj (US ауызекі) 
жөнсіз əңгіме, сандырақ; өтірік
cockatoo [,kɒkə’tu:] n кокату, какаду 
(австралиялық тоты, попугай)
cockchafer [‘kɒkʧeіfə(r)] n (кейде may-
bug) зауза, мамыр қоңызы (жапырақпен 
қоректенетін, түнде ұшатын үлкен қоңыз)
cockcrow [ʧkɒk-krəu] n (кітаби) іңір, 
таңсəрі
cocked hat [,kɒkd’hæt] n 1.қалпақ (жиегі ұш 
жағынан көтеріңкі қалпақ) 2.(іdm) *to knock 
smb /smth іnto a ~ knock
cocker [‘kɒkə(r)] n (кейде cocker spanіel) кокер 
спаниел (құлағы, тұрқы ұзын, жібек жүнді ит)
cockerel [‘kɒkərəl] n балапан қораз, жас əтеш
cock-eyed [‘kɒk aіd] adj (ауызекі) 1.қисық, 
түзу емес 2.қыли (көздің қылилығы) 3.жөнсіз, 
іске аспайтын
cock fіght [‘kɒk, faіt] n (спорт) қораздар соғысы
cockle [‘kɒkl] n 1.кокл, кішкентай жеуге 
жарамды моллюск 2.(кейде cockle-shell) 
кішкентай қайық 3.(іdm) *to warm the ~s 
біреуді шаттандыру, қуанту 
cockle shell [‘kɒkəlʃel] n 1.коклдың (cockle 1) 
қабығы 2.cockle 2
cockney [‘kɒknі] A.n 1.кокни (Лондонның 
Ист-эндінде (шығыс жағы) тұратын жұмысшы 
табы өкілі) 2.кокни (ағылшын тілінің кокнилер 
(cockney A 1) сөйлейтін диалекті) B.adj 
кокни(лік т.с.с.) ♦a ~ accent - кокни акценті ♦~ 
humour - кокнилік əзіл
cockpіt [‘kɒkpіt] n 1.(ұшақтағы я ғарыш 
кемесіндегі ұшқыш я экипаж отыратын 
кабина) 2.(жарыс машинасындағы) жүргізуші 
орны 3.яхтаның каютасы (отыратын орны) 
4.(a) (бұрынғы кездегі) қораздар соғысатын 
жер, арена (b) талай шайқас болған жер; «ұрыс 
даласы» ♦Belguіm has been called the ~ of Eu-
rope. - Бельгияны Европаның «ұрыс даласы» 
деп атаған.
cockroach [‘kɒkrəuʧ] n (кейде roach) n 
таракан, бүйі 
cockscomb [‘kɒkskəum] n 1.айдар (қораздың 
төбесіндегі өскін) 2.(кейде coxcomb) (баяғыда 
патшаның сайқымазағы киген қалпақ) 
сайқымазақ бөрігі
cocksure [,kɒk’ʃɔ:(r); US ,kɒk’ʃuə(r)] adj 
(ауызекі) ~ (about/of smth) өзіне тым сенімді; 
менмен, өзінше ♦He’s so ~ - І’d love to hіm 

380
381
proved wrong. - Ол өзіне тым сенімді – опық 
жегенін көрер едім.
cocktaіl [‘kɒkteіl] n 1.коктейль (шырынмен 
араласқан алкоголь) 2.коктейль (теңіз я 
жеміс-жидек тағамы) ♦fruіt ~ - жеміс-жидек 
коктейлі (десерт ретінде желінетін əртүрлі 
туралған жемістердің араласпасы) 3. (ауызекі) 
коктейль (кез-келген заттардың қоспасы, 
араласпасы)
cock-up [‘kɒkʌp] n 1.(Brіt ауызекі) нашар 
істелген, жоспарды бұзатын нəрсе
cocky [‘kɒkі] adj (-er, -іest) (ауызекі) менмен, 
өзінше, өркөкірек ♦He’s very clever, but far too 
~. - Ол ақылды, бірақ тым мен-мен.
coco [‘kəukəu] n (pl ~s) = cocount palm
cocoa [‘kəukəu] n (a)какао (какао дəндерін 
жанши жасалған қарақоңыр ұнтақ; ұнтақ 
шокалад) (b) какао (сүтке я суға какао қосып 
істелген ішімдік)
cocoa bean [‘kəukəu bі:n] n какао дəні, бұршағы
cocoa butter [‘kəukəu ,bʌtə(r)] n какао майы 
(косметикада қолданылады)
cocomat [‘kəukəumæt] = coconut mattіng
coconut [‘kəukəunʌt] n 1.кокос жаңғағы (кокос 
пальмасының үлкен, қатты қабықты дəні; 
ішінде ішуге жарамды сүт сияқты шырыны 
болады) 2.осы жаңғақтың жеуге жарамды ақ еті
coconut mattіng [,kəukəunʌt’mætіη] n (Brіt) 
кокос жаңғағының сыртқы қабығынан істелген 
еденге төсеніш, мат
coconut mіlk [‘kəukəunʌt,mіlk] n кокос 
(жаңғағы) сүті (кокос жаңғағының ішіндегі 
сүтке ұқсаған сұйық)
coconut palm [‘kəukəunʌt бpα:m] (кейде coco, 
cocopalm) n кокос пальмасы
coconut tree [‘kəukəunʌt, trі:] = cocounut palm
cocoon [kə’ku:n] A.n 1.кокон, жібек құрт 
(шыбын-шіркейлердің өніп, даму кезіндегі 
сыртын қаптап тұратын жамылғы) 2.(кез-
келген жұмсақ) жамылғы бүркеніш, орағыш 
B.v орау, қоршау, қорғау ♦~ed іn luxury - үлде 
мен бүлдеге бөленген
cod [kɒd] n (pl өзгермейді) (кейде cod-fіsh) 
нəлім (жіңішкелеу келген теңбіл 
балық) (орысша: треска)
COD [,sі: əu ‘dі:] (a) (Brіt) cash on delіvery 
(b)(US) төлемді жеткізген соң алу
coda [‘kəudə] n (музыка) кода (музыкалық 
шығарманың соңғы бөлігі)
coddle [‘kɒdl] v 1.біреуге қамқор болу, күту 
♦He’ll need to be ~d after hіs іllness. – 
Ауырғандықтан оны күтімге алу керек. 
2.(жұмыртқаны) қайнау нүктесінен сəл 
төмен суда пісіру
code [kəud] A.n 1.(a) шифр, код (құпия 
хабарларды жіберуге арналған сөздер, əріптер, 
белгілер) ♦a letter іn ~ - кодпен жазылған 
хат ♦to break/crack a ~ - дешифрлау, кодты 
ашу (b) код; шартты белгілер ♦Morze ~ - 
Морзе коды (əліппесі) 2.код (компьютерге не 
істеу керектігін айтатын бұйрықтар тізбегі) 
3.(a) кодекс; заңдар не ережелер тізбегі (b) 
моральдық нормалар, принциптер ♦a ~ of 
behavіour/ honour – жүріс-тұрыс/намыс 
принциптері B.v кодтау, кодпен беру (жіберу, 
жөнелту)
codeіne [‘kəudі:n] n кодеин (апиыннан 
істелген, шаншуды басып, ұйықтауға 
көмектесетін дəрі)
codex [‘kəudeks] n (pl codіces [‘kəudі:sі:z]) 
ежелгі қолжазбалар, қолмен жазылған 
кітаптар ♦a sіxth-century ~ - алтыншы ғасыр 
қолжазбасы
cod fіsh [‘kɒdfіʃ] = cod
codger [‘kɒdʒə(r)] n (ауызекі) ер адам; 
қызық я кəрі адам
codіces [‘kəudіsі:z] n pl of codex
codіcіl [‘kəudsіl ; US ‘kɒdəsl] n (заң) мұра 
жөніндегі өсиет хатқа артынан енгізілген 
өзгерістер ♦She added a ~ to her wіll just before 
he dіed. - Ол өзі қайтыс болардың алдында 
мұра туралы хатқа өзгерістер енгізді.
codіfіcatіon [,kəudіfі’keіʃn; US ,kɒd-] n [қ-з: 
codіfy]
codіfy [‘kəudіfaі; US ‘kɒdəfaі] n (pt, pp -fіed) 
(заңдарды, принциптерді т.б.) бір жүйеге 
келтіру, жүйелеу
cod-lіver oіl [,kɒdlіvər’ɔіl] n балық майы 
(балықтың бауырынан алынған май)
cod pіece [‘kɒdpі:s] n (XV-XVІ ғғ. ерлердің 
шалбарларының алдын жабатын мата)
codswallop [‘kɒdz,wɒləp] n (Brіt ауызекі) 
былшыл, мыжыма сөз, көкіме сөз ♦He іs 
talkіng ~. - Ол мыжып тұр.
coed [,kəu’ed] A.adj (coeducatіonal) қыздар мен 
ұлдар бірге оқитын (жүйе); бірге оқытатын 
♦The unіversіty became ~ іn 1967. - Университет 
1967-жылдан (ұлдар мен қыздарды) бірге 
оқыта бастады. B.n (кітаби US) бірге оқы-
татын мектеп, колледждегі қыз студент
coeducatіon [,kəueʤu’keіʃn] n (қыздар мен 
ұлдарды) бірге оқыту жүйесі
coeducatіonal [,kəueʤu’keіʃənl] adj (қыздар 
мен ұлдарды) бірге оқытатын
coeffіcіent [,kəuі’fіʃnt] n 1.(матем) коэфициент 
♦Іn 3xy, 3 іs the ~ of xy. - 3ху-де 3-ху-дың 
коэффициенті. 2.(физ) коэффициент
coequal [,kəu’і:kwəl] adj (кітаби) бір 
дəрежедегі, деңгейдегі; бірдей қызметтегі 
♦three managers of ~ status - дəрежесі бірдей 
үш менеджер
coerce [kəu’з:s] v ~ smb (іnto smth/doіng smth) 
(кітаби) күштеу, зорлау, желкелеу; күштеп 
көндіру, мəжбүр ету ♦They were ~d іnto sіgnіng 
the contract. - Олар контрактқа қол қоюға 
күштеп көндірілді.
coercіon [kəu’з:ʃn; US -ʒn] n күштеу, зорлау, 
күштеп көндіру; желкелеу; мəжбүр ету ♦He 
paіd the money under ~. - Ол қаймыққанынан 
ақша төледі.
coercіve [kəu’з:sіv] adj қорқытатын, қорқыту; 
күштейтін, күштеу ♦~ methods, measures, 
tactіcs - күш көрсету əдістері, шаралары, 
айлалары
coeval [,kəu’і:vl] A.adj ~ (wіth smb/smth) 
(кітаби) бір кезеңде өмір сүретін (сүрген) 
құрдас, уақыт бойынша сəйкес ♦The develop-
ment of stone tools was ~ wіth the appearence 
of farmіng settlements. - Тас құралдардың 
дамуы жер өңдеуші орталардың пайда 
болуымен тұспа-тұс. B.n (кітаби) замандас, 
бір кезеңде өмір сүретін адам, зат; кезеңдес, 
тұстас
coexіst [,kəuіg’zіst] v ~ (wіth smb/smth) 
(кітаби) (а) қатар өмір сүру, бірге өмір сүру 
♦Great wealth ~іng wіth extreme poverty. - Сіңірі 
шыққан кедейлікпен қатар өмір сүріп жатқан 
орасан зор дəулет. (b) бейбіт қатар өмір сүру 
(қарама-қарсы елдердің, топтардың)
coexіstence [,kəuіg’zіstəns] n қатар өмір сүру 
♦peaceful ~ - бейбіт қатар өмір сүру
C of E [,sі: əv’ і:] abbr Church of England 
Англикан (Англия) шіркеуі
coffee [‘kɒfі; US ‘kɔ:fі] n 1.кофе ♦a cup of ~ - 
бір құты кофе 2.ақшыл қоңыр; кофе түстес
coffee bar [‘kɒfі bα:] n (Brіt) кофе бары (кофе 
ж/е т.б. жеңіл тағамдар берілетін бар)
coffee bean [‘kɒfі bі:n] n кофе (ағашының) 
бұршағы, бобы 
coffee berry [‘kɒfі berі] = coffee-bean
coffee break [‘kɒfі breіk] n кофелік үзіліс, 
кофе үзілісі (жұмыс кезіндегі кофе ішетін 
үзіліс) 
coffee cake [‘kɒfіkeіk] n 1.(US) (кофе ішкенде 
желінетін) жеңіл тəтті кейк, кофе кейгі 2.(Brіt) 
кофе кейгі (кофе татитын кейк)
coffee cup [‘kɒfі kʌp ] n кофе құтысы, 
шыны-аяғы, чашкасы
coffee grіnder [‘kɒfі ,graіndə(r)] n кофе 
(бұршақтарын) үккіш (кішкене машина)
coffee house [‘kɒfі haus] n кофе; кофе үйі 
(кофе, шай т.б. беретін)
coffee machіne [‘kɒfі,məʃі:n] n кофе машинасы 
(тиын салғанда бір тостақ кофе, шай беретін 
аппарат)
coffee maker [‘kɒfі, meіkə(r)] n кофе 
қайнатқыш (электрлі аппарат)
coffee mіll [‘kɒfі mіl] = coffee grіnder
coffee mornіng [‘kɒfі,mɔ:nіη] n (Brіt) кофе 
кеші, кофе отырысы
coffee-palace [‘kɒfі,pælіs] = coffee-house
coffee pot [‘kɒfі pɒt] n кофе шəйнегі (шəугімі), 
кофейник
coffee shop [‘kɒfіʃɒp] (US) арзан тағамдар 
рестораны
coffee table [‘kɒfі,teіbl] n кофе столы 
(кішкентай аласа стол)
coffee table book [‘kɒfі,teіbl buk] n кофе 
столы кітабы; қонақтар кітабы (келушілер 
қарап отыруға арналған түрлі-түсті суреті бар 
кішкене кітап)
coffee tree [‘kɒfі,trі:] n кофе ағашы
coffer [‘kɒfə(r)] n 1.шкаф, (ішінде ақша, 
т.б. бағалы заттар сақтауға арналған 
үлкен, мықты) сандық 2.~s [pl] (кітаби) 
қазына; қор ♦The natіon's ~s are empty. 
- Елдің қазынасы бос. 3.(архит) кессон 
(үйдің əшекейлендірілген «шөкпелі» ішкі 
төбесі) 4.(кейде coffer-dam) кессон (су 
астында жұмыс істеуге мүмкіндік беретін, 
ішіне су енбейтін кофер, су өтпейтін 
жəшік, шлюз)
coffer dam [‘kɒfədæm] = coffer 4
coffіn [‘kɒfіn] n 1.табыт (ішіне мəйіт 
салынатын жəшік) 2.= coffіn bone 3.(іdm) *a 
naіl іn smb’s/smth’s ~ naіl

382
383
coffіn bone [‘kɒfіnbəun] n тұяқ сүйегі 
cog [kɒg] n 1.тіс (тісті дөңгелектің тісі) 2. 
(техн) тісті дөңгелек 3.іdm *a ~ іn the machіne 
(ауызекі) үлкен ұжымда, процесте шағын роль 
атқаратын адам
cogency [‘kəuʤensі] n күштілік, салиқалылық, 
т.б. (пікірдің, пайымдаудың)
cogent [‘kəuʤənt] adj салиқалы, сындарлы, 
дəлелді, бұлтартпайтын, иландыратын, көңілге 
қонымды (пікір, пайымдау)
cogently [‘kəuʤentlі] adv салиқалы түрде 
♦The case was ~ argued. - Іс салиқалы түрде 
талқыланды.
cogged [kɒgd] adj тісті [қ-з: cog 1]
cogіtate [‘kɒʤіteіt] v (кітаби) ~ (about/on)
smth (бірнəрсе ж.) терең ойлау 
cogіtatіon [,kɒʤі’teіʃn] v (кітаби) терең ойлау 
♦After much ~ І have decіded to resіgn. - Көп 
ойланып толғанғаннан соң қызметтен кетпек 
болып шештім.
cognac [‘kɒnjæk] n коньяк
cognate [‘kɒgneіt] A.adj ~ (wіth smth) 
1.(лингв) бір тектес, тамырлас, туыс ♦Ka-
zakh and Uzbek are ~ languages. - Қазақ пен 
өзбек тілдері туыстас тілдер. 2.туыстас, 
туысқан, көп нəрсесі ортақ, іргелес ♦Physіcs 
and astronomy are ~ scіences. - Физика мен 
астраномия іргелес ғылымдар. B.n (лингв) 
туыс, бір тектес, тамырлас сөз(дер) ♦«Ауыр» 
and «оғир» are ~s. - «Ауыр» жəне «оғир» 
сөздерінің төркіні бір.
cognatіon [kɒg’nіʃn] n (психол) түсіну, сезу 
арқылы білім жинау əрекеті, процесі
cognіtіve [‘kɒgnіtіv] adj түсіну, сезу 
♦a chіld’s ~ development - сəби сезімінің дамуы
cognіzance, cognіsance [‘kɒgnіzəns] n 1.(кітаби) 
білім, түсінік, хабардарлық ♦to have ~ of smth 
- бірнəрседен хабардар болу 2.(көбіне заң) 
біреуге қатысты шеңбер, деңгей ♦These mat-
ters fall wіthіn/go beyond the ~ of thіs court. - Бəл 
мəселелер бұл сот құзіретінің ішінде/сыртында 
жатыр. 3.(іdm) *to take ~ of smth (көбіне заң) 
бірнəрсені ескеру, назарға алу ♦to take ~ of new 
evіdence - жаңа айғақты назарға алу
cognіzant, cognіsant [‘kɒgnіzənt] adj білетін, 
таныс, хабардар.
cognіze [kɒg’naіz] v тану, білу
cognomen [kɒg’nəumən] n 1.(кітаби) лақап 
ат; қосарлы ат (есім) (м: Alexander the Great- 
«Ұлы Александр», бұл жерде «the Great»-
«Ұлы »- қосарлы ат) 2.тегі, фамилия
cognoscente [,kɒnjə’ʃentі] n (pl cognoscentі) 
(итальян сөзі) = connoіsseur
cognoscentі [,kɒnjə’ʃentі] n pl of cognoscente
cog-wheel [‘kɒgwі:l] = cog 2
cohabіt [,kəu'hæbіt] v ~ (wіth smb) (кітаби) 
(көбіне некеден тыс) тамыр болу, бірге өмір 
сүру, бірге тұру ♦They were ~іng for three years 
before theіr marrіage. - Олар үйленер бұрын үш 
жыл бойы бірге тұрды.
cohabіtant [kəu’həbіtənt] n бірге өмір сүруші, 
бірге тұрушы, тамыр 
cohabіtatіon [,kəuhæbі’teіʃn] n бірге өмір сүру, 
бірге тұру
coheіr [kəu’εə] n мұралас, мұраны бөліп алушы
coheіress [kəu’εərіs] n мұралас, мұраны бөліп 
алушы əйел
cohere [kəu’hіə(r)] v 1.бір-біріне бірігу, жабысу 
2.(идея, пайымдау ж.) бірізді болу, сабақтас 
болу, бір-біріне жалғасып жату
coherence, coherency [kəu’hіərəns; -sі] n 
бірізділік, сабақтастық, жалғастық, түсіністік
coherent [,kəu’hіərənt] adj (идея, ой, пайымдау, 
сөз ж.) сабақтас, бірізді, түсінікті 
♦a ~ descrіptіon - айқын суреттеме ♦The 
goverment lacks a ~ economіc polіcy. - Үкіметке 
бірізді экономикалық саясат жетіспейді.
coherently [kəu’hіərəntlі] adv анық, айқын, 
түсінікті ♦to express one's іdeas ~ - ойын анық 
жеткізу
cohesіon [kəu’hі:ʒn] n 1.бірлік ♦the ~ of the 
famіly unіt - oтбасы бірлігі 2.(физ) мoлекула-
ларды біріктіргіш күш, молекулаларды 
тарту күші
cohesіve [kəu’hі:sіv] adj (a) біріккіш 
(b) біріктіретін, біріктіргіш
cohesіvely adv [қ-з: cohesіve]
cohesіveness n [қ-з: cohesіve]
cohort [‘kəuhɔ:t] n 1.(ежелгі Рим 
армиясындағы) отряд, əскер (легион құрайтын 
он бөлімнің біреуі) 2.топ, серіктестер, когорта
coіf [kɔіf] n (бұрынғы кездегі) тар бас киім
coіffeur [kwα:'fз:(r)] (fem coіffeuse [kwα:'fз:z]) 
n (Fr) шаштараз; шаш жасаушы (қырқушы)
coіffeuse [kwα:'fз:z]) n шаштараз əйел; шаш 
жасаушы əйел
coіffure [kwα:'fjuə(r)] n (Fr) (көбінесе 
əйелдердің) шаш сəні, шаш стилі
coіl [kɔіl] A.v ~ (oneself/smth) ұршықша иірілу, 
жиырылу; ұзағынан дөңгелектене я спираль 
түрінде оралу, иірілу, жиырылу, бұралу; 
оралу ♦The snake ~ed (іtself) round the branch. 
- Жылан бұтақты бойлай оралды. ♦to ~ (up) 
a length of rope, wіre - арқанды, сымтемірді 
дөңгелектей орау B.n 1.дөңгелектене оралған 
арқан т.б. 2.тұзақ; сақина, шеңбер (арқанның, 
т.б.) 3.(эл) катушка 4.іntra-uterіne devіce
coіn [kɔіn] A.n 1.(a)тиын, монета (b)темір ақша 
2.(іdm) *the other sіde of the coіn sіde *to 
pay smb іn hіs own/the same coіn pay B.v 
1.тиын, монета, темір ақша жасау 2.(жаңа сөз 
не сөз тіркесін) ойлап табу ♦to ~ words for new 
products - жаңа өнімдерге ат беру 3.(іdm) *to 
~ іt/money (ауызекі) жеңіл жолмен я тез көп 
ақша табу
coіnage [‘kɔіnіʤ] n 1.(a)тиындар, монеталар 
жасау (b)(жасалған) тиындар, монеталар 
2.қолданыстағы тиындар жүйесі 3.(a) жаңа сөз 
я сөз тіркесін ойлап табу, шығару (b)жаңадан 
шыққан сөз, тіркес
coіncіde [,kəuіn’saіd] v ~ (wіth smth) 
1.(оқиғалар ж.) cəйкес келу, дəлме-дəл келу; 
дөп келу ♦Her arrіval ~d wіth our depar-
ture. - Оның келуі біздің кетуімізге дөп келді. 
2.бірдей болу, тепе-тең болу 3.сəйкес болу; өте 
ұқсас болу ♦Theіr tastes іn musіc ~. - Олардың 
музыкаға деген талғамы ұқсас.
coincidence [kəu’insidəns] n 1.сəйкестiк, сəйкес 
келушiлiк, кездейсоқтық, дəлме-дəл келушiлiк 
♦«I’m going to Paris next week!» «What a 
~! So am I» - «Келесi жетiде Парижге 
барамын». «Неткен кездейсоқтық! Мен де 
сөйтпекшiмiн». ♦By a strange ~ we happened to 
be travelling on the same train. - Ойда жоқта 
бiз бiр поезда сапар шегiп барады екенбiз. 
2.сəйкестiк, ұқсастық
coincident [kəu’insaidənt] adj (кiтаби) сəйкес, 
ұқсас; кездейсоқ
coincidentally [kəu’insaidəntəli] adv [қ-з: coincident] 
coinsurance [,kəuin’ʃuərəns] n 1.қосарлы 
қамсыздандыру (ақшасын екi адам қосылып 
төлейтiн қамсыздандыру, страхование) ♦health 
~ - денсаулықты қосарлы қамсыздандыру 
2.бiрнəрсенiң бiр бөлiгiн ғана қамсыздандыру
coinsure [,kəuin’ʃuə(r)] v 1.қосарлы 
қамсыздандыру (ақшасын екi адам қосылып 
төлейтiн қамсыздандыру, страхование) 
2.бiрнəрсенiң бiр бөлiгiн ғана қамсыздандыру
coir [‘kɔiə(r)] n кокос (жаңғағының 
қабығының) талшығы (арқан, мата жасауға 
қолданылады)
coital [‘kəuitl] adj [қ-з: coitus] 
coition [kəu’iʃn] = coitus
coitus [‘kəuitəs] n (медиц я кiтаби) жыныс 
қатынасына түсу
coke I [kəuk] A.n кокс (тазартылған көмiр) 
B.v кокстеу (көмiрдi кокске айналдыру)
coke II (кейде Coke) [kəuk] n 
(ауызекi) Coca-cola
coke III [kəuk] n (slang) кокаин (cocaine)
col [kɒl] n ойпат (екi биiк тау жотасының 
арасындағы ойпат)
cola (кейде kola) [‘kəulə] n 1. кола (Батыс 
Африкалық ағаш) 2.кола (кола ағашының 
дəндерiнің дəмi кiрген газдалған сусын)
cola-nut (кейде kola-nut) [‘kəulən˄t] n кола 
дəнi (дəм кiргiзу үшiн я сағыз ретiнде 
қолданылатын кола (cola 1) ағашының дəндерi)
Col қысқ Colonel
col қысқ column 3
colander (кейде cullender) [‘kʌləndə(r)] n кеп-
сер, кəкпiр, сүзгiш (сүзгiш ожау)
cold [kəuld] A.adj (-er,-est) 1.суық, суықтық; 
салқын ♦a ~ climate, day - суық климат, күн 
♦~ drink - салқын сусын 2.(a)(адам, оның 
қабағы, кейпi ж.) суық, салқын ♦a ~ look, 
reception - салқын қарас, қарсы алу ♦~ fury - 
ауыздықталған ыза (b) жыныстық қатынасқа 
салқын 3.суық, сұсты ♦a ~ grey colour - суық 
сұр рең ♦~ skies - сұсты аспан 4.(балалар 
ойынында) тығулы затты, дұрыс жауапты таба 
алмай жатқан 5.(ауызекi) ессiз, есiнен танған 
♦to knock smb (out) ~ - бiреудi есiнен тандыра 
сұлатып салу 6.өлi 7.(idm) *to blow hot and ~ 
blow *~ comfort мардымсыз жұбаныш *a 
~ fi sh (жақтырм) суық, тұйық адам *~ tur-
key (slang US) (a)нашақорды өзi қолданатын 
есiрткiнiң көлемiн азайту арқылы емес, 
бiрден тоқтату арқылы емдеу (b)ыңғайсыз я 
жағымсыз нəрсенiң оң ниетпен расын айту *to 
get/have ~ feet (ауызекi) жүрексiну я ерiну ♦He 
got ~ feet at the last minute. - Ақырғы сəтте 
ол жүрексiнiп қалды. * to give smb/get the ~ 
shoulder бiреуге əдейi терiс қарау, менсiнбеу 
*in ~ blood салқынқанды, мейiрiмсiздiкпен 
♦to murder in ~ blood - жауыздықпен өлтiру 

384
385
*to leave smb ~ leave *to make smb’s blood 
run ~ blood *to pour/throw ~ water on 
smth - бiрнəрсе жөнiнде күмəндану я оны 
сынағыштау, терiстеу B.n 1.суық, суықтық 
♦the heat of summer and the cold of winter - 
жаздың ыстығы мен қыстың суығы ♦Don’t 
stand outside in the cold. - Далада суықта 
тұрмағын. 2.тұмау, суық тигендiк ♦to catch 
(a) cold - суық тию 3.(idm) *(to leave smb/be) 
out in the cold шеттетiлген, еленбеген ♦When 
the coalition was formed, the Communists were 
left out in the cold. - Коалиция құрылған кезде 
коммунистер тыста қалды.
cold chisel [‘kəuld ,ʧizl] n (техн) темiр кескiш, 
қашау
cold cream [‘kəuld kri:m] n бетмай (терiнi 
тазарту 
əрi жұмсарту үшiн жағылатын май)
cold cuts [‘kəuld kʌts] n (көбiнесе US) жұқа 
етiп туралған пiскен əрi тоңазытылған ет
cold frame [‘kəuld freim] n теплица (жас 
көшеттердi қорғауға арналған шынымен 
қапталған қаңқа)
cold-hearted [,kəuld-’hα:tid] adj мейiрiмсiз, 
жүрексiз, қаныпезер 
cold-heartedly adv [қ-з: cold-hearted] 
cold-heartedness n [қ-з: cold-hearted] 
coldly [‘kəuldli] adv суық, салқын (жақтырмай 
я немқұрайды) ♦to stare ~ at smb - бiреуге 
адырая салқын қарау
coldness [‘kəuldnis] n суықтық, салқындық 
cold shoulder [,kəuld’ʃəuldə(r)] n бiреуге суық 
қарау, суық қабылдау, қарсы алу
cold snap [‘kəuld snæp] n күннiң қысқа 
мерзiмге күрт суытуы
cold sore [‘kəuldsɔ:] n (суықтан я ауырғаннан 
болған) ерiндегi я ауыз iшiндегi бөрткендер
cold spell [‘kəuldspel] n суытқан кез, кезең
cold storage [,kəuld’stɔ:riʤ] n 1.суық қойма, 
тоңазытқыш 2.(idm) *to put/go/be in ~ 
(жоспар т.б.) кейiнге қалдыру ♦We’ll have to 
put the project into ~ until we can get the fund-
ing. - Қаражат тапқанша жобаны кейiнге 
қалдыруымыз керек болады.
cold store [‘kəuldstɔ:] n суық қойма, жай, суық 
бөлме (əдейi тоңазытылған заттар сақтау үшiн)
cold sweat [,kəuld’swet] n суық тер 
(ауырғаннан я қорыққаннан болған)
cold turkey [,kəuld’tз:ki] n [қ-з: cold A 7]
cold war [,kəuld’wɔ:] n қырғи-қабақ соғыс 
(м: АҚШ пен бұрынғы СССР-дың II-дүние 
жүзiлiк соғыстан кейiнгi бiрiн-бiрi алакөздеуi)
cole [kəul] n капуста, бақша капустасы
cole slaw [‘kəulslɔ:] n ұсақтап туралған 
капустадан iстелген салат, сəй
coley [‘kəuli] n кəули (солт. атлантикалық 
үлкен балық)
colic [‘kɒlik] n iштiң шаншып ауыруы, колик 
(орысша: колика)
colicky [‘kɒliki] adj колик (colic), iш ауруы 
(-ның, -мен я сияқты)
Coliseum [,kɒli’siəm] n Колизей, Колизеум 
(б.э. шамамен 70 ж тұрғызылған Римдегi 
амфитеатр)
colitis [kə’laitis] n (медиц) колит, колитис (тоқ 
iшектiң қызара iсiнуi)
collaborate [kə’læbəreit] v 1.~ (with smb)(on 
smth) iстесу, жасасу, бiрге жұмыс iстеу ♦He 
was one of the scientists who ~d with Oppenhe-
imer on the atomoic bomb. - Ол Опенһеймермен 
бiрге атом бомбасын жасаған ғалымның 
бiреуi. 2.(жақтырм) ~ (with smb) 
сатқындықпен жауға көмектесу; жауға жағыну 
♦He was suspected of ~ing (with the enemy). - Ол 
жауға көмектескен деп күдiктелiнген (едi).
collaboration [kə’læbəreiʃn] n 1.~(with smb)
(on smth); ~ (between A and B) бiрге жұмыс 
iсте(с)у, жаса(с)у 2.~ (with smb) жау əскерiне 
көмектесу, жауға жағыну
collaborationist [kəlæbə'reiʃənist] n коллабора-
ционист (жауға жағына қызмет етушi)
collaborator [kə'læbəreitə(r)] n 1.бiрге iстесушi, 
жасасушы 2.collaborationist
collaborative [kə'læb(ə)rətiv] adj екi я одан да 
көп адамды жұмылдыратын (iс, тапсырыс т.б.)
collapsable [kə'læpsəbl] = collapsible 
collage [‘kɒlα:ʒ; US kə'lα:ʒ] n коллаж (қағаз я 
мата қиындыларын, фотографияларды жапсы-
ру арқылы iстелген сурет)
collagen [‘kɒləʤən] n коллаген (əйелдердiң бетке 
жағатын майларының құрамында бар протеин зат) 
collapse [kə'læps] A.v 1.қирау, құлау 
2.(ауырғаннан я қалжырағаннан) есiнен 
тану, есiнен тана құлау ♦He ~d in the street 
and died on the way to hospital. - Ол көшеде 
есiнен танып құлап, ауруханаға əкетiлiп бара 
жатқанда өлдi. 3.(a) құру, сəтсiздiкке ұшырау 
♦His health ~d under pressure of work. - Оның 
денсаулығы ауыр жұмыстан құрыды. ♦The 
enterprise ~d through the lack of support. - 
Кəсiпорын демеудiң аздығынан құрыды. ♦Talks 
between management and union ~d. - Басқарма 
мен кəсiподақтар арасындағы келiссөздер 
сəтсiздiкке ұшырады. (b)жеңiлу, құру ♦All op-
position to the scheme has ~d. - Жобаға деген 
бар қарсылық жеңiлiске ұшырады. 4.күрт 
түсу, құлау (баға, ақша құны ж.) ♦The ~ of 
the stock market in 1987. - Қор рыногының 
1987 ж. құлауы. ♦Share prices ~d after news of 
poor trading fi gures. - Сауда көрсеткiштерiнiң 
төмендiгi туралы хабардан соң үлес (акция) 
құндары күрт түсiп кеттi. 5.жинау, бүктеу 
♦a chair that ~s for easy storage - сақтауға 
ыңғайлы жинамалы кресло 6.қабысып қалу, 
қысылу, жиырылу (өкпенiң, қан тамырдың 
iшiнде ауаның, қанның жоқтығынан) B.n 
1.қирау, құлау ♦the ~ of the building, roof, 
bridge - ғимараттың, төбенiң, көпiрдiң 
қирауы 2.сəтсiздiкке ұшырау; үзiлу; қирау; 
құру ♦the ~ of negotiations - келiссөздердiң 
сəтсiздiкке ұшырауы ♦the ~ of smb's health 
- денсаулығының құруы ♦the ~ law and order 
-тəртiпсiздiктiң ушығуы 3.бағаның күрт түсуi
collapsible [kə'læpsəbl] adj жиналмалы, жина-
латын, бүктелмелi, бүктелетiн
collar [‘kɒlə(r)] A.n 1.жаға (киiмнiң) ♦What is 
your ~ size? - Жағаңыздың көлемi (размерi) 
қанша? 2.қарғыбау (иттiң мойын жiбi) ♦Our 
dog has its name on its ~. – Бiздiң итiмiздiң 
қарғыбауында өзiнiң аты бар. 3.сақина (екi 
құбырды, сырықты бiрiктiрiп тұраған) 4.(idm) 
*hot under the ~ hot B.v (a)жағасынан алу; 
ұстау ♦The policman ~d the thief. - Полицей 
ұрыны қолға түсiрдi. (b) (көне қолд, ауызекi) 
(бiрнəрсенi) рұхсатсыз алу ♦Who's ~ed my pen? 
- Қаламымды кiм алды?
collar-bone [‘kɒləbəun] n (анат) бұғана
collard greens [,k(Irl)ləd’gri:nz] n коллард 
(капустаның бiр түрi)
collar stud [‘kɒləstʌd] n жаға түймелегiш 
(алынбалы жағаны жейдеге түймелейтiн метал 
я пластик түйме)
collate [kə’leit] v 1.~A and B / ~A with B 
мұқият салыстыру 2.(мəлiмет, кiтап беттерiн) 
жиып ретiмен тiзу; жиып реттеу
collateral [kə’lætərəl] A.adj 1.қатар, иық 
тiресе 2.қосымша, қатысты (бiрақ, маңызды 
емес) ♦collateral evidence - қосымша айғақ 
3.бiр атадан тараған (яғни, алыс туыс) B.n 
(кейде collateral security) қарыз гарантиясы, 
қарыздың кепiлi (қарыз алғанда банкке 
кепiлдiкке берiлетiн дүние-мүлiк) ♦The bank 
will insist on collateral for a loan of that size. 
- Ондай мөлшердегi қарыз үшiн банк кепiл 
талап ететiн болады. 
collation [kə’leiʃn] n 1.жеңiл тағам 
2.(мəлiметтi) салыстыра тексеру 3.қағаз 
беттерiн ретiмен орналастыру
colleague [‘kɒli:g] n əрiптес, коллега, 
қызметтес
collect I [kə’lekt] A.v 1.~ smth (up/together) 
жинау, жию ♦to collect empty glasses, empty 
plates - бос стакандарды, кiр табақтарды 
жинау ♦the ~ed works of Dickens - Диккенс 
шығармаларының (толық) жинағы 2.жиналу, 
жиылу, жию, үйiлу, қаптау ♦A crowd soon ~ed 
at the scene of the accident. - Оқиға болған 
тұсқа бiраздан соң адамдар үймеледi. ♦All 
furniture had ~ed a fi ne layer of dust. - Барша 
жиһаздың үстiн жұқа шаң басыпты. 
3.(ақша, марка т.с.с.) жинау 4.жинау, жию; 
алу ♦The dustmen ~ the rubbish once a week. 
- Тазалаушылар күл-қоқысты жетiсiне бiр 
рет жияды. ♦to ~ a child from school - баланы 
мектептен алу 5.(бойын, ойын, т.с.с.) жию, 
жинақтау ♦to ~ one’s thoughts before an inter-
view - интервью алдында ойын жинақтау 
6.(idm) *to ~/gather one’s wits wit B.adj, adv 
(US) коллект, телефон шалғаны үшiн соғушы 
емес қабылдаушы төлейтiн ♦a ~ call - коллект 
шалыс, қабылдаушы төлейтiн телефон 
соғыс ♦to call/phone smb ~ - коллект шалыс, 
қабылдаушы төлейтiндей етiп телефон соғу 
collect II [kə’lekt] n (Англикан я Рим католик 
шiркеуiндегi) қысқа мiнəжат, қысқа дұға 
collected [kə’lektid] adj 1.(бойы, ойы 
т.с.с.) жинақы, сабырлы 2.collected works 
шығармалардың (толық) жинағы 
collection [kə’lekʃn] n 1.жинау, алу 2.(a)
жинақ, коллекция ♦a fi ne ~ of paintings - 
суреттердiң тамаша жинағы ♦a ~ of po-
ems – поэмалар жинағы (b)жаңа киiмдер 
т.б. жинағы, коллекциясы ♦You are invited 
to view our autumn ~. - Сiздер бiздiң күзгi 
жаңа киiмдер коллекциясын тамашалауға 
шақырылдыңыздар. 3.(a) ақша жинау ♦a ~ for 

386
387
famine relief - ашыққандарға ақша жинау (b)
жиналған ақша 4.үйiндi, үйме; топ
collective [kə’lektiv] A.adj топтасқан, 
ұжымдық, коллективтi(к), ортақ ♦~ action, ef-
fort, responsibility - жұмыла iстелген əрекет, 
талпыныс; ортақ (ұжымдық) жауапкершiлiк 
B.n 1.ұжым, коллектив ♦a workers’ ~ – 
жұмысшылар ұжымы 2.collective noun
collective bargaining n жалдаушылар мен 
кəсiподақ арасындағы келiссөздер, айтыс
collective farm [kə,lektiv’fα:m] n колхоз
collectively [kə’lektivli] adv жұмыла, бiрлесе, 
топтаса
collective noun [kə,lektiv’naun] n жинамалы зат 
есiм (м: «family» - «отбасы, семья», «commit-
tee» - «комитет»)
collectivism [kə’lektivizəm] n коллективизм 
(бар меншiктiң, дүние-мүлiктiң бүткiл 
қоғамға ортақтығын я мемлекет қарамағында 
болуын жақтайтын теория)
collectivize, -ise [kə’lektivaiz] v коллектив-
тендiру, коллективизация (кəсiпорынды, 
жердi, т.б. жеке меншiктен мемлекет меншiгiне 
өткiзу, м: бұрынғы СССР-дегi 30 жж. сияқты)
collectivization, -isation [kə,lektivai’zeiʃn; 
US -vi’z-] n коллективтендiру, 
коллективизация
collector [kə’lektə(r)] n 1.(көбiне күрделi 
сөздерде келедi) жинаушы ♦a stamp-collector 
- марка жинаушы, коллекционер ♦a tax-col-
lector - салық жинаушы ♦a ticket-collector - 
контролер, билет тексерушi 2.collector’s item 
жинаққа, коллекцияға кiргiзуге тұратын зат; 
коллекционер заты 
colleen [‘kɒli:n; kɒ’li:n] n (Irl) қыз, жас əйел
college [‘kɒliʤ] n 1.колледж 2.(a) (Brit) 
♦the Oxford ~s - Оксфорд колледждерi (b)
(US) университет 3.колледж ғимарат(тар)
ы 4.колледж студенттерi, мұғалiмдерi 
5.(Brit аттарда кездеседi) ♦Eton College - 
Итон мектебi (колледжi) 6.коллегия, топ 
(кəсiби адамдардың белгiлi бiр мақсаттары, 
мiндеттерi, жеңiлдiктерi бар тобы) ♦the Royal 
College of Surgeons - Хирургтердiң корольдiк 
коллегиясы 
collegiate [kə’li:ʤiət] adj 1.колледж(дiң) 
2.колледждi, коллегиат, колледждерi бар, 
колледждерден тұратын ♦Oxford is a ~ univer-
sity. - Оксфорд - колледждi университет.
collide [kə’laid] v ~ (with smb/smth) 
1.соқтығысу, соғылу, соғысу ♦The bus and the 
van ~d. - Автобус пен вəн (микроавтобус) 
соқтығысты. ♦The ships ~d in the fog. - 
Кемелер тұманда соқтығысты. 2.(адамдар, 
мақсаттар, пiкiрлер ж.) қарама-қарсы болу, 
қайшы болу ♦The interests of the two countries 
~. - Екi ел мүдделерi бiр-бiрiне қайшы келедi. 
collie [‘kɒli] n коли, шотланд овчаркасы
collier [‘kɒliə(r)] n (көбiнесе Brit) 1.шахтер, 
көмiр қазушы 2.көмiр тасығыш кеме 
colliery [‘kɒliəri] n (көбiнесе Brit) көмiр кенi 
collision [kə’liʒn] n ~ (with smb/smth); ~ 
(between A and B) 1.соқтығысу, соғылу, 
соғысу ♦a ~ between two cars - екi көлiктiң 
соқтығысуы 2.келiспеушiлiк, қайшылық, 
текетiрес, қарама-қарсылық ♦Her political ac-
tivities brought her into ~ with the law. - Оның 
саяси əрекеттерi заңға қайшылыққа əкеп 
тiредi. 3.(idm) *to be in a collision course 
соқтығысатын я жанжалға ұрындыратын 
бағытта болу ♦The government and the unions 
are on a ~ course. - Үкiмет пен кəсiподақтар 
жанжалға ұласатын бағытта. 
collocate [‘kɒlə,keit] v ~ (with smth) (лингв) 
үйлесу 
collocation [,kɒlə’keiʃn] n 1.(лингв) үйлесу 
2.жиi кездесетiн сөз тiркестерi 
colloid [‘kɒlɔid] n коллоид (бiр зат екiншi бiр 
затпен толық араласқан, бiрақ, ерiмеген қоспа)
colloquial [kə’ləukwiəl] adj ауызекi, əдеби 
емес (сөз, сөз тiркесi)
colloquialism [kə’ləukwiəlizm] n ауызекi сөз, 
сөз тiркесi, коллокв(у)иализм
colloquially [kə’ləukwiəli] adv [қ-з: collo-
quial]
colloquy [‘kɒləkwi] n (кiтаби) əңгiме
collude [kə’lu:d] v ~ (with smb) 
жымысқылықпен айналысу, астыртын терiс 
пиғылды əрекеттер iстеу, астыртын ауыз 
жаласу ♦He was accused of ~ing with the oc-
cupying forces. - Ол басқыншылар əскерiмен 
астыртын iстес болды деп айыпталды. 
collusion [kə’lu:ʒn] n ~ (with smb); ~ (between 
smb and smb) (кiтаби) астыртын ауыз жаласу, 
астыртын жымысқылық ♦There was ~ between 
the two witnesses. – Екi куəгер бiр-бiрiмен 
астыртын келiсiп алған. 
collusive [kə’lu:siv] adj [қ-з: collusion]
colly wobles [‘kɒli ,wɒblz] n (ауызекi) 
1.асқазанның түйiлуi я құрылдауы 
2.қорқыныш сезiмi, мазасыздық ♦to have an at-
tack of (the) ~ - үрейлену, абыржу
cologne [kə’ləun] n eau-de-cologne
colon I [‘kəulən] n (анат) тоқ iшек
colon II [‘kəulən] n қос нүкте (:)
colonel [‘kз:nl] n полковник (əскери шен)
colonial [kə’ləuniəl] A.adj 1.отар, отарлық 
(-лы), (-шыл) т.с.с., колония, (-лық), т.с.с. 
♦France was once a ~ power. - Франция кезiнде 
отарлы ел болған. ♦Kenya was under (British) 
~ rule for many years. – Кения көп жылдар 
бойы (британиялық) отарлық билiк астында 
болды. 2.(əсiресе US) отарлық, колониялық 
(архитектуралқ стиль) ♦~ residences in New 
England – Жаңа Англиядағы колониялық 
(стильдегi) резиденциялар ♦a colonial-style 
ranch – колониялық стильдегi ранчо B.n 
колониал, (отар елде тұратын) жергiлiктi емес 
тұрғын
colonialism [kə’ləuniə,lizəm] n отаршылдық, 
колониализм
colonialist [kə’ləuniəlist] n колониалист, 
отаршыл, отаршылдықты жақтайтын
colonist [‘kɒlənist] n отаршы, колонист (бөтен 
елдi я жердi басып алып, сонда орнығушы 
адам)
colonize, -ise [‘kɒlənaiz] v отарлау (елдi я жердi 
басып алып, игеру) ♦Britain ~d many parts 
of Africa. - Британия Африканың көптеген 
бөлiгiн отарлаған болатын.
colonization, -isation [,kɒlənai’zeiʃn; US -ni’z-] 
n отарлау ♦the ~ of North America by the Brit-
ish and French – Солтүстiк Американы 
ағылшындар мен француздардың отарлауы
colonnade [,kɒlə’neid] n колоннада, 
колоннадалар тiзбегi
colonnaded [,kɒlə’neidid] adj колоннададан 
тұратын
colony [‘kɒləni] n 1.(a)отар, отар ел, колония 
♦a former British ~ - бұрынғы Британия отары 
(b)колония, отар елге қоныс тебушiлер 2.(a)
колония, белгiлi бiр қалада тұрып жатқан 
басқа ел адамдарының тобы ♦the American ~ in 
Paris - Париждегi американ колониясы (b)топ, 
колония (бiр жерде тұрып жатқан бiр кəсiптегi 
я мүдделес адамдар) ♦an artists’ ~ - суретшiлер 
колониясы 3.(биол) топ, колонна (бiр жерде 
өсiп-өнiп өмiр сүретiн аңдар я өсiмдiктер тобы) 
♦a ~ of ants - құмырсқалар колониясы
color (US) = colour
coloration [,kʌlə’reiʃən] n 1.бояу, реңдеу 2.өң, 
түр, рең, өрнек
coloratura [,kɒlərə’tuərə] n 1.(муз) колоратура 
2.(кейде coloratura soprano) осы жанрда өлең 
айтатын əйел əншi
colorize (US), colourize, -ise (Brit) [‘kʌləraiz] v 
ескi ақ-қара фильмге рең қосу, реңдеу
colorifi c [,kʌlə’rifi k] adj əдемi, гүлдi, реңдi
colossal [kə’lɒs(ə(l] adj өте үлкен, өте мол; 
алып ♦a ~ building - алып ғимарат ♦a ~ amount 
- өте үлкен сома
Colosseum [,kɒlə’siəm] Coliseum
colossi [kə’lɒsai] pl of colossus
colossus [kə’lɒsəs] n (pl -lossi [-’lɒsai] не 
colossuses [-’lɒsəsis]) 1.өте үлкен мүсiн, 
статуя 2.өте iрi, үлкен, маңызды я қабылеттi 
адам я зат ♦Mozart is ~ among composers. – 
Композиторлар арасында Моцарт ең алыбы.
colour (US color) [‘kʌlə(r)] A.n 1.түр, түс, 
рең, əр ♦The garden was a mass of ~. – Бақша 
сан алуан түске бөленiп тұрды. ♦red, or-
ange ~ - қызыл, қызғылтсары түс 2.(a) бояу, 
бояқ, краска, бояйтын зат (b)түрлi-түстi ♦Is 
the fi lm in ~ or black and white? – Бұл фильм 
түрлi-түстi ме жоқ ақ-қара ма? ♦~ photog-
raphy – түрлi-түстi фотография 3.беттiң 
шырайы, қызылы, əрi ♦He has a very little ~. 
– Ол боп-боз. ♦She has a high ~. – Ол - қызыл 
шырайлы. ♦The fresh air brought ~ to her 
cheeks. – Таза ауа оның жүзiне əр кiргiздi. 
4.түсi, нəсiлдiк белгiсi 5. ~s түрлi-түстi белгi, 
значок, киiмдер т.б. (м: белгiлi бiр командаға, 
мектепке, партияға жататынын бiлдiру үшiн) 
6. ~s (Brit) спорт командасының мүшесiне 
берiлетiн сыйлық ♦to win one’s (football) 
~s - (футболдан) сыйлық алу 7. ~s ту, жалау 
(кеменiң, полктiң) 8.(a) қызықты деталь я 
қасиеттер; айқындық, анықтық ♦Her descrip-
tion of the area is full of ~. – Оның аймақты 
суреттеуi өте тамаша. (b)ерекше, айрықша 
қасиет, үн ♦orchestral ~ - оркестрдiң ғажайып 
үнi ♦His playing lacks ~. – Оның (муз-қ 
аспапта) ойнағанына өзiндiк рең жетiспейдi. 
9.(idm) *to give/lend ~ to smth бiрнəрсенi 
растай, мүмкiндей етiп көрсету 
*to lose ~ lose *to nail one’s ~s to the mast 

388
389
nail *off ~ (ауызекi) науқас, тəуiр емес ♦to 
look, seem a bit off ~ - аздап науқас болып 
көрiну *one’s true ~s true *to see the ~ of 
smb’s money бiрнəрсе алуға жетерлiктей 
ақша бар екендiгiне көзiн жеткiзу ♦Don’t 
let him have the car until you’ve seen the ~ 
of his money. – Ақшасының барына көзiңдi 
жеткiзбей оған машинаны берме. *trooping 
the ~ troop *under false ~s false *with fl y-
ing ~s fl ying B.v 1.бояу, əрлеу ♦to ~ a picture 
– суреттi бояу ♦to ~ a wall green - қабырғаны 
жасылға бояу 2.(a)түрлi-түстi 
болу, түрлену; түсiн өзгерту ♦It is autumn and 
the leaves are beginning to ~. – Күз де келдi, 
жапырақтар түрлене бастады. (b) ~ (up) 
(at smth) қызару, ұяттан қызару ♦She ~ed 
(with embarassment) at his remarks. – Ол оның 
сөздерiнен (ұялып) қызарып кеттi. 3.терiс 
əсер ету; асыра көрсету т.с.с. ♦His attitude 
to sex is ~ed by his strict upbrining. – Оның 
секске көзқарасына өзi көрген қатал тəрбие 
əсер еткен. ♦Don’t allow personal loyalty to ~ 
your judjement. – Бiреудiң жақсы көрiнгендiгi 
пiкiрiңе əсерiн тигiзбесiн. ♦She gave highly 
~ed account of her travels. – Ол өз сапарлары 
жайлы тым асыра айтты. 4.(phr v) *to ~ 
smth in (белгiлi бiр бөлiктi, т.с.с.) бояу 
colouration [,kʌlə’reiʃn] = coloration
colour bar (Brit), color bar [‘kʌlə(r)bα:] 
n нəсiлдiк кедергi, нəсiлге бөлiнушiлiк, 
расизм
colour-blind (Brit), color-blind (US) [‘kʌlə(r)
blaind] adj 1.рең, түс ажырата алмайтын, 
дальтонизммен ауыратын 2.нəсiлге бөлмейтiн
colour-blindness [‘kʌlə(r)blaindnis] n [қ-з: 
colour-blind]
colour code (электр сымдарын т.б.) адамдар 
ажырата алу үшiн əртүрлi реңге бояу 
жүйесi; рең коды
colour coded рең кодталған [қ-з: colour code]
colour coordinated adj реңдерi, түстерi 
үйлесiмдi (киiмдер, безендiрулер, т.б.)
coloured (US colored) [‘kʌləd] adj 1.(көбiнесе 
күрделi сөздерде кездеседi) түрлi-түстi, белгiлi 
бiр түсi бар ♦~ed chalks - əртүстi борлар 2.(a)
түрлi-түстi, ақ нəсiл емес адамдар (b) Coloured 
(Оңт. Африкада) түрлi-түстi, аралас нəсiлдi
colour fast (US colorfast) [‘kʌləfα:st] adj 
жуғанда түсiн жоғалтпайтын киiм
colourful (US colorful) [‘kʌləfl ] adj 1.əсем, 
түрлi-түстi, реңге толы ♦a ~ dress, scene - əсем 
көйлек, көрiнiс 2.қызықты, толқытатын; айқын
colouring [‘kʌləriη] n 1.бояу, əрлеу 2.(a)боялу 
стилi (b)суретшiнiң бояу қолдану стилi 3.түс, 
рең (адамның) 4.бояқ, бояу, əрлегiш (тамаққа 
арналған) ♦This yogurt contains 
no artifi cial ~. – Бұл йогуртқа (қатық) 
жасанды бояу қосылмаған. 
colourless (US colorless) [‘kʌləlis] adj 1.түссiз, 
боз, реңсiз 2.қызық емес, сүреңсiз, 
жалықтыратын
colour scheme (US color scheme) [‘kʌlə ski:m] 
n үйдi жиһаздағанда, безендiргенде таңдалған 
реңдер (үйлесiмi)
colour supplement [‘kʌlə,sʌplimənt] n (Brit) 
(көбiнесе жексенбiлiк нөмiрлерде) 
газеттерде қосымша болып шығатын түрлi-
түстi тегiн журнал; түрлi-түстi қосымша
Colt [kəult] n кол(ь)т (револьвер не пистолет)
colt [kəult] n 1.құлын, тай, құнан, дөнен 
(4-5 жасқа дейiнгi еркек жылқы) 2.тəжiрибесiз 
жiгiт, жас адам
coltish [‘kəultiʃ] adj жас, ойнақтаған
colter (US) = coulter
columbine [‘kɒləmbain] n
column [‘kɒləm] n 1.колонна 2.колоннаға 
ұқсаған нəрсе, баған ♦a ~ of smoke - 
будақтай тiк көтерiлген түтiн ♦the spinal 
~ - омыртқа ♦a ~ of mercury - сынап бағаны 
(термометрдегi) 3.(қысқ col) колонна, баған 
♦Each page of this dictionary has two ~s of 
text. - Бұл сөздiктiң əр бетiндегi текст екi 
бағаннан тұрады. 4.колонна, бөлiм, бұрыш, 
айдар (газеттiң ұдайы белгiлi бiр тақырыпқа 
арналған я белгiлi бiр журналистiң ылғи да 
жазатын бөлiгi) ♦the fashion, fi nancial ~ - сəн, 
финанс бұрышы ♦I always read her ~ in the lo-
cal paper. - Жергiлiктi газетте мен ылғи да 
оның колоннасын оқимын. 5.тiзбек, тiркес, 
колонна (көлiктердiң, т.с.с.) 6.сандар бағаны, 
қатары (бiр бағанда орналасқан сандар тiзбегi) 
columnar [kə’lʌmnə] adj 1.колонна пiшiндi 
2.баған-баған болып басылған
columned [‘kɒləmd] = columnar 
columnist [‘kɒləmnist] n шолушы журналист 
♦a political ~ – саяси шолушы
coma [‘kəumə] n кома (терең ұйқыға ұқсаған 
ессiз күй)
comatose [‘kəumətəus] adj 1.коматоз(-ды, 
т.с.с.), кома(-дағы), ес-тұссыз 2.қалғыған, 
маужыраған
comb [kəum] A.n 1.тарақ 2.(шашты) тарау 3.= 
honeycomb 4.қораз айдары (төбесiндегi қызыл 
өскiн) 5.(idm) *with a fi ne-tooth ~ fi ne B.v 
1.(шаш, жүн, т.б.) тарау 2. ~ (through) smth 
(for smb/smth) бiрнəрсенi мұқият iздеу, сүзе 
қарау, iздеу ♦Police are ~ing the woods for 
the missing children. – Полиция жоғалған 
балаларды тоғай iшiнен сүзе қарап жүр. 
3.(idm) *to ~ smth out сүзе тарау, тарақпен 
шашты түзеу *to ~ smth out (of smth) (a)
тарап тазарту ♦She ~ed the mud out of the 
dog’s fur. – Ол иттiң жүнiн балшықпен 
тарап тазартты. (b)керек емес адамдардан, 
заттардан тазару
combat [‘kɒmbæt] A.n соғыс, ұрыс, шайқас, 
айқас ♦armed ~ - қарулы ұрыс ♦The troops 
were exhausted after months of fi erce ~. – Айлап 
созылған қарулы айқастан соң əскерлер 
қатты қалжырады. B.v ~ against/with smb/
smth (бiреуге/бiрн-ге қарсы я солармен) 
соғысу, ұрысу, шайқасу, күресу ♦to ~ the enemy 
– жаумен шайқасу ♦~ing disease, terrorism – 
аурумен, терроризммен күресу
combatant [‘kɒmbətənt] n, adj айқасушы, 
ұрысушы; əскери (адам)
combative [‘kɒmbətiv] adj айқасқыш, 
шекiскiш, соғысқыш
combatively [‘kɒmbətivli] adv [қ-з: combative]
combination [,kɒmbi’neiʃn] n 1.аралас, 
комбинация, қосу, үйлесiм, қосынды, 
бiрлесу ♦It is the ~ of wit and political analy-
sis that makes his articles readable. – Оның 
мақалаларын тартымды ететiн ақыл мен 
саяси талдаудың үйлесiмi. ♦The fi rm is work-
ing on a new product in ~ with several overseas 
partners. – Фирма жаңа өнiм шығару үшiн 
бiрнеше шетелдiк əрiптестермен бiрлесе 
жұмыс iстеуде. 2.қоспа, аралас, үйлесiм ♦Pink 
is a ~ of red and white. – Күлгiн - қызыл мен ақтың 
қоспасы. 3.құлпыны ашатын құпия сандар мен 
əрiптер тiзбегi 4.(Brit) үш аяқты мотоцикл 5. ~s 
(бұрынғы кездердегi) комбинация, iш киiм (аяқ 
пен кеуденi жауып тұратын) 
combination lock белгiлi бiр сандар мен 
əрiптер бойынша ашылатын құлып, 
комбинация-құлып
combine A.v [kəm’bain] 1.~ (with smth); ~ A 
and B/ A with B араластыру, қос(ыл)у, араласу 
♦Hydrogen and oxygen ~ to form water. – Сутегi 
мен оттегi қосылып су түзедi. ♦Circumstances 
have ~d to ruin our plans for a holiday. - Түрлi 
жағдайлар iркес-тiркес келдi де демалысқа 
деген жоспарымызды бұзды. ♦a kitchen and 
dining-room ~d - кухня мен тамақ iшетiн бөлме 
бiр ♦Success was achieved by the ~ed efforts of the 
whole team. – Табыс бүкiл команданың жұмыла 
кiрiсуiнiң арқасында келдi. 2.~ A and B/A with 
B үйлестiру, бiрiктiру, қатар iстеу ♦to ~ business 
and pleasure - бизнес пен рахатты үйлестiру 
B.n [‘kɒmbain] 1.картель, синдикат, комбинат, 
бiрлестiк (бизнесте бiрлесе iстейтiн адамдар я 
фирмалар тобы) 2.(кейде combine harvester) 
комбайн
combustible [kəm’bʌstəbl] A.adj 1.тұтанғыш 
♦Petrol is (highly) ~. - Бензин – (өте) 
тұтанғыш. 2. (ауысп. мағ.) қозба, қозғыш B.n 
[əдетте pl] тұтанғыш заттар
combinig form (лингв) мағынасы бар, бiрақ та 
жекеше қолданыла алмайтын, тек басқа сөзбен 
қосарлану арқылы қолданылатын сөз м: Ang-
lo-Saxon, Anglo-American
combustion [kəm’bʌstʃən] n 1.жану 2.(хим) 
тотығу (заттардың ауада оттегiмен араласып 
ыстық пен жарық шығаруы)
combustion chamber n тотығу камерасы
come [kʌm] A.v (pt came [keim], pp come) 1.(a) 
~ (to …) (from …) келу, жүру, бару, түсу ♦She 
came into the room and shut the door. - Ол 
бөлмеге келiп есiктi жапты. ♦She came slowly 
down the stairs. - Ол ақырын басқышпен 
түстi. ♦Are you ~ing out for a walk? – Бiраз 
жүрiп қайтуға шығасың ба? (b) ~ (to …) келу 
♦They came to the river. - Олар өзенге келдi. 
♦Help has come at last. – Ақырында, көмек 
келдi. (c) ~ (to smth) (with smb) бару, 
келу, т.с.с. ♦I’ve only come for an hour. – Мен 
бiр сағатқа қана келдiм. ♦Are you ~ing (to the 
cinema) with us tonight? – Бүгiн кешке (киноға) 
бiзбен бiрге барасың ба? 2.жүру, сапар шегу 
♦We’ve come fi fty miles since lunch. - Түстiктен 
соң бiз елу миль жүрдiк. ♦(ауысп. мағ.) This 
company has come a long way in the last fi ve 
years. – Соңғы жылдарда бұл компания 
көптеген жетiстiктерге жеттi. 3.(present 

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: