Еліміз өз тəуелсіздігінің 20 жылдығын атап өтіп, дамуының жаңа кезеңіне аяқ бас

390
391
белгiлi бiр бағытта жылжып бара жата бiрнəр-
се iстеп бара жатқандығын көрсетедi) ♦He 
came hurrying to see her as soon as he heard she 
was ill. - Ол оның ауырғанын ести сала асыға 
жеттi. ♦The children came running to meet us. - 
Балалар бiзбен кездесуге жүгiрiп келдi. ♦She 
came sobbing into the room. - Ол бөлмеге өкси 
кiрдi. ♦Sunlight came streaming through the win-
dow. - Күн сəулесi терезеден ағыла кiрдi. 4.
(кеңiстiк я уақыт бойынша бiр орынды алу я 
болу) ♦She came fi rst in the examination. - Ол 
емтиханда бiрiншi болды. ♦(ауысп. мағ.) His 
family ~s fi rst. - Ол үшiн жанұясы өмiрiндегi ең 
басты нəрсе. ♦May ~s between April and June. - 
Мамыр сəуiр мен маусымның арасында келедi. 
♦Her resignation came as a suprise. - Оның 
отставкаға кетуi бiз үшiн жай түскендей 
болды. 5.(заттар, товарлар ж.) бар болу ♦This 
dress ~s in three sizes. - Бұндай көйлектен үш 
түрлi размер бар. ♦Do these shoes ~ in black? - 
Мына аяқ киiмнiң қарасы бар ма? ♦New cars 
don’t ~ cheap. - Жаңа машиналар арзан емес. 
6.болу; болып шығу ♦The handle has come 
loose. - Тұтқа босап кетiптi. ♦My shoe laces 
have come undone. - Аяқ киiмiмнiң бауы 
шешiлiп кетiптi. ♦It ~s cheaper if you buy 
things in bulk. - Затты көп алсаң, арзан 
түседi. ♦Everything ~s right in the end. - 
Соңында бəрi де дұрыс болады. 7.көзi жету, 
түсiну, т.б. ♦She had come to see the problem in 
a new light. - Ол проблеманы жаңа қырынан 
көре бастады. ♦I have come to believe that the 
government’s economic policy is misguided. – 
Мен үкiметтiң экономикалық саясатының 
терiс жүргiзiлiп жатқанына көзiм жете 
бастады. 8.(how-дан кейiн бiрнəрсенiң 
себебiн я оны түсiндiрудi сұрағанда келедi) 
♦How did he ~ to break his leg? - Ол аяғын 
қалайша сындырып алды екен? ♦How do you ~ 
to be so late? - Соншалықты неге кешiктiң? 
9.~ smth (with smb) (ауызекi) болып көрiну, 
өзiн солай етiп көрсету ♦Don’t ~ the bully with 
me! – Менi қорқытпа! ♦She tried to ~ the inno-
cent with me. – Ол маған бейкүнə болып 
көрiнуге тырысты. 10.(ауызекi) (уақытты 
көрсетер алдында қолд.) белгiлi бiр уақыт 
келгенде ♦We will have been married for two 
years ~ Christmas. – Рождество кезiнде 
үйленгенiмiзге екi жыл толады. ♦C~ next week 
she’ll have changed her mind. - Келесi жетiде 
ол ойын өзгертедi. 11.(ауызекi) оргазм болу 
(жыныс қатынасының шарықтау шегi) 12.(to я 
into+n формаларында қолд.) ♦At last winter 
came to end. – Ақырында қыс аяқталды. ♦The 
trees are ~ing into leaf. – Ағаштар 
жапырақтана бастады. 13.(idm) *to be as 
clever, stupid, etc as they ~ (ауызекi) өте 
ақылды, ақымақ, т.б. болу *~ again? (ауызекi) 
(түсiнбегендiктен қайталауды өтiнгенде қолд.) 
♦«She is an entomologist.» «C~ again?» «An en-
tomologist – she studies insects.» – «Ол - 
энтомолог.» «Не дейсiң?» «Энтомолог – 
насекомдарды зерттейдi.» *~ and go келу-
кету; болу-қою ♦The pain in my leg ~s and goes. 
– Аяғымның шаншуы бiресе ұстап, бiресе 
қояды. ♦Governments ~ and go. - Үкiметтер 
келедi, кетедi. *~ easily, naturally, etc to smb 
(əрекет, шеберлiк, т.б. ж.) бiреу үшiн бiрнəрсе 
iстеу жеңiл, табиғи т.б. болу *~ over dizzy, 
faint, giddy, etc (ауызекi) кенет басы айналу, 
есiнен тану, т.б. ♦I suddenly came over (all) fun-
ny/queer and had to lie down. - Кенет өзiмдi 
бiртүрлi сезiндiм де жатуыма тура келдi. *~ 
to nothing; not ~ to anything ешбiр нəтижесiз 
болу ♦All her plans have come to nothing. – 
Оның бар жоспары сəтсiз болды. *~ to oneself 
өзiне-өзi келу; өзiн-өзi қолына алу *~ to that; 
if it ~s to that (ауызекi) иə-иə, солай-солай; 
мұны қара, т.б. ♦I haven’t seen her for weeks – 
or her parents, ~ to that. – Мен оны апталап 
көргенiм жоқ - я оның əке-шешелерiн де, иə 
солай. *~ what may не болса да, ешнəрсеге 
қарамастан ♦He promised to support her ~ what 
may. – Ол не болса да оған көмектесуге уəде 
бердi. *how ~ (…)? (ауызекi) бұл неге осылай 
я осылай болды, себебi не? ♦If she spent fi ve 
years in Paris, how ~ she can’t speak a word of 
French? – Егер ол Парижде бес жыл тұрған 
болса, французша бiр ауыз да бiлмегенi қалай? 
♦You are an hour late this morning, how ~? – Сен 
бүгiн таңертең бiр сағатқа кешiктiң ғой, не 
болып қалды? *not to ~ to much маңызды 
ешнəрсе болмау, iстемеу ♦He’ll never ~ to 
much, he’s too lazy. – Ол ешқашан қызмет 
биiгiне көтерiлмейдi, ол өте жалқау. ♦I don’t 
think her idea of becoming a journalist ever came 
to much. – Мен оның журналист болам деген 
ойы жүзеге аса ғойды деп ойламаймын. *to ~ 
(зат есiмнен кейiн келедi) болашақта, келешек-
те ♦in years to ~ … - келер жылдары… ♦for 
some time to ~ - болашақта бiраз уақытқа 
*when it ~s to smth ретi, кезегi келгенде ♦I’m 
as good a cook as she is except when it ~s to 
(making) pastry. – Мен ол сияқты жақсы 
аспазбын, тек печенье пiсiруге келгенде 
жоқпын. *to ~ a cropper cropper *to ~ clean 
clean 14.(phr v) *to ~ about (желкендi кеме 
ж.) бағытын өзгерту *to ~ about (that …) 
оқиға, т.б. болу ♦Can you tell me how the acci-
dent came about? - Мына оқиғаның қалай 
болғанын айта аласың ба? ♦How did it ~ about 
that he knew where we were? – Ол бiздiң қайда 
екенiмiздi қалай бiлген? *to ~ across (кейде ~ 
over) (a)түсiнiктi болу ♦He spoke for a long 
time but his meaning did not really ~ across. – Ол 
ұзақ сөйледi, бiрақ та оның не айтқысы 
келгенi түсiнiксiздеу болды. (b)əсер қалдыру, 
көрiну ♦She ~s across well/badly in interviews. – 
Ол интервью кезiнде жақсы/нашар əсер 
қалдырады. *to ~ across smb/smth бiреумен/
бiрнəрсемен кездейсоқ кездесу я оны 
кездейсоқ табу ♦I came across an ols school 
friend in the Oxford Street this morning. – 
Оксфорд Стритте мен бүгiн ескi мектептес 
досыммен ойда жоқта кездесiп қалдым. *to ~ 
across (with smth) (көне қолд, ауызекi) 
(информация, ақша т.б. ж.) беру, табыстау ♦He 
owes fi ve pounds but I doubt if he’ll ever ~ across 
(with it). – Ол маған бес фунт стерлинг қарыз, 
бiрақ оның оны қайтарарына күмəнiм бар. *to 
~ after smb бiреудi қуу, өкшелеу *to ~ along (a)
келу, пайда болу ♦When the right opportunity ~s 
along, she will take it. – Оңтайлы сəт келгенде, 
ол пайдаланбай қоймайды. (b) = (to ~ on (d)) 
(c) = (to ~ on (e)) *to ~ apart быт-шыты шығу; 
сыну *to ~ at smb бiреуге шабуыл жасау ♦She 
came at me with a rolling-pin. – Ол оқтау ала 
маған жүгiрдi. *to ~ at smth (фактiлердi, 
шындықты) ашу, табу ♦The truth is often diffi -
cult to ~ at. – Шындыққа қол жеткiзу көбiне 
қиын. *to ~ around (to smth) = come round (to 
smth) *to ~ away (from smth) ажырап кету 
♦The plaster had started to ~ away from the wall. 
– Пластер қабырғадан ажырай бастады. *to 
~ away with smth сезiммен, əсермен кету ♦We 
came away with the distinct impression that all 
was not well with their marriage. – Бiз олардың 
некелерiнде бiр кiлтипан бар деген əсермен 
қайттық. *to ~ back (a)оралу, қайтып келу (b)
қайтадан атақты, беделдi, т.с.с. болу ♦Mini-
skirts are starting to ~ back. – Миниюбкалар 
қайта оралуда (қайтадан сəнге кiруде). (c) 
қайта енгiзу, қалпына келтiру ♦Some people 
would like to see the death penalty ~ back. – 
Кейбiр адамдар өлiм жазасының қайта 
енгенiн қалайды. *to ~ back at smb бiреуге 
қатты я ашумен жауап қату *to ~ back to smb 
есiн жию; есiне түсiру ♦It’s all ~ing back to me 
now. – Есiме бəрi де ендi түсе бастады. *to ~ 
back to smb (on smth) бiреуге бiрнəрсе жайлы 
белгiлi бiр уақыттан кейiн жауап беру ♦Can I ~ 
back to you on that one later? - Мен ол мəселе 
жайлы сенiмен кейiнiрек сөйлессем, қалай? 
*to ~ before smb/smth (a) бiреуге/бiрнəрсеге 
талқылануға, қарастыруға т.с.с. берiлу, əкелiну 
♦The case ~s before the court next week. - Iс 
келесi жетiде сотта қаралады. (b)бiреуден/ 
бiрнəрседен маңыздырақ болу ♦Fighting pover-
ty and unemployment should ~ before all other 
political considerations. - Кедейлiк пен 
жұмыссыздыққа қарсы күрес барлық саяси 
мəселелерден бұрын тұруы керек. *to ~ be-
tween smb and smb екi адамның өзара қарым-
қатынасына араласу, қыстырылысу я оған зиян 
келтiру ♦I’d hate anything to ~ between us. – 
Мен не нəрсе болсын арамызға килiккенiн 
қаламас едiм. *to ~ between smb and smth 
бiреуге бiрнəрсе iстеттiрмеу *to ~ by smth (a)
бiрнəрсеге күш сала қол жеткiзу ♦Jobs are hard 
to ~ by these days. - Қазiргi күндерi жұмыс 
табу өте қиын. (b)бiрнəрсенi кездейсоқ алу, 
кездейсоқ ұшырау ♦How did you ~ by that 
scratch on your face? – Бетiңдi не тырнап 
кеткен? *to ~ down (a)құлау ♦The ceiling came 
down. – Төбе құлап түстi. (b)(жаңбыр, қар, 
т.б.ж.) жауу ♦The rain came down in torrents. – 
Жаңбыр нөсерлеп жауды. (c)(ұшақ ж.) қону; 
құлау ♦We were forced to ~ down in fi eld. – Бiзге 
ашық алқапқа қонуға тура келдi. (d)(құн, 
температура ж.) *to ~ down (from …) (Brit) 
университеттi бiтiру (көбiнесе Оксфорд пен 
Кəмбридждi) ♦When did you ~ down (from Ox-
ford)? – Сен (Оксфордты) қашан бiтiрдiң? *to 
~ down (from …) (to …) бiр жерден екiншi 
жерге келу (көбiнесе Солтүстiк Англиядан 
Лондонға я қаладан ауылды жерге) ♦We hope 

392
393
to ~ down to London next week. – Бiздiң келесi 
аптада Лондонға келемiз деген үмiтiмiз бар. 
♦They’ve recently come down from London to live 
in the village. – Олар жақында Лондоннан 
ауылға тұруға келдi. *to ~ down on smb 
(ауызекi) (a)бiреудi қатты сынға алу, кiнəлау 
(b)бiреудi жазалау *to ~ down on smb for smth 
(ауызекi) бiреуден төлем я ақша талап ету *to 
~ down to smb бiр ұрпақтан екiншiсiне өту *to 
~ down to smth/to doing smth (ауызекi) 
кедейлiк, т.б. мəжбүр ету; құлдырау ♦He had 
come down to begging. – Ол қайыр сұрауға 
дейiн жеттi. *to ~ down to smth (a)белгiлi бiр 
жерге дейiн төмен/ұзын болу ♦Her hair ~s 
down to her waist. – Оның шашы белiне дейiн 
жетедi. (b)бiрнəрсеге барып тiрелу ♦It ~s 
down to two choices: you either improve your 
work, or you leave. – Мəселе мына екi нəрсеге 
барып тiреледi: не жұмысыңды 
жақсартасың не кетесiң. ♦The whole dispute 
~s down to a power struggle between manage-
ment and trade unions. - Бүткiл дау-дамай 
басқарма мен кəсiподақтың арасындағы 
текетiреске барып тiреледi. *to ~ down with 
smth (бiрнəрсемен) ауырып қалу ♦I came down 
with a fl u and was unable to go to work. – Маған 
тұмау тиiп жұмысқа шыға алмадым. *to ~ 
forward өзiн көрсету; келу ♦to ~ forward with 
help, information, money – көмекпен, 
мəлiметпен, ақшамен келу ♦Police have asked 
witnesses of the accident to ~ forward. – Полиция 
оқиғаның куəгерлерiне келiп көрiнулерiн 
сұрады. *to ~ from … (continuous tens-те 
қолданылмайды) (белгiлi бiр жерде туғанын я 
бiр жерден екенiн бiлдiредi) ♦She ~s from Lon-
don. - Ол - Лондоннан. ♦Where do you ~ from? – 
Сен қай жердiкiсiң? *to ~ from …/smth (бiр 
жердiң я бiрнəрсенiң) өнiмi болу ♦Much of but-
ter eaten in England ~s from New Zealand. – 
Англияда желiнетiн сары майдың көпшiлiгi 
Жаңа Зеландиядан келедi. ♦Milk ~s from cows 
and goats. – Сүт сиыр мен ешкiден сауылады. 
*to ~ from smth (кейде to come of smth) 
бiрнəрседен тарау, шығу, туу *to ~ from doing 
smth = to ~ of smth/doing smth *to ~ in (a)
(толқын ж.) жағаға қарай жылжу, көтерiлу 
♦The tide was ~ing in fast. – Толқын жылдам 
келе жатқан болатын. (b)жарысты аяқтау; 
жарыстан белгiлi бiр орында келу ♦Which 
horse came in fi rst? - Қай ат озып келдi? (c)
сəндi болу, болып кету ♦Long hair for men came 
in in the sixties. – Ерлердiң ұзын шашы сəнге 
60-жылдары енген. (d)пайда болу, бар болу, 
шығу (жылдың белгiлi бiр уақытында) ♦Eng-
lish strawberries usually ~ in in late June. – 
Ағылшын бүлдiргендерi əдетте маусымның 
соңына қарай пайда болады. (e)сайлану ♦The 
socialists came in at the last election. – 
Социалистер соңғы сайлауда жеңiп шықты. 
(f)табыс көру, пайда келтiру ♦She has a thou-
sand pounds a month ~ing in from her invest-
ments. – Ол өзiнiң инвестицияларынан айына 
мың фунт стерлинг табады. (g)өзiнiң белгiлi 
бiр атқаратын ролi, орны, т.с.с. болу ♦I under-
stand the plan perfectly, but I can’t see where I ~ 
in. – Мен жоспарды жақсы түсiнудемiн, бiрақ 
та мен ондағы өз ролiмдi көре алмай тұрмын. 
(h)(жаңалық, хабар, т.б. ж.) телестанцияға, 
газет мекемесiне келiп түсу ♦News is ~ing in of 
a serious train crash in Scotland. – 
Шотландиядағы ауыр темiр дол апаты 
жөнiндегi хабарлар келiп түсуде. (i)
талқылауға қатысу, талқылауда сөз алу ♦Would 
you like to ~ in at this point, Prime Minister? – 
Мына ба жөнiнде сөз алғыңыз келе ме, 
Премьер-министр? *to ~ in for smth 
бiрнəрсенiң тқырыбы болу, назарға iлiгу ♦The 
Government’s economic policies have come in for 
much criticism in the newspapers. - Үкiметтiң 
экономикалық саясаты газет беттерiнде көп 
сынға ұшырады. *to ~ in on smth бiрнəрседе 
үлесi, орны болу; бiрнəрсеге қосылу ♦If you 
want to ~ in on the scheme, you must decide now. 
– Жоспарға қосылғың келсе, қазiр шешуiң ке-
рек. *to ~ in with smb (ауызекi) белгiлi бiр жо-
спармен, т.б. бiреуге қосылу *to ~ into smth 
бiрнəрсенi мұраға алу♦She came into a fortune 
when her uncle died. – Ағасы қайтыс болғанда 
оған мол дəулет қалды. *to ~ of smth = to come 
from smth *to ~ of smth/doing smth (кейде to ~ 
from doing smth) бiрнəрсенiң нəтижесi, 
салдары болу ♦He promised to help, but I don’t 
think anything ~ of it. – Ол көмектесуге уəде 
бердi, бiрақ бұдан бiрдеңе шығады деп 
ойламаймын. ♦This is what ~s of being over-con-
fi dent. – Тым өзiмсiгеннен келiп шығатыны 
осы. ♦No harm can ~ of trying. – Талпынғанның 
еш зияны жоқ. *to come off (a)(дақ, кiр, т.б.ж.) 
кету, шығу (b)(ауызекi) болу, орын алу ♦When 
is wedding ~ing off? - Үйлену тойы қашан 
болмақшы? ♦Did your proposed trip to Rome 
ever ~ off? – Сенiң Римге барайық деген 
ұсынысың жүзеге асты ма? (c)(ауызекi) 
(жоспар, т.б.ж.) сəттi болу, ойлағандай болу 
♦Her attempt to break the world record nearly 
came off. – Оның əлем рекордын жаңартам 
деген талпынысы сəл болғанда орындалар едi. 
♦The fi lm doesn’t quite ~ off. – Фильм онша 
ойдағыдай шықпаған. (d)(ауызекi) жақсы 
көрiну; жақсы болу ♦Who came off best in the 
debate? – Дебатта (пiкiрталаста) кiм күштi 
шықты? *to ~ off (smth) (a)бiрнəрседен құлау 
♦to ~ off one’s bicycle, horse - веловипедiнен, 
атынан құлау (b)ажырау, жұғу ♦When I tried to 
lift the jug, the handle came off (in my hand). - 
Мен құмыраны көтермек болған кезде, 
тұтқасы жұлынып кеттi. ♦Lipstick often ~s 
off on wine glasses. – Ерiн бояғыш көбiнесе 
шарапқа арналған стакандарға жұғады. *~ 
off it (ауызекi) жə, қойшы! жə, доғар! ♦C~ off 
it! England don’t have the chance of winning the 
match. - Жə, қойшы! Англияның матчты 
ұтуға шамасы жоқ. *to ~ off smth (ақша ж.) 
құнынан, бағасынан алыну; арзандау ♦I’ve 
heard that ten pence a gallon is ~ing off the price 
of petrol. - Мен бензиннiң бағасы əр галлоннан 
он пенске арзандайды деп естiдiм. *to ~ on (a)
сахнаға шығу (b)(спорт ж.) ойын кезiнде 
ауысымға шығу ♦Robson came on in place of 
Wilkins ten minutes before the end of the game. – 
Ойын бiтуге он минут қалғанда Робсон 
Уилкинстiң орнына шықты. (c)(кейде to ~ 
along) iлгерiлеу, жетiлу, өсу ♦The garden is 
~ing on nicely. – Бақша жақсы өсiп келедi. 
♦Her baby is ~ing on well. – Оның сəбиi жақсы 
жетiлуде. (d)(кейде ~ along) бол, тез, қане(ки) 
(т.с.с. бұйрық райды бiлдiредi) ♦C~ on, we’ll be 
late for the theatre. - Бол ендi, театрға 
кешiгетiн болдық. ♦C~ along now, someone 
must know the answer. - Ал, қане, iштерiңде 
бiреуiң жауапты бiлуге тиiс. (e)баста(л)у ♦It’s 
getting colder: winter is ~ing on. – Суыта 
бастады: қыста келiп қалды. (f)(фильм, пьеса 
ж.) көрсетiлу, ойналу, қойылу ♦There’s a new 
play ~ing on at the local theatre next week. – 
Келесi аптада жергiлiктi театрда жаңа 
пьеса қойылмақшы. *to ~ on/upon smb/smth 
(кiтаби) бiреудi/бiрнəрсенi кездейсоқ кездес-
тiру я табу ♦I came upon a group of children 
playing in the street. – Мен көшеде ойнап 
жүрген бiр топ баланың үстiнен шыға келдiм. 
*to ~ out (a) жұмысты тоқтату, ереуiлге шығу 
♦The miners have come out (on strike). - 
Кеншiлер ереуiлге шықты. (b)( көне қолд, жас 
қыз ж.) беделдi ортаға, элитаға таныстырылу, 
шығу ♦Fiona came out last season. - Фиона 
өткен маусымда беделдi ортаға алғаш рет 
шықты. (c)(күн, ай я жұлдыз ж.) көрiну, пайда 
болу шығу ♦The rain stopped and the sun came 
out.- Жауын тоқтады да күн шықты. (d)(гүл 
т. б. ж) өсе бастау, шығу, гүлдеу, көктеу ♦The 
roses came out late this year because of the cold 
weather.- Ауа-райының суықтығынан раушан 
гүлдер биыл кеш гүлдедi. (e)басылу, шығу, 
жарық көру ♦When is her new novel ~ing out? - 
Оның жаңа романы қашан жарық көрмекшi? 
(f)(жаңалық, шындық т. б. ж.) белгiлi болу, 
мəлiм болу ♦The full story came out at the trial.- 
Сот кезiнде бүкiл болған оқиға белгiлi болды. 
(g) (фотография ж.) шығу, iстелiну ♦After holi-
day photos didn't ~ out. - Бiздiң саяхатқа 
барғандағы фотоларымыз шықпады (яғни, 
пленканың нашарлығынан). (h)анық көрiну, 
айқын көрiну; көрiну, белгiлi я мəлiм болу; 
байқалу ♦The bride ~s out well in the photo-
graphs. - Қалыңдық фотографияларға жақсы 
шығады екен. ♦His arrogance ~s out in every 
speech he makes. - Оның өркөкiректiгi 
сөйлеген сайын байқалады. ♦Her best qualities 
~ out in a crisis. - Оның жақсы қасиеттерi 
дағдарыс кезiнде көрiнедi. (i)(сөздер, сөз т. б. 
ж.) сөйлену; көрiну, ұғылу ♦My statement didn't 
~ out quite as I had intended. - Менiң 
мəлiмдемем өзiм ойлағандай болып шықпады. 
(j)(проблема, есеп ж.) шешiлу ♦I can't make the 
equation ~ out. - Мен мына теңдеудi шығара 
алмаймын. (k)өзiнiң гомосексуалист екенiн 
мəлiм ету ♦She's been much happier since she 
came out. - Ол өзiнiң гомосексуалист еткенiн 
мəлiм еткеннен кейiн əлдеқайда бақыттырақ 
болды. (l)бақылау, емтихан кезiнде белгiлi бiр 
орын (баға) алу, үлгерiм көрсету ♦She came out 
fi rst in the examination. - Ол емтиханда бiрiншi 
болды. * to ~ out (of smth) (a)бекiтiлген, 
тұрған орнынан тайып кету, шығып кету 
(қалу) ♦The little girl's tooth came out when she 

394
395
bit into the apple. - Кiшкентай қыз алманы 
тiстегенде тiсi түсiп қалды. (b)(дақ, белгi т. 
б. ж.) жуып кетiру; кету, тазару ♦These ink 
stains won't ~ out (of my dress). - Мына сия 
дақтары (көйлегiмнен) жуса кетпейдi. *to ~ 
out against smth бiрнəрсеге қарсы екенiн 
жария ету. ♦In her speech, the Minister came out 
against any change to the existing law. - Өз 
сөзiнде Министр қазiргi заңға қандайда бiр 
өзгерiстер енгiзуге қарсы шықты. *to ~ out at 
smth бiлгiлi бiр бағаға я сомаға тең болу ♦The 
total cost ~s out at $500. - Барлық құны $500-ге 
тең. *to ~ out in smth үстi бөрту; үстiн дақ, 
бөрткен жабу ♦Hot weather makes her ~ out in a 
rash. - Ыстық күнде оның денесi қызарып 
кетедi. *to ~ out with smth бiрдеңе айту, 
сөйлеу ♦He came out with a stream of abuse. - 
Ол балағаттай жөнелдi. *to ~ over = to ~ 
across *to ~ over (to...) = to ~ round (to...) *to ~ 
over (to...) (from...) бiр жерден екiншi бiр 
жерге бару, жылжу ♦Why don't you ~ over to 
England for a holiday? - Демалыс кезiнде неғып 
Англияға келмейсiң? ♦Her grandparents came 
over from Ireland during the famine. - Оның 
ата-əжесi ашаршылық кезiнде Ирландиядан 
келген. *to ~ over smb бiреуге əсер ету ♦I can't 
think what came over me. - Маған не болғанын 
(не əсер еткенiн) бiлсем бұйырмасын. *to ~ 
over (to smth) бiр жақтан, пiкiрден екiншi 
бiреуiне өту *to ~ round (a) айнала жүру; ұзақ 
жолмен жүру ♦The road was blocked so we had 
to ~ round by the fi elds. - Жол бөгелген соң бiзге 
алқап арқылы айнала жүруге тура келдi. (b) 
(жыл сайынғы оқиға ж.) келу, болу ♦Christmas 
seems to ~ round quicker every year. - Жыл 
сайын Рождество ерте келетiндей көрiнедi. 
(c)(кейде to ~ to) (есiнен танып қалған соң) 
есiн жию ♦Pour some water on his face - he'll 
soon ~ round. - Бетiне оның бiраз су бүрк - 
аздан соң есiн жияды. (d)(ауызекi) қайтадан 
жадырау, қайтадан шаттану * to ~ round (to...) 
( кейде to ~ over (to...)) бiреуге/бiр жерге бар 
(əдетте бiр қаланың iшiнде) ♦Why don't you ~ 
round (to my fl at) this evening? - Бүгiн кешке 
(менiн пəтерiме) келмейсiң бе? *to ~ round (to 
smth) (кейде to ~ around (to smth) басқа 
пiкiрге, көзқарасқа өту ♦She will never ~ round 
(to our way of thinking). - Ол ешқашан бiз 
сияқты ойлайтын болмайды. *to ~ round to 
smth/doing smth (ауызекi) бiрнəрсенi ұзақ 
кешiктiрiп барып iстеу ♦It was several weeks 
before I eventually came round to answering her 
letter. - Мен оның хатына жауап бергенше 
бiрнеше апта өттi. *to ~ through 
(жаңалықтар, хабар ж.) телефон, радио т.б. 
арқылы жету, келу ♦A message is just ~ing 
through. - Хабар келiп түсуде. *to ~ through 
(smth) қатты аурудан айығу, ауыр жарақаттан 
аман қалу; аман қалу ♦He's very ill but doctors 
expect him to ~ through. - Ол өте ауру, бiрақ 
дəрiгерлер оны айығады деп ойлайды. ♦She 
came through without even a scratch. - Оның 
үстiне (апат кезiнде) сызат та түспептi. 
♦He has come through two world wars. - Ол екi 
дүние жүзiлiк соғысты басынан кешiрдi. *to ~ 
to (a) = to ~ round (b)(қайық ж.) тоқтау ♦The 
police hailed to us to ~ to. - Полиция бiзге 
тоқта деп қол бұлғады. *to ~ to smb (that...) 
(идея ж.) ойға түсу ♦It suddenly came to her that 
she had been wrong all along. - Ол кенет 
басынан бастап қателесiп жүргенiн түсiндi. 
*to ~ to smth (a) бiрнəрсеге тең болу, құны 
белгiлi бiр сома болу. ♦I never expected those 
few items to ~ to so much. - Мен ешқашан сол 
бiр аздаған заттар соншама қымбат болады 
деп ойламаппын. (b)белгiлi бiр жағдайға, күйге 
жету ♦Things have come to such a state in the 
company that he’s thinking of resigning. - 
Компаниядағы жағдайдың осынша дəрежеге 
жеткенi сонша, ол кетудi ойлап жүр. *to ~ to 
smb (from smb) (ақша, дүние-мүлiк ж.) 
бiреуге мұра есебiнде берiлу, қалу. ♦The farm 
came to him on his father’s death. - Оған ферма 
əкесi өлгенде мұраға қалды. *to ~ under smth 
(a) белгiлi бiр категорияға енгiзiлу (b) 
бiрнəрсенiң нысанасы болу. ♦We came under 
heavy enemy fi re. - Бiздiң жау ауыр оқ астына 
алды. *to ~ up (a) (өсiмдiктер ж.) өну, көтерiлу 
(b)(күн ж.) көтерiлу. ♦We watched the sun ~ up. 
- Бiз күннiң көтерiлгенiн көрдiк. (c)(əскер, 
керек-жарақ т.б.) алдыңғы шепке жылжытылу 
(d)болу, пайда болу ♦We'll let you know if any 
vacancies ~ up. - Бос (жұмыс) орындар пайда 
болса, саған айтамыз. (e)талқылану, қаралу, 
аталыну; (сұрақ, т.б. ж) көтерiлу. ♦The subject 
came up in conversation. - Мəселе əңгiме 
кезiнде қаралды. ♦The question is bound to ~ up 
at the meeting. - Бүл сұрақ жиналыс кезiнде 
көтерiлмекшi. (f) сотта қаралу ♦Her divorce 
case ~s up next month. - Оның ажырасу iсi 
келесi айда қаралады. (g)(лоторея билетi, 
номер т.б. ж) шығу; жеңу ♦My number came up 
and I won $100. - Менiң номерiм шықты да 
мен $100 ұттым. *to ~ up (to...) (but) 
университетте оқуын бастау; ун-ке түсу 
(əсiресе Оксфорд пен Кəмбриджде) ♦She came 
up (to Oxford) in 1982. - Ол (Оксфордқа) 1982 
ж. түстi. *to ~ up (to...) (from...) бiр жерден 
екiншi бiр жерге келу (əсiресе шағын жерден 
Лондонға я оңтүстiктен Солтүстiк Англияға) 
♦She offen ~s up to London at weekends. - Ол 
апта соңында көбiнесе Лондонға келедi. *to ~ 
up against smb/smth - бiреудiң/бiрнəрсенiң 
қарсылығына кездесу; бетке-бет келу т. б. ♦We 
expect to ~ up against a lot of opposition to the 
scheme. - Бiз жобаға қарсылық өте көп 
болады деп күтудемiз. *to ~ up for smth 
бiрнəрсеге кандидат, үмiткер есебiнде қаралу. 
♦She ~s up for re-election next year. - Ол келесi 
жылы қайта сайлануға қатысады. * to ~ up 
to smth (a)(белгiлi бiр нүктеге) жету ♦The wa-
ter came up to my neck. - Су мойныма дейiн 
жеттi. (b)(белгiлi бiр дəрежеге) жету, сай 
келу ♦Their holiday in France didn't ~ up to ex-
pectations. - Олардың Франциядағы демалысы 
күткендей болмады. *to ~ up with smth 
(жауап, шешiм т.б.) табу, ұсыну т. с. с. ♦She 
came up with a new idea for increasing sales. - 
Ол сатуды ұлғайтудың жаңа идеясын 
ұсынды. *to ~ upon smb/smth = to ~ on smb/
smth B.interj (бiреуге дем беру я сəл мiнеу 
үшiн қолданылады) ♦Oh, ~ (now), things aren't 
as bad as you say. - Жə, бопты (ендi), сен 
айтқандай соншама мүшкiл емес. ♦C~, ~, Miss 
Jones, be careful what you say. - Мисс Джоунс, 
жарайды, байқап сөйлеңкiреңiз.
come-back [‘kʌmbæк] n 1. қайта оралу, қайта 
«жарқырау» ♦Miniskirt made a ~ in the late 
1980s. - Миниюбка 1980 ж.ж. аяғында қайта 
оралды. 2.(ауызекi) сынай я терiс пиғылмен 
айтылған сөзге дəл əрi есесiн қайтара (шаға) 
жауап беру. 3.Компенсация, өтемақы ♦If you're 
not insured and you get burgled, you have no ~. - 
Егер сен сақтандырылмаған болып, тоналсаң, 
ешбiр өтем ала алмайсың.
сomedian [kə’mi:diən] n 1.(a) комедиант, 
күлдiргi актер, комедиялық актер; (b) күлдiргi 
жерлердi орындаушы актер, актриса. 2. əпендi, 
күлдiргi адам.
comedienne [kə’mi:diən] n (көне қолд) 
комедиантка, күлдiргi актриса
come-down [‘kʌmdаun] n (ауызекi) маңызын я 
дəрежесiн жоғалту
comedy [‘kɒmədi] n 1. комедия, қызықты əрi 
күлдiргi фильм, пьеса; 2. əзiл, əзiл-оспақ; 
күлдiргi нəрсе
comedy of manners мəнерлер комедиясы 
(қоғамдық өмiрдi əзiл-оспақпен көрсететiн 
комедия)
come-hither [,kʌm’hαiðə] adj (көне қолд, 
ауызекi) ойнақы, қылымсыған ♦a ~ look - көз 
сала қарау ♦a ~ smile - өзiне тарта жымию
comeliness [‘kʌmlinis] n тартымдылық, iзеттiлiк
comely [‘kʌmli] adj (-lier, -liest) (көне қолд я 
кiтаби) (көбiне əйел ж.) тартымды, биязы, iзеттi
come-on n (ауызекi) (əйел ж.) бiреудi өзiне 
елiту, тарту (сексуалды түрде)
comer [‘kʌmə(r)] n 1.келушi; қатысушы; 
(жарысқа) қатысқысы келушi ♦The race is open to 
all ~s. - Жарыс барлық қатысқысы келгендерге 
ашық. ♦Late-comers will not be allowed in. - 
Кешiгiп келушiлер iшке жiберiлмейдi. 2. (əсiресе 
US ауызекi) үмiт арттыратын адам; болашағы 
бар адам, жолы болатын адам
comestibles [kə’mestəblz] n (кiтаби) тамақ; 
жеуге жарамды нəрселер
comet [‘kɒmit] n комета (күндi айнала 
қозғалатын құйрықты жұлдызға ұқсаған 
ғарыш денесi) ♦Halley's ~. - Галлей кометасы
come-uppance [kʌm’ʌpəns] n (ауызекi) 
лайықты жаза, сауап; сазай ♦to get one's ~ - 
сазайын тарту
comfort [‘kʌmfət] A.n 1.жайлылық; бейғамдық; 
қайғы-қасiретсiздiк; үлде мен бүлде ♦to live in 
~ - жайлы жағдайда өмiр сүру 2.жұбату сөз; 
жұбату; жұбаныш
♦a few words of ~ - аздаған жұбату сөздерi 
♦The news brought ~ to all of us. - Жаңалық 
бəрiмiздiң көңiлiмiздi орнына түсiрдi. 3. 
жұбаныш (беретiн адам, зат)
♦Her children are a great ~ to her. - Оның 
балалары өзiнiң аса iрi жұбанышы. 4. [көбiне 
pl] жайлылық, қолай, қолайлылық. Жақсы 
жағдай; ыңғай (-лылық)
♦The hotel has all modern ~s. - Қонақ үйде 
барлық (жақсы) жағдай жасалған.

396
397
5. (idm) *cold ~ cold B.v жұбату, жұбату 
айту ♦to ~ a dying man - қайтыс болар адамға 
жұбату айту
comfortable [‘kʌmftəbl; US -fərt-] adj 1. (жанға) 
жайлы, ыңғайлы, рахат, тамаша
♦a ~ bed, position - жайлы төсек, лауазым 
♦The patient is ~ after his operation. - 
Операциядан кейiн пациенттiң күйi жақсы. 
♦~ life - рахат өмiр 2. (ауызекi) дəулеттi, 
ауқатты ♦They may not be millionaires but 
they're certainly very ~. - Олар миллионер емес 
болар, бiрақ та əрине олар өте дəулеттi. 3. 
кəдiмгiдей; көлемдi
♦a ~ income - көлемдi табыс
comfortably [‘kʌmfətəbli] adv 1. [қ-з: comfort-
able] 2.(idm)*~ off дəулеттi, бай; жетерлiктей 
ақшасы бар
comforter [‘kʌmfətə(r)] n 1. жұбатушы 
2.(US) көрпе 3.(Brit) (US pacifi er) = dummy 
нəрестенiң резина соскасы 4. (көне қолд, Brit) 
жүн шарф, жүн бөкебай.
comfortless [‘kʌmfətlis] adj ыңғайлы емес, 
қолайсыз; жай-күйсiз; ыңғайы жоқ
♦a ~ room - еш ыңғайы жоқ бөлме
comfort station [‘kʌmfət ,steiʃən] n (US euph) 
көпшiлiк дəретханасы, туалетi
comfy [‘кʌmfi ] adj (-ier, -iest) (ауызекi) = com-
fortable
comic [‘kɒmiк] A.adj 1. күлдiргi, күлдiретiн ♦a 
~ song - күлдiргi əн B.n 1. комедиан; күлдiргi 
актер 2.(US comic book) комик (суретке толы 
балалар журналы)
comical ['kɒmiкl] adj қызықты; күлдiргi
comically ['kɒmiкl] adj [қ-з comical]
comic strip ['kɒmik strip] (кейде strip cartoon) 
«күлдiргi жолақ» (газетке т.б. басылған 
күлдiргi я қызықты əңгiменi бейнелейтiн су-
реттер тiзбегi)
coming [‘kʌmiη] n 1.келу, жету ♦the ~ of the 
space age - ғарыш заманының келуi
2.(idm) *~s and goings (ауызекi) келулер мен 
кетулер
comma [‘kɒmə] n үтiр ((,) белгiсi)
command [kə’mα:nd; US -’mænd] A.v 
1.бұйыру, бұйрық беру, əмiр ету ♦Do as I 
~ (you).- Мен не бұйырсам, соны орында. 
2.билiгi болу; бақылау; басқару; қадағалау 
♦The ship's captain ~s all the offi cers and men. 
- Кеме капитаны барлық офицерлер мен 
адамдарды қадағалайды. 3. (бiрн-нi) қолдана 
алу; иелiгiнде, қол астында болу ♦to ~ skill, 
funds - шеберлiгi, қоры (қаражаты) болу 
♦She ~s great wealth - Ол өте бай. ♦(ауызекi) 
The house ~s a fi ne view. - Үйден тамаша 
табиғат көрiнiсi көрiнедi. 4.лайықты болу 
♦Great men ~ our respect. - Тамаша адамдар 
бiздiң құрметiмiзге лайықты. 5. (жай, қамал 
т.б. ж) көрнектi жерде орналасу ♦The castle 
~ed the entrance to the valley. - Қамал алқапқа 
кiреберiсте орналасқан болатын.
B.n 1.(a) бұйрық, үкiм, хүкiм, əмiр ♦Her ~s 
were quickly obeyed. - Оның бұйрықтары 
жылдам орындалды. (b)(компьютерге деген) 
бұйрық, тапсырма
2.(көбiнесе əскери) билiк, бақылау, қарамағы 
♦To have/take ~ of a regiment, etc. - Полкты 
т.б. қарамағына алу. ♦He should not be given ~ 
of troops. - Оның қарамағына əске-
ри бөлiмдi бермеу керек едi. ♦Who is in ~ 
here? - Бұл жерде кiм (əскери) басшы? 
♦General Smith is in ~ of the army. - Генерал 
Смит армияға қосбасшылық етедi. 3.C~ 
армия, командование, команда, əскери округ 
(армияның, əскери əуе күштерiнiң өзiнше жеке 
бөлiмi) ♦Western C~ - Батыс армия (коман-
дование) 4.~ (of smth) шеберлiк; бiрнəрсенi 
қолдана я бақылай бiлу қабiлетi ♦He has (a) 
good ~ of the French language. - Ол французша 
жақсы бiледi. ♦He has enormous funds at his 
~. - Оның қарамағына орасан көп қаражат 
көздерi бар. ♦He has no ~ over himself. - Ол 
өзiн-өзi ұстай алмайды. 5.(idm) *at/ by smb’s 
~ (кiтаби) бiреудiң бұйрығымен, үкiмiмен. 
♦I am here at the king's ~. - Мен мұнда 
корольдiң бұйырумен келiп тұрмын. * at the 
word of ~ word *to be at smb’s ~ бiреудiң 
қарамағында, қол астында *your wish is my ~ 
wish
commandant [‘kɒmən,dænt] n 1.бастық, 
командир 2.комендант
commandeer [,kɒmən’diə(r)] v (көлiктердi, 
ғимараттарды т.б.) қарамағына, бақылауына алу
commander [kə’mα:ndə(r); US -’mæn-] n 1. 
командир, бастық 2.(Brit) (a) 3-шi дəрежелi 
капитан, командир (Британ теңiз күштерiндегi 
капитаннан кейiнгi тұрған шен). (b) командир 
(Лондонның қалалық полициясының жоғарғы 
шендi офицерi)
commanding [kə'mα:ndiη] adj 1.басқаратын, 
бұйрық берушi, бастық; үстiнен қарайтын 
♦one's ~ offi cer - бiреудiң үстiнен қарайтын 
офицерi ♦Japan's ~ economic position. - 
Жапонияның қуатты экономикалық пози-
циясы. 2. бақылауға я үстем болуға шамасы 
жететiн ♦The fort occupies a ~ position. - 
Форттың орналасқан орны мықты. 3.адамды 
өзiне қарататын; əсерлi; мерейi үстем
commandment [kə’ma:ndmənt; US - ‘mænd-] n 
(a) (кiтаби) бұйрық, үкiм, əмiр, команда; (b) 
өсиет (Інжiлде)
сommand module [kə’mα:nd ,modjul] n негiзгi 
бөлiк; басқару бөлiмi (ғарыш кемесiнiң эки-
паж отыратын ж/е басқару бөлiмi)
сommando [kə'mα:ndəu; US -'məеn-] n (pl ~s не 
~es) коммандо, шұғыл тапсырма орындайтын 
əскери бөлiм; шұғыл топ
сommand performance n топтың өнер 
көрсетуi (мемлекет басшысының тiлегiмен 
орындалатын театрдағы т.б. өнер көрсету)
сommand post [kə'mα:nd,pəust] n əскери штаб
сommemorate [kə'meməreit] v (a) (ұлы адам-
ды, оқиғаны т.б. мəңгi) мəңгi есте сақтау; еске 
алу, есте ұстау, атап өту ♦We ~ the founding of 
our nation with a public holiday. - Бiз елiмiздiң 
құрылған күнiн ұлттық мейраммен атап 
өтемiз.
commemoration [kə,memə’reiʃn] n мəңгi есте 
сақтау, мəңгi есте ұстау ♦a statue in ~ of a na-
tional hero - ұлттық батырға арналған мүсiн
commemorative [kə’memərətiv; US 
-’meməreit-] adj есте қалдыруға арналған/
көмектесетiн; ескерткiш ♦~ stamps, medals - 
ескерткiш маркалар, медальдар
commence [kə’mens] v (кiтаби) (бiрн-нi) 
бастау, кiрiсу ♦You may ~ reading, Jeremy. - 
Джереми, оқи беруiңе болады.
commencement [kə’mensmənt] n (кiтаби) 1. 
бастау, басталу, кiрiсу 2. (əсiресе US) жоғарғы 
оқу орнын аяқтап, диплом т.б. алу рəсiмi; оқу 
орнын аяқтау; graduation
commend [kə’mend] v 1.(a) ~ smb (on/for 
smth); ~ smb/smth (to smb) мақтау, жоғары 
бағалау ♦Her teaching was highly ~ed - Оның 
оқытуы жоғары бағаланды. 
(b) ~ smb/smth (to smb) (кiтаби) ұсыну, 
рекомендация жасау 2. ~ oneself/ itself to 
(кiтаби) (бiреуге) ұнау, жағу, қабыл болу ♦Will 
this government proposal ~ itself to the public? - 
Үкiметтiң мына ұсынысы жұртқа ұнай қояр 
ма екен? 3.~ smth to smb (кiтаби) (бiреуге) 
сенiп тапсыру ♦~ one’s soul to God - жанын 
құдайға сенiп тапсыру
commendable [kə’mendəbl] adj (кiтаби) 
мақтауға тұрарлық
commendably [kə’mendəbli] adv [қ-з: com-
mendable]
commendation [,kɒmen’deiʃn] n (a) мақтау, 
құптау (b) ~ (for smth) (ресми) мақтау
commensal [kə’mensəl] n 1. табақтас, 
дастархандас, дəм-тұздас 2. (биол) бiрге өмiр 
сүрушi аң, хайуан; коменсал
commensurate [kə’menʃərət] adj ~ (to, with 
smth) тиiстi, лайықты, сəйкес, пара пар ♦Her 
low salary is not ~ with her abilities. - Оның 
төмен жалақысы қабылетiне сай емес. 
comment [‘kɒment] A.n 1. ~ (on smth) пiкiр, 
көзқарас, айтар сөз, коментарий
♦Have you any ~(s) to make on recent develop-
ments - Соңғы өзгерiстер жайлы айтарыңыз 
бар ма? 2.(idm) *no ~ «айтар еш нəрсем жоқ» 
(деген мағ) B.v ~ (on smth) пiкiр айту, көзқарас 
бiлдiру, коментарий беру
commentary [‘kɒməntəri; US -teri] n 1. ~ 
(on/of smth) коментарий, репортаж (болып 
жатқан оқиғаны ауызша суреттеу) ♦a broad-
cast ~ of a football match - футбол матчының 
репортажы 2.~ (on smth) түсiнiктеме
commentate [‘kɒmenteit] v ~ (on smth) 
репортаж жүргiзу 
commentator [‘kɒmenteitə(r)] 1.коментатор; 
репортаж, хабар жүргiзушi 2. сарапшы, 
талдаушы, түсiнiктеме берушi 3.коментарий 
жазушы
commerce [‘kɒmз:s] n сауда, коммерция
commercial [kə’mз:ʃl] A.adj коммерциялық, 
сауда(ға қатысты) B.n жарнама
commercialism [kə’mз:ʃəlizəm] n (көбiнесе 
жақтырм) коммерциализм, пайда қуушылық, 
пайда көздеушiлiк
commercialization [kə,mз:ʃəlai’zeiʃən] n [қ-з: 
commercialize, - ise]
commercialize, - ise [kə’mз:ʃəlaiz] v 
(көбiнесе жақтырм) пайда қуу, табыс қуу, 
коммерциялану ♦Sport has become ~d in re-
cent years - Спорт соңғы жылдары пайдағы 
бағышталынып кеттi.

398
399
commercially [kə’mз:ʃəli] adv комерциялық, 
коммерциялық жағынан алғанда
commercial traveller [.,.. ‘...] n коммерциялық 
жүргiншi, саудагер (көптеген дүкендерге 
товардың үлгiлерiмен барып, заказдар 
жинайтын адам)
commercial vehicle [.,.. ‘...] n жүк көлiгi, товар 
таситын көлiк
commingle [kɒ’miηgl] v араластыру, шылау
comminute [‘kɒminju:t] v ұнтаққа айналдыру, 
уату, ұсату
commiserate [kə’mizəreit] v ~ (with smb) (on/
over smth) (кiтаби) жұбату, көңiл айту
commiseration [kə,mizə’reiʃn] n ~ (on/over 
smth) (кiтаби) жұбату, көңiл айту
commiserative [kə’mizərətiv] adj көңiл 
айтатын, жұбататын, медет боларлық
commissar [‘kɒmisα:(r)] n 1.комиссар 
(бұрынғы СССР-дегi 20-40 жж. үкiмет 
басқармасының бастығы) 2. комиссар 
(бұрынғы СССР-дегi 20-40 жж. армияда саяси 
сабақ беретiн офицер)
commissariat [,kɒmi’seəriət] n комиссариат 
commissary [‘kɒmisəri] n 1. (Brit) комиссар, 
азық-түлiкке жауапты офицер 2. (US) əскери 
лагерьдегi азық-түлiк дүкенi 3. (US) (үлкен 
ұжымдағы т.с.с.) кафетерий, шағын асхана
commission [kə'miʃn] A.n 1.~ (to do smth) за-
каз, тапсырыс, тапсырма; өтiнiш
♦She has received many ~s to design pub-
lic buildings - Ол қоғамдық ғимаратарды 
дизайндауға көптеген заказдар алды. 
2.(көбiнесе C~) комиссия ♦the Civil Service 
C~ - мемлекеттiк қызмет комиссиясы (яғни, 
мемлекет органдарына жұмысқа алу жөнiндегi 
комиссия) 3.~ (of smth) (қате я заңсыз нəрсе) 
iстеу, жасау ♦the ~ of a crime - қылмыс жасау 
4. комиссиялық үлес, ақшалай табыс, ақшалай 
үлес, пайда ♦You get a 10% ~ on everything you 
sell. - Сен əр сатқан нəрсеңнең 10% пайда 
көресiң. ♦She is working for us on ~. - Ол бiзге 
түскен табыстан үлесiн алып жұмыс iстеп 
жүр. 5.(армиядағы монарх құжат жүзiнде 
берген) офицерлiк шен, атақ ♦He resigned his 
~ to take up a civilian job. - Ол мемлекеттiк 
қызметте болу үшiн əскери қызметтi 
тастады. 6.(idm)* in/into ~ (көбiнесе кемелер 
ж.) қызметтегi, қолданыстағы, саптағы ♦Some 
wartime vessels are still in ~. - Кейбiр соғыс 
уақытындағы кемелер əлi де сапта. *out of ~ 
(a) (көбiнесе кемелер ж.) саптан, қолданыстан, 
қызметтен шыққан ♦With several of their 
planes temporarily out of ~ , the airline is los-
ing money. - Бiрнеше ұшақ уақытша iстен 
шыққандықтан авиокомпания ақшалай шығын 
шегуде. (b) (ауысп. мағ.) iстемейтiн, жоқ ♦I 
got a fl u and was out of ~ for a week. - Маған 
тұмау тиiп бiр жетi жұмыста болмадым. 
B.v 1. заказ беру, тапсырыс, тапсырма беру ♦to 
~ an artist to paint a picture - суретшiге сурет 
салуға заказ беру ♦He ~ed a statue of his wife 
- Ол əйелiнiң мүсiнiн жасауға заказ бердi. 2. 
~ smb as smth əскери шен, дəреже беру ♦She 
was ~ed (as a) lieutenant in the Women’s Army 
Corps. - Оған əйелдер əскери корпусының 
лейтенанты шенi берiлдi. 3.(жабдықты, 
технологияны) iске қосу, iстету ♦The nuclear 
plant now being built is expected to be ~ed in fi ve 
years’ time - Тұрғызылып жатқан завод бес 
жылда iске қосылмақшы.
commissionaire [kə,miʃə’neə(r)] n (көбiнесе 
Brit) швейцар, комиссионер (кинотеатр, 
мейманхана т.б. кiрер есiгiнде тұратын, 
униформа киген, келiп-кетушiлерге есiк 
ашатын, такси табатын күтушi)
commissioned offi cer [.,.. ‘...] n марапатталған 
офицер (корольдiң ұйғарымымен шенi 
жоғарылаған офицер)
commissioner [kə’miʃənə(r)] n (əдетте C~) 1. 
комиссия мүшесi 2. комиссар, арнайы өкiл 
♦High C~ - Достастық (бұрын Британия 
империясына кірген елдер) елдерiндегi бiр 
елдiң екiншi елдегi елшiсi 
Commissioner for Oaths [.,....’..] n Ант 
комиссары (арнайы өкiлетi бар, заңды 
құжаттарға қатысты азаматтардан ант 
қабылдайтын адвокат)
commit [kə’mit] v (-tt-) 1.(қылмыс, қате, т.б.) 
жасау, iстеу ♦to ~ murder, suicide, theft, error 
- адам өлтiру, өзiн-өзi өлтiру, ұрлық iстеу, 
қате жiберу 2.~ smb/smth to smth (бiреудi/
бiрнəрсенi) мемлекетке я бiр жерге беру, 
өткiзу, табыстау, аманат ету ♦to ~ a man to 
prison - бiреудi түрмеге жабу ♦to ~ a patient 
to a mental hospital - пациенттi ес түзеу 
емханасына беру ♦to ~ smth to paper/to writing 
- жазып алу, қағазға түсiру ♦to ~ smth to mem-
ory - еске сақтап қалу, жадында ұстап қалу
3.~ smb/oneself (to smth/ to doing smth) өзiн-
өзi мiндеттеу, бiреудi/өзiн бiрнəрсеге арнау, 
өзiн-өзi борышты ету, уəде ету ♦I can’t come 
on Sunday: I’m already ~ted.- Жексенбiде 
келе алмаймын: басқа бiрнəрсе жоспарлап 
қойғанмын. ♦Signing this form ~s you to buy-
ing the goods. - Мына қағазға қол қойсаңыз 
заттар сатып алуға мiндеттi боласыз. ♦The 
regiment is already ~ted to the eastern front. - 
Бұл полк шығыс майданда болатын болады. 
4.~ oneself (on smth) өзiнiң позициясын, 
пiкiрiн бiлдiру ♦I asked her what she thought, 
but she refused to ~ herself. - Мен одан пiкiрiн 
сұрап едiм, жауап бермей қойды. 5.~ oneself 
(on smth) бiреудi сотқа беру
commitment [kə’mitmənt] n 1. ~ (to smth/to do 
smth) уəде, мiндеттеме ♦a ~ to pay $100 - $100 
доллар төлеуге уəде беру 2.(бiрнəрсеге, iске) 
берiлгендiк; өзiн-өзi арнау, бағыштау 3.~ (to smth) 
өткiзу, өткiзiлу, берiлу, табысталыну (commit 2, 3) 
♦the ~ of a patient to a mental hospital - 
пациенттiң жүйке ауырулар емханасына 
өткiзiлуi ♦the ~ of funds to medicine - медицина 
саласына ақша бөлiнуi
committal [kə’mitl] n 1. (бiреудi түрмеге, 
емханаға) беру, өткiзу, жiберу 2. (кiтаби) 
(мəйiттi) жерлеу, кремация жасау
committed [kə’mitid] adj (өз iсiне т.б.) 
берiлген, нағыз
committee [kə’miti] n комитет, комиссия
commode [kə’məud] n 1. комод (киiм-кешек 
салуға арналған, тартпалы аласа шкаф) 2. 
комод (дəретхана ретiнде қолданылатын, 
пiшiнi креслоға ұқсаған жиһаз)
commodious [kə’məudiəs] adj (кiтаби) кең, 
үлкен ♦a ~ house - үлкен үй
commodity [kə’mɒdəti] n 1. күнделiктi қажет 
зат(тар), товар(лар), өнiм(дер) 2. (қаржы) 
(саудаға түскен) зат, товар
commodore [‘kɒmədɔ:(r)] n 1. (теңiз флотында) 
коммодор, 1-шi рангiлi капитан
2.яхт клуб президентi 3.кемелер конвойының 
(сабының) бастығы
common ['kɒmən] A.adj 1. кəдiмгi, көп 
кездесетiн, кең таралған, əдеттегi 2.~ (to smb/
smth) ортақ, бəрiне тиесiлi, бəрiне қатысты ♦~ 
interest - ортақ мүдде
3.қарапайым. қатардағы, жай ♦the ~ people - 
қарапайым халық, адамдар
4.(ауызекi, жақтырм) (адамдар, олардың 
жүрiс-тұрысы, мүлiгi ж.) қоғамның төменгi 
сатысына жататын; тұрпайы, өрескел, нəрсiз, 
дөрекiлеу, талғамсыз, тым қарапайым, ерсiлеу 
♦~ manners, clothes - ерсi(леу) мəнерлер, 
киiмдер 5.(матем) ортақ ♦~ denominator/
factor/multiple - ортақ бөлгiш, көбейткiш, 
еселiк 6.(idm) *(as) ~ as dirt/muck (ауызекi, 
жақтырм) (адамдар ж.) тым қарапайым, 
ерсiлеу, аңғал *to be ~/public knowledge 
knowledge *~ or garden қарапайым, кəдiмгi 
*the ~ touch харизма, жылыжүздiлiк, елдердi 
баурай бiлу қабылетi ♦A politician needs 
the ~ touch. - Саясаткерге жылыжүздiлiк 
қажет. *to make ~ cause (with smb) (кiтаби) 
(бiреумен) ортақ iске, мақсатқа бiрiгу ♦The 
rebel factions made ~ cause (with each other) to 
overthrough the regime. - Көтерiлiсшi топтар 
режимдi құлату үшiн бiрiктi. B.n 1. ортақ 
жер, алаң; жайылым 2.(idm) * to have smth in 
~ (with smb/smth) ортақ мүддесi, қасиеттерi 
т.б. болу ♦Jane and I have nothing in ~ . - 
Джейн мен менiң ортақ ешнəрсемiз жоқ. *in 
~ ортақ, бəрiне тиесiлi, ортақ иелiктегi ♦land 
owned in ~ by the residents - тұрғындардың 
ортақ иелiгiндегi жер *in ~ with smb/smth 
бiреумен/бiрнəрсемен бiрге; бiреуге/бiрнəрсеге 
ұқсап, сияқты ♦In ~ with many others, she ap-
plied for a training place. - Басқалармен бiрге 
ол да жаттығатын жерге өтiнiш бердi.
commoner [‘kɒmənə(r)] n қауым мүшесi 
(ақсүйектерге жатпайтын қарапайым адам)
common fraction [,.. ‘..] n (US) жай бөлшек 
(м:1/2)
common law ['kɒmən,lɔ:] n қауымдар 
заңы (Англиядағы қауымдар дəстүрi мен 
судьялар шешiмдерiнен дамыған, Парламент 
заңдарынан емес заңдар)
commonly [‘kɒmənli] adv жалпы, жалпыға 
бiрдей; көбiне(се) ♦~ agreed principles 
-жалпыға бiрдей принциптер
common noun [,.. ‘.] n
commonplace [‘kɒmənpleis] adj (көбiнесе 
жақтырм) 1. қарапайым, iш пыстыратын 2. 
көп кездесетiн, ылғи болып тұратын
commons [‘kɒmənz] n 1. the ~ (архаизм) 
қауым, қарапайым адамдар 2. the C~ (Brit) (a) 
= the House of Commons Қауымдар палатасы 
(Британ Парламентiнiң төменгi палатасы) (b) 

400
401
Қауымдар палатасының мүшелерi (idm) *short 
~ short
common sense [,.. ‘.] n ақыл-ой, түйсiк ♦Use 
your ~ for once! - Ең дегенде бiр рет ақыл-
ойыңа сүйенсеңшi!
commonwealth [‘kɒmənwelθ] n 1.the C~ 
Достастық (кезiнде Британ империясының 
құрамында болған, қазiр өзара саяси 
экономикалық байланыстағы елуге жуық ел-
дер кiретiн ұйым ) 2.достастық, бiрлестiк, 
одақ ♦In 1991 the USSR became the C~ of 
Independent States. - 1991 жылы СССР 
Тəуелсiз мемлекеттер достастығына (ТМД) 
айналды.
commotion [kə’məuʃn] n шу, дабыр 
communal [‘kɒmjunl, kə’mju:nl] adj 1. ортақ, 
қауымдық, қоғамдық, көпшiлiк
♦~ ownership of land - қауымдық жер иелену 
2.əртүрлi (дiни, нəсiлдiк) топтар арасындағы, 
қауым аралық ♦rising ~ tension in India - 
Үндiстандағы (дiни) қауымдар арасындығы 
жиілеп отырған шиеленiс
сommunard n коммунар, Париж коммунасына 
қатысушы
commune A.n [‘kɒmju:n] 1. қауым, коммуна 
2. топ, ұжым 3. коммуна (Франция мен 
Бельгиядағы жергiлiктi үкiметтiң ең кiшкене 
бөлiмi) B.v [kə’mju:n] (кiтаби) оймен я 
сезiммен бөлiсу, сырласу ♦~ing with nature - 
табиғатпен сырласу
communicable [kə’mju:nikəbl] adj 1. 
жұқпалы, инфекциялық ♦~ desease - 
жұқпалы ауру 2.түсiнiктi, ұғымды, жетiмдi 
♦Her ideas were not easily ~ to others - Оның 
ойлары басқаларға тез түсiнiктi болған 
жоқ. 3.тiл тапқыш, жылы жүздi, көпшiл, 
адамға үйiр
communicant [kə’mju:nikənt] n 1. хабаршы, 
хабар таратушы 2.коммуникант (шiркеуде 
ылғида коммунион (communion 2) алушы)
communicate [kə’mju:nikeit] v 1.бiлдiру, 
түсiнiктi ету ♦A baby ~s its needs by cry-
ing. - Сəби не керек екендiгiн жылау арқылы 
бiлдiредi. 2.араласу, сөйлесу, түсiнiсу ♦He 
learnt how to use sign language to ~ with deaf 
customers. - Ол мылқау клиенттермен түсiнiсу 
үшiн белгi тiлiн қалай қолдануды үйрендi. 
3.(кiтаби) хабарласу, байланысу 4.бiр-бiрi-
не жалғасып жату, байланысып жату (бiр 
ғимараттағы бөлмелер я бөлiктер ж.) 5.жұғу 
(аурудың)
communication [kə,mju:ni’keiʃən] n 1. 
əңгiмелесу, сөйлесу, араласу, хабарласу
♦means of ~ - хабарласу құралы 2.~s (a)(радио, 
теле т.б.) байланыс ♦Modern ~s enable more 
and more people to work from home - Қазiргi 
байланыс құралдары үйден жұмыс iстейтiн 
адамдар санын ұлғайта түсуде. (b)жол 
қатынасы
♦Paris has good ~s with many European cit-
ies. - Париждiң көптеген европалық елдермен 
жол қатынасы мықты. 3.(кiтаби) хат, хабар, 
телефондық шалу 4. ~ skills ойын жеткiзе 
бiлу шеберлiгi 5. (idm) *to be in ~ with smb 
бiреумен қатынаста болу
communications satellite [ ... ‘..,...] n байланыс 
спутнигi
communicative [kə’mju:nikətiv] adj 1. тiл 
тапқыш, көпшiл, адамға үйiр 2.ойын жеткiзе 
алу, өзiн өзi түсiндiре алу қабылетiне қатысты 
♦students’ ~ skills - студенттердiң ойын 
жеткiзе алу шеберлiгi
communion [kə’mju:njən] n 1. (кiтаби) (~ be-
tween/with) тату қатынас, түсiнiсе араласу, 
сырластық ♦He sought meaningful ~ with anoth-
er human being. - Ол басқа бiр жанмен мəндi 
сырластық тапқысы келдi. 2.(кейде Holy C~) 
(Қасиеттi) коммунион (Иисус Христостың 
денесi мен қанының белгiсi ретiнде елдер нан 
жеп, шарап iшетiн христиан рəсiмi) 3.(кiтаби) 
дiни қауым, ағым ♦He belongs to the Anglican 
~. - Ол англикан қауымына жатады.
communique [kə,mju:ni’kei] n коммюнике, 
ресми хабар я мəлiмдеме ♦The Palace has 
issued a ~ denying the paper’s allegations. - 
Сарай (Королеваның) газет айыптауларын 
терiстейтiн мəлiмдеме таратты. 
Сommunism [‘kɒmju,nizəm] n коммунизм
Communist [‘kɒmjunist] A.adj коммунист(iк) 
♦C~ Party of the Soviet Union - КПСС Совет 
Одағының коммунистiк партиясы ♦All-
Union Lenin Young C~ League - ВЛКСМ, 
Бүкiлодақтық Лениндiк Коммунистiк Жастар 
Одағы ♦Young C~ League - комсомол B.n 
коммунист
communistic [,kɒmju’nistik] adj коммунист(iк)
community [kə’mju:niti] n 1. қауым, 
қауымдастық, белгiлi бiр жердегi, мекендегi 
жұртшылық ♦We meet once a month to discuss 
~ problems. - Бiз жұртшылық мəселелерiн 
талқылауға айына бiр рет жиналамыз. ♦~ 
spirit - қоғамдық рух
2.топ, орта ♦sense of ~ - белгiлi бiр топқа, 
ортаға жату сезiмi 3.этникалық я дiни 
топ, қауым ♦There are many different eth-
nic ~ies living in New York - Нью Йоркте 
көптеген этнтикалық топтар тұрады. 
4.the ~ қоғам, қауымдастық ♦the interna-
tional ~ - халықаралық қауымдастық 5.аңдар, 
өсiмдiктер тобы, үйiр, табын
♦C~ies of otters are slowly returning to sev-
eral British rivers. - Кəмшат үйiрлерi кейбiр 
Британ өзендерiне жайлап қайта оралуда.
community chest [ . ‘...,.] n кедей адамдарға 
көмектесу үшiн белгiлi бiр ауданда адамдар 
мен кəсiпорындар жинаған ақша 
community service [ .,... ‘..] n 1. бiреуге көмек 
үшiн iстелген тегiн жұмыс 2. iстеген қылмысы 
үшiн жаза ретiнде қылмыскер тегiн iстейтiн 
қоғамдық пайдалы жұмыс
commutable [kə’mju:təb(ə)l] adj (заң) 1. 
жеңiлдетуге болатын (жаза ж) 2. икемдi (төлем 
ж, яғни төлемнiң бiр түрiн екiнiшi бiр түрмен 
ауыстыруға болатын)
commutation [,kɒmju’teiʃən] n 1.жазаның 
жеңiлдеуi, азаюы ♦~ of a death sentence to life 
- өлiм жазасының өмiрлiк қамауға жеңiлдеуi 
2.(кiтаби) төлемнiң бiр түрiн екiнiшi бiр 
түрмен ауыстыру 3. ауыспа төлем, төлемнiң 
бiр түрiнiң орнына iстелген соған пара пар 
екiншi түрi
commutator [‘kɒmju(:)teitə] n (эл) ток 
өзгерткiш, коллектор, коммутатор
commute [kə’mju:t] A.v 1. (~ to/from/between) 
жұмысқа жету үшiн ұзақ жол жүру. ♦Jim 
~s from Weehawken to Manhattan every day. 
- Джим Уиһокеннен Мəнһəттанға күнде ба-
рып жұмыс iстейдi. 2.қылмыскерге берiлген 
жазаны жеңiлдету ♦to ~ a sentence - жазаны 
жеңiлдету ♦The sentence was later ~ed to life 
imprisonment. - Үкiм кейiннен өмiрлiк қамауға 
өзгертiлдi. 3. to ~ smth for/into smth бiр 
затты, төлемнiң бiр түрiн оның екiншi бiр 
түрiне ауыстыру B.n жұмысқа сапар, жұмысқа 
дейін жол жүру ♦My morning ~ takes 45 min-
utes. - Мен таңертеңгiсiн жұмысқа 45 минут 
жүремiн.
commuter [ kə’mju:tə] n (күнде жұмысқа бару 
үшiн жол жүретiн) жолаушы, жүргiншi ♦a car-
riage full of home going ~s - жұмыстан үйге 
қайтқан жүргiншiлерге толы вагон 
compact A.adj [kəm’pækt, ‘kɒmpækt] 1. 
ықшамды, шағын əрi жеңiл, шағын əрi 
ыңғайлы 2. тығыз өскен, мықты əрi тығыз 
қапталған ♦The bushes grew in a ~ mass. - 
Бұталар жинала тығыз өсiптi. 3. шағын 
əрi қатты, мығым ♦a small and ~ looking 
man - бойы шағын, бiрақ мығым адам 4. (ой 
бiлдiргенде, сөйлегенде) қысқа да нұсқа, 
анық B.n [‘kɒmpækt] 1.опа сауыт, пудреница 
(əйелдерге арналған, iшiнде айнасы мен 
опа бар шағын сауыт) 2.(US) шағын көлiк, 
машина 3.келiсiмшарт, келiсiм C.v [kəm’pækt] 
нығыздау, тығыздау
compacted adj [қ-з: compact C.v] 
compact disc [,.. ‘.] n компакт диск
companion [kəm’pænjən] n 1. серiк, дос ♦con-
stant ~ - ұдайғы серiк 2. (~ to) сыңар, жұптас, 
жұптың сыңары, қостың екiншiсi ♦This book 
is a ~ to the author’s fi rst book. - Бұл автордың 
алғашқы кiтабының жалғасы. 3.күтушi, 
қамқоршы, 
companionable [kəm’pænjənəbl] adj көпшiл, 
адамға үйiр 
companionablу adv [қ-з: companionable]
companion ladder [kəm’pænjən,laedə] = com-
panion way
companionship [kəm’pænjənʃip] n достық əрi 
бауырмал қарым-қатынас, достық, серiктiк 
♦When Stan died it was the ~ I missed. - Стəн 
қайтыс болған соң бауырмал қатынасқа зəру 
болдым.
companion way [kəm’pænjənwei] n (теңіз) 
палуба басқышы, кемедегi бiр палубадан 
екiншi палубаға өтетiн басқыш
company [‘kʌmpəni] n 1. компания (товар 
өндiретiн я сататын, қызмет көрсететiн ұйым, 
ұжым) 2.компания, топ, серiк (яғни əңгiмесi 
жарасатын адамдар я адамдар тобы); қонақтар 
♦I enjoy his ~. - Мен онымен араласқанды 
(бiрге болғанды) ұнатамын. ♦to be good, 
bad ~ - қызықты, қызықсыз топ/серік болу 
3.(бiрге жұмыс iстейтiн т.с.с.) топ ♦a theatri-
cal ~ - театр тобы, труппасы ♦a ~ of players 
- актерлар тобы 4.(əскери) рота 5.(idm) *the 
~ one keeps аралас-қоралас адамдар, бiреудiң 

402
403
араласатын адамдары ♦(мəтел) You may know 
a man by the ~ he keeps. - Досына қарап өзiн 
таны. *for ~ серiк, жолсерiк ретiнде ♦I hate 
going out alone: I take my daughter for ~. - 
Сыртқа жалғыз шыққанды жаным сүймейдi: 
ылғи да қызымды ерте шығамын. *to get into/
keep bad ~ - жамандармен жолдас болу *in ~ 
көпшiлiк жерде, басқа бiреулер бар кезде ♦It’s 
bad manners to whisper in ~. - Көпшiлiк бар 
жерде сыбырласқан ерсi нəрсе. *in ~ with smb 
басқалармен бiрге
♦I, in ~ with many others, feel this decision was 
wrong. - Мен де басқалар сияқты бұл шешiм 
дұрыс емес деп ойлаймын. *to keep smb ~ 
бiреудiң жанында əңгiме-дүкен құрып отыру 
♦I’ll stay here and keep you ~. - Мен осында 
сiзбен əңгiмелесiп отырмақшымын. *

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: