Исследование» научные доклады «Білім беру саясаты, тәжірибе және зерттеу»

ЖЕЛІЛІК ҚОҒАМДАСТЫҚ-ПЕДАГОГТЕРДІҢ КƏСІБИ ШЕБЕРЛІКТЕРІН 

КӨТЕРУДІҢ ТИІМДІ ЖОЛЫ 

Китарова Л. Т. 

Тасмола орта жалпы білім беретін мектебі  

 Шыңғырлау ауданы, Батыс Қазақстан облысы 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ 

Аңдатпа 

Желілік  қауымдастық  қарым-қатынас  жасау  тəсілі  ғана  емес,  бұл  білім  беру,  білім 

жетілдіру  жəне  іс-тəжірибе  алмасу  алаңы  болып  табылады.  Мұғалімнің  кəсіби  желілік 

жүйеге  енуі  бір  елдің  түпкір-түпкіріндегі  жəне  шет  елдердің  мұғалімдерінің  бір-бірімен 

қарым-қатынас  жасап,  түйінді  сұрақтары  шешіп  сонымен  қатар  кəсіби  деңгейінің  өсуіне 

жағдай  жасайды.  Желілік  қауымдастық  алдыңғы  кезекте  мұғалімдердің  кəсіби  өсіп, 

қалыптасуын  қамтамасыз  етеді  жəне  қоғамдастық  жұмыс  аясын  кеңейте  отырып  басқа 

мектептермен  байланысқа  шыға  алады.  Желілік  қауымдастықта  кəсіби  мамандардың  өмір 

бойы білімін жетілдіруіне ықпал етеді. 

Аннотация 

Сетевые  сообщества – не  столько  средство  общения,  это  площадка  для  обмена 

опытом,  обучения  и  повышения  квалификации.  Сетевые  сообщества  учителей – это  новая 

форма  организации  профессиональной  деятельности  в  сети.  Участие  в  профессиональных 

сетевых  объединениях  позволяет  учителям  живущих  в  разных  уголках  одной  страны  и  за 

рубежом,  общаться  друг  с  другом,  решать  профессиональные  вопросы  и  повышать  свой 

профессиональный уровень.  Сетевые  сообщества  способствуют  обучению  профессионала в 

течение всей жизни. Таким образом, перспективы развития сетевых сообществ очевидны  и 

ведут  к  повышению  доступности  качественного  образования  для  всех  участников 

образовательного процесса. 

Abstract 

Online communities are much more than just a mode of communication; they are a ground 

for education, sharing of experience, and qualifications upgrading. Online communities for teachers 

are a new form of organization of professional activities online. Participation in professional online 

communities allows teachers living in different countries and abroad to communicate with each 

other, resolve professional issues, and raise their professional level. Online communities promote 

the professional educators’ lifelong learning. Thus, development prospects of online communities 

are self-evident and lead to promotion of the high-quality education availability for all participants 

of educational process.  

Қазіргі  заманғы  білім  беру  жүйелерінде  жүріп  жатқан  трансформациялық  өзгерістер 

мұғалімдердің ғана емес, сонымен бірге білім беру ұйымдарының басшыларының да кəсіби 

дамуының тұжырымдамалық негіздерін қайта қарап, қайта түйсіну қажеттігін көрсетіп отыр. 

Жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі əлемде «мұғалімдер мен мектеп басшылары əріптес ретінде 

жұмыс  істеп,  əрекет  ету  үшін  тиісті  өкілеттіктер  берілген  жəне  де  өзгеріс  енгізуге  септігін 

тигізетін қолдау көрсетудің тиімді жүйелеріне қатынай алатын, қолдарында қажетті ақпарат 

бар» (Andreas Schleicher, OECD, 2011)тиімділігі жоғары білім беру ұйымдарын құру мəселесі 

маңызды болып отыр. Қазақстан Республикасында əлемнің озық тəжірибелерін талдау жəне 

зерттеу  негізінде 2011 жылдан  бастап  Педагогикалық  шеберлік  орталығы  Кембридж 

университетінің  Білім  беру  факультетімен  бірлесіп  Қазақстан  Республикасы  педагог 

950

қызметкерлерінің  біліктілігін  арттырудың  деңгейлі  бағдарламасын  əзірлеп,  қолданысқа 

енгізуде.  Аталған  Деңгейлі  бағдарламаның  арқасында  мұғалімдер  оқытудың  тиімді 

стратегияларын  меңгеріп,  түрлі  педагогикалық  тəсілдерді   үйлесіммен  қолдануға,  т.б. 

мүмкіндік алып отыр. Бұл Бағдарлама көшбасшылықтың мəні, оның типологиясы, заманауи 

басшы  моделі,  мектеп  мəдениеті,  мектепті  дамытуды  жоспарлау,  кəсіби  даму  жəне  жеке 

тұлғалық – кəсіби ахуал, кəсіби қоғамдастықты дамыту мəселелерін қарастыруды көздейді.   

Қай  елдің  болсын  өсіп-өркендеуі,   əлемдік   деңгейде  өзіндік  орнын  алуы  үшін,  мектеп 

мұғалімдерінің  шəкірт  тəрбиелеу  мен  оқытудағы  оңды  нəтижесіне  арқа  сүйейді.  Бүгінгі 

таңда  еліміздің  білім  беру  саласы  стратегиялық  мақсатын  басшылыққа  ала  отырып, 

мектептерде  ұлттық  білім  жүйесінің  дамуына  жаңа  мүмкіндік  берудің  жолдарын 

қарастырылуда.   Соның  айғағы  ретінде  Қазақстан  Республикасы  педагог  қызметкерлерінің 

біліктілігін  арттыру  курсының  бірінші  (ілгері)  деңгейін   ерекшелеп  айтуға  болады. 

«Бағдарламаның  негізгі  факторының  бірі   желілік  қауымдастық»  делінген,  олай  болса, 

бірінші деңгейдегі курстан өткен мұғалімдерге үлкен талаптар қойылуда.

 

 

Заманауи  қоғамның  тіршілігінде  желінің  маңызы  күннен  күнге  артып  отыр.  Қазіргі 

заманғы ұйымдар желілердің білім жəне инновациялар алмасу үдерісінде маңызды екендігі 

нақты  көрсетілген.  Білім  беру  саласы  ұйымдастырушылық  оқшаулау  дамуға  кедергі 

келтіретінін  мойындап  отыр.  Сондықтан  мектептер  арасындағы  ынтымақтастық, 

мектептерде оқитын оқушылардың ғана емес, барлық балалардың мүддесі үшін мектептердің 

«Білім  беру  желілеріне»  бірігуі  уақыт  өткен  сайын  маңыз  алып  келеді.  Ұлттық  мектеп 

көшбасшылығы колледжі (Англия) үшін 2004 жылы жасалған құжатта «Білім беру желісіне» 

мынадай  анықтама  берілген: «Оқушылар  жоғары  нəтижелерге  жету  үшін  бір  мектептің 

шегінде,  болмаса  мектептер  арасында  оқыту  мен  оқу  үдерістерін  жетілдіруге  бағытталған 

көптеген  іс-қимылдарды  жоспарлау,  жүзеге  асыру  жəне  мониторингін  жүргізу  мақсатында 

бірігетін мектептер тобы немесе əріптестер». Үздіксіз оқытуды дамытуда «желі» ұғымы аса 

маңызды  болып  отырғаны  байқалады.  «Олардың  ертеде  оқушылар  қажеттіліктерін 

қанағаттандырғанына  қарамастан,  адамның  ойлау  қабілетіне  қатысты  осындай  болжамдар, 

оқытудағы  бұндай  тəсілдер  мен  білім  беруді  ұйымдастырудың  осындай  модельдері 

экономикалық жəне əлеуметтік ортаның өзгеріп отырған жағдайларына, танымдық саланың 

ахуалына  жəне  ХХІ  ғасырдың  зияткерлік  талаптарына  дайындалып  жатқан  оқушылар  үшін 

жеткіліксіз  деп  саналады.  Бүгінгі  күні  оқыту  сипатына  жаңаша  қарап,  оқушылар  өздерінің 

тану ерекшеліктеріне неғұрлым сəйкес келеді деп есептейтін тиімді оқыту стильдерінің жаңа 

тұжырымдамалары  оқытудың  іргетасын  қалауға  тиіс  деген  пікір  кеңінен  таралған.  Осы 

қағидаттарға  негізделген  оқыту  тəсілдері  бүгінгі  күнгі  танымдық  жəне  метатанымдық 

ғылымға  сəйкес  əзірленген  оқыту  үдерісінің  жəне  білім  мен  түсінік  алудың  қазіргі 

негіздемелерінің  нəтижелері  мен  рөлін  неғұрлым  нақты  көрсетеді».  Білім  беру  желілері 

біздің  санамызда  өзгеріс  енгізуді  үйрету  үдерісін  бейнелейтін  маңызды  стратегия  деп 

саналады. «Білім  беру  реформасын  жүзеге  асырудың  келесі  кезеңінде  жүйеге  жоғары 

стандарттарды  жəне  теңдікті  енгізудің  жаңа  əдістері  қажет  болады,  ол  жекелеген 

оқушылардың  қажеттіліктеріне  сəйкес  келіп,  мектептерге  мектеп  деңгейінде  шешімдерді 

дербес  қабылдауға  мүмкіндік  береді.  Мұғалімдер  мен  мектептерге  ынтымақтастық  жасау 

қажет жəне осы үшін  желілер күшті ұйымдастырушылық нысан болып табылады. Оқытуға 

бағытталған  мектепаралық  желілер  білім    негізделген  жəне  оқыту  тəжірибесіне  енгізілген 

нақты  өзгерістердің  негізі  болып  табылады».  Бүгінгі  мемлекет  алдындағы  басты  міндеттің 

бірі – білім  беру  жүйесін  жаңарту  болып  отыр.  Қазір  осы  салада  оқытудың  жаңа 

технологияларын  меңгермейінше  сауатты,  жан-жақты  маман  болу  мүмкін  емес.  Əрине, 

маманның  сапасы  мұғалімнің  біліктілігіне  тікелей  байланысты.  Қай  кезеңде,  қай  қоғамда 

951

болсын  жеке  тұлғаның  қалыптасуы  ұстаздан  басталады.  Осы  орайда 2011 жылдан  бері 

жүргізіліп  келе  жатқан  білім  саласындағы  түбегейлі  өзгерістер  ұстаздан  үлкен 

жауапкершілікті  талап  етеді.  Оқушының  өз  біліміне  өзі  жауапты  болатын  жаңаша  оқыту 

тəсілдері  оқушылардың  да,  ата-аналардың  да  жүрек  түкпірінен  орын  алып  отыр.  Өздігінен 

білім алатын, жан-жақты ізденетін, талпынатын, алдағы өмір жолын өзі болжай алатын тұлға 

тəрбиелеу – жаңаша  білім  берудің  түп  қазығы.  Қазақстандық  ұстаздар  сындарлы  оқыту 

теориясына негізделген Кембридж университеті тəсілі бойынша 7 модуль негізінде жаңаша 

сапалы білім беруге көшуде. Кембридж университетінің бағдарламасы бойынша жүзеге асып 

жатқан мұғалімдерді деңгейлік оқыту шарасының ең басты ұстанымы – ұстаздар біліктілігін 

тексеру немесе бағалау емес, керісінше, оларға қолдау көрсетіп, табысқа жетуіне жəрдемдесу 

болып 

табылады.  

         Ауданымыздан да осы бағдарлама бойынша оқып келген ұстаздар білім саласына үлкен 

өзгеріс  əкелуде.  Олардың  ұйымдастыруымен  түрлі  семинарлар  өткізіліп,  жеті  модуль 

практикасы  кең  насихатталуда.  Қазіргі  заманғы  ұйымдар  желілердің  білім  жəне 

инновациялар  алмасу  үдерісінде  маңызды  екендігін  атап  көрсетуде.  Сондықтан  мектептер 

арасындағы  ынтымақтастық,  мектептерде  оқитын  оқушылардың  ғана  емес,  барлық 

балалардың  мүддесі  үшін  мектептердің  «Білім  беру  желілеріне»  бірігуі  уақыт  өткен  сайын 

маңыз  алуда  (Мұғалімге  арналған  нұсқаулық, 1-деңгей).

 

Желідегі  кəсіптік  қарым-

қатынастың жаңа түрінің бірі мұғалімдердің желілік қауымдастығы болып табылады. 

Желілік қауымдастық педагогтарға жаңа мүмкіндіктер ашады: 

 ашық, тегін электрондық ресурстарды қолдану;

 ақпараттық тұжырымдамаларды, білім, біліктерді игеру;

 қауымдастыққа қатысушылардың іс-əрекеттерін бақылау.

Кəсіби желілік қауымдастыққа қатысу нысандары: 

 Форумдар

 Сауалнамалар

 Блоггинг

 Педагогикалық шеберханалар

 Шеберлік-сыныптар мен қашықтық курстар

 Интернет жобалар

 Кəсіби байқаулар мен сайыстар.

Мектептердің  желілік  қоғaмдacтықтaры  үздікcіз  бірлеcкен  жұмыcтaр  мен  бірлеcкен 

зерттеулер aрқылы ереcектерге толыққaнды жəне келешегі зор білім aлуғa мүмкіндік береді. 

Олaр  жaңa  əдіcтемелердің  жекелеген  мектептерден  тыcқaры  тaрaлуынa  мүмкіндік  беру 

aрқылы  мұғaлімдерге  жəне  мектептің  бacқa  қызметкерлеріне  педaгогикaлық  əдіcтемелерді 

зерделеу  мен  жетілдіру  мaқcaтындa  оқуғa  жəне  бірлеcе  жұмыc  іcтеуге  жaғдaй  жacaйды. 

Əртүрлі  мектептердің  қызметкерлері  aрacындa  құрылымдaлғaн  өзaрa  əрекеттеcтік  көптеген 

aптaлaр  немеcе  тіпті  aйлaр  бойы  cозылaтын,  қоғaмдacтықтa  білім  aлуғa  бaғдaрлaнғaн 

қоғaмдacтық  ішіндегі  жұмыcтың  тиімді  түрі  болып  тaбылaды.  Мұғaлімдер  үшін  білімді 

пaйдaлaнумен қaтaр, өздеріне cол білімді құру мүмкіндігін, тaлқылaу бaрыcындa жиі  ортaқ 

шешімге  келтірмейтін   мəcелелерді  тaлқылaу  мүмкіндігін,  мектептен  жəне  aудaннaн  тыc 

жерде  жұмыc  іcтеу  мүмкіндігін  бере  aлaтын - бұл  қоғaмдacтық.  Ол  aрқылы caн  aлуaн 

ынтымaқтacтық  құрылымдaр  қызмет  іcтеуі  мүмкін.  Қоғaмдacтықтa  үлгілі  шешімдерді 

шығaрылып  қaнa  қоймaй,  керіcінше  мұғaлімнің  жұмыcын  ынтaлaндырaтын  идеялaрдың 

туындaуы ықтимaл. Қоғaмдacтық негізінде іcке cерпін беретін жəне қолдaу тaпқaн ортacындa 

тəуекелді  шешім  қaбылдaуғa  ынтaлaндырaтын  реформaлaр  жacaлып  жүзеге acуы 

952

мүмкін.  Қоғaмдacтық - мұғaлімдердің  білімін, cонымен  бірге  зерттеулер  мен  өзгеріcтер 

кезінде aлынғaн білімді құрметтейтін қоғaмды қaмтaмacыз етеді. 

   Энн Либермaн пікірінше: “Оқыту қоғaмдacтығындa жүріп жaтaтын aқпaрaт aлмacу үдеріcі 

мұғaлімдердің тəжірибеcі мен жұмыcының мaзмұнын aрттырып, оғaн тaртылғaн aдaмдaрды 

өзaрa  тығыз  бaйлaныcтырып,  олaрдың  cырт  көзге  көрінбейтін,  күнделікті  жұмыcынa  түр 

береді”.Aдaмдaр тобы бірлеcу қaжеттілігін cезінген жaғдaйдa қоғaмдacтықтaр дaмиды. 

Оқушылaр  жоғaры  жетіcтіктерге  қол  жеткізу  үшін  бірнеше  мектеп  aрacындa  оқыту 

мен  оқу  үдеріcтерін  жетілдіруге  бaғыттaлғaн  іc-əрекеттер  жоcпaрын  іcке acыру  жəне  оның 

мониторингін 

жүргізу 

мaқcaтындa 

Тасмола 

орта 

жалпа 

білім 

беретін 

мектебінде   «Серіктестік» желілік қоғaмдacтығы құрылды. Қоғамдастық тек интернет желіcі 

aрқылы  ғaнa  емеc,  ынтымaқтacтық  жобaлaр  aрқылы,  яғни  жеке  кездеcу,  өзара  коучинг, 

cеминaрлaр өткізу aрқылы жұмыc іcтейді. Желілің қауымдастықта мұғалімдердің күнделікті 

қызметте  кездесетін  кəсіби  мəселелер  ағынымен  бөлісуіне,  талқылауына  арналған  форум, 

үздік  педагогикалық  тəжірибені  таратуға  арналған  мəтіндік,  видео  материалдармен  бөлісу 

бөлімі жұмыс істейді. 

       Желінің  əртүрлі  бөлімдерінің  жұмысын  реттеп  отыру  үшін  жəне  мектепішілік  желі 

ішіндегі  бірлесіп  өткізілетін  іс-шараларға  жауапты  шешім  қабылдауға  үйлестіруші,  оқу 

бағдарламаларын əзірлеп, оқытудың жаңа стратегияларының қабылдануына қолдау көрсетіп 

дамытуға  өз  үлестерін  қосу  үшін  тізбектелген  сабақтар  өткізетін, Lesson study бойынша 

зерттеу сабағына жауапты мұғалімдер дамытушы жəне зерттеуші болып бөлінді.  

Мұғалімнің  кəсіби  құзыреттілігін  жоғарлату,  жаңа  тендециялар  мен  оқушыларды 

оқытудағы  өзіндік  тəжірибесін   жетілдіру   мақсатында 5-мамырда    Шыңғырлау  ауданы, 

Шилі  орта  мектебінде    «Бағдарлама  идеялары – мұғалімдер  тəжірибесінде»  атты  аудандық 

ғылыми-тəжірибелік  конференция  өткізілді.  Іс-шараға  аудан  мектептерінің 60 ұстазы 

қатысты.

 

Мұғалімдер  заманауи  сабақтарды  жоспарлауда  кэмбридждік  жүйеге  сəйкес 

ынтымақтастық  жəне  топтағы  жұмыс,  ақпараттық-коммуникативтік  технологияларды 

пайдалану,  сын  тұрғысынан  ойлануды  дамыту,  желілік  қауымдастықтағы  қызмет,  дарынды 

жəне  талантты  балалармен  жұмыс,  критериалды  бағалау,  оқушының  жас  ерекшеліктеріне 

қарай  оқытуды  ұйымдастыру  сияқты    7  модулді  тəжірибе  жүзінде  қалай  қолданып 

отырғандарын көрсетті.  Сабақ барысында таныстырылым, фото-бейне жазба материалдарын 

пайдалана  отырып,  педагогтар  заманауи  сабақтарды  жоспарлау  жəне  өткізуде  оқушыларды 

оқыту  деңгейінде  ғана  емес,  аймақтағы  мектептердің  мұғалімдерімен  бірлесіп  əрекет  ету 

деңгейінде іске асырған тəжірибелерін алға тартты. Мұндай бірлесе жұмыс жасаудың басты 

нəтижесі білім беру үрдісінің тиімділігі мен білім сапасы болып табылады. Жаңа форматты 

курстардан өткен немесе əлі де өте қоймаған педагогтар ауыл мұғалімінің кəсіби біліктілік 

деңгейін  арттыру  жəне  оқытудағы  жаңа  тəсілдерді  қалай  тиімді  пайдалауды  бірлесе 

талқылады.  

Деңгейлік  курстан  өткен    мұғалімдердің  жұмысы  туралы  көрме  ұйымдастырылып, 

бейнефильм  көрсетілді. «Іс-əрекеттегі  оқыту  мен  оқудағы  кедергілерді  шешу  үшін «Lesson 

study» ұйымдастыру тақырыбында келесі семинарды ұйымдастыру жоспарланды. Қатысушы 

мұғалімдер  конференцияның  өте  сəтті  өткендігін  жəне  үлкен  əсер  алғандарын  атап  айтты. 

Алдағы уақытта атқарылатын игі істердің Қазақстанда білім беру жүйесін дамытуда, педагог 

қызметкерлердің  еңбегін  мемлекеттік  қолдау  мен  ынталандыруды  күшейтуде,  аудан 

көлемінде  өткізілетін  түрлі  шеберлік  сыныптары, On-Line режимінде  семинарлар,  

конференциялардың  мəні  уақыт  өткен  сайын  арта  түсуде.  Өйткені,  рухани-адамгершілігі, 

ғылыми-əдістемелік 

жəне 

ақпараттық 

мəдениетті 

иеленген 

интеллектуалдық 

қабілеті   жоғары,  қазіргі  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  игерген,  тұлғалық 

953

қасиеті  жан-жақты  дамыған  шығармашылықпен  жұмыс  істейтін  таланттарды  анықтауда, 

мұғалімдердің   бір-бірімен  тəжірибе  алмасуын  қамтамасыз  етуде,  оқу-  тəрбие  үдерісінде 

өзара  түсіністік  пен  іскерлік  қарым-қатынас  орнатуға,  білім  мекемелерінің  тəжірибелерін 

жинақтау  мен  таратуға,  білім  мазмұнының  жаңа  бағыттарын  айқындауға   септігін  тигізуде 

зор  маңызға  ие  болмақ.  Мұғалімдер  кəсіби  қоғамдастығының  атқарар   іс-шаралары   алда. 

«Серіктестік»  желілік  қауымдастығының  келешегінен  үлкен  үміт  күтеміз  жəне   талай 

шешілмей  жүрген  мəселелерді  қозғап,  сенімді  ынтымақтастықта  жұмыс  жасайтынына 

сенеміз. Шығар тау, алар асулар  биік болғай 

Əдебиеттер тізімі 

1. МАН І деңгей

2. Barth, R.S  «Мұғалім көшбасшы»

3. Ballantyne, P. , Jackson, D. «Жүйені басқаратын жетекші желілер. Тəжірибе тарату

баяндамалары»

4. Интернет материалдары

954

РАЗВИТИЕ КРИТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ ШКОЛЬНИКОВ НА УРОКАХ 

БИОЛОГИИ КАК ФАКТОР УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ ЛИЧНОСТИ 

Клышина Л. Л. 

 Филиал АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» г. Павлодар 

РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН 

Андатпа 

Мақалада  биология  сабақтарындағы  сыни  тұрғыдан  ойлауды  дамытуға  байланысты 

шығармашылық  ойлар  ұсынылған.  Автор  оқушылардың  сыни  тұрғыдан  ойлауын  дамыту  

негізінде  биология  сабақтарын  жоспарлап,  оқушылардың  осындай  сабақ  түріне 

көзқарастарын  ескере  отырып,  сабақ  барысындағы  ең  қызықты  деген  бөлімдерге  көп  мəн 

берген.  Осы    жұмысының  нəтижесінде,  сыни  тұрғыдан  ойлауды  дамытуға  бағытталған 

сабақтардың  қорын  жинау  туралы.  Сонымен  қатар  оқушыларға  осындай  оқыту  бағытының 

дамуы  мен  оқушыларды  жеке    сыни  тұрғыдан  ойлауды  дамыту  үшін  қандай  іс  əрекет 

жасалынатына бағыт беру туралы қорытынды жасауға болады.   

Аннотация 

В  статье  представлены  творческие  идеи  по    развитию  критического  мышления  на  уроках 

биологии.  Автором  проектировались    уроки  биологии,  построенные  на  развитии 

критического мышления у школьников, изучалось мнение самих учащихся об  их отношении 

к  таким  урокам  и  наиболее  интересных  моментах  с  точки  зрения  школьников.  По  итогам 

проделанной  работы  можно  сделать  вывод  о  необходимости  создания  банка  уроков, 

построенных  на  развитии  критического  мышления,  разъяснении  школьникам  важности 

такого  направления  развития  и  обучение учащихся  тому,  как  действовать,  чтобы  развивать 

собственное критическое мышление. 

Abstract 

The article presents creative ideas for the development of critical thinking in biology class. The 

author designed the lessons of biology  built on the development of critical thinking among students 

then  studied the opinion of the students about their attitudes toward such way of learning and most 

interesting moments from the point of view of students. According to the results of this work, it can 

be concluded on the need to create a bank of lessons built on the development of critical thinking, 

explaining to pupils the importance of the direction of development and training students how to act 

in order to develop critical thinking. 

Результатом обучения школьников 

должно стать овладение ими навыками  

критического мышления, самостоятельного  

поиска и глубокого анализа информации. 

Из Послания Президента Республики  

Казахстан Н. А. Назарбаева народу  

Казахстана. 17 января 2014 г

 

  

Выпускник  современной  школы,  который  будет  жить  и  трудиться  в 21 веке 

должен обладать  таким  качеством  личности  как  умение  самостоятельно  критически 

955

мыслить.

 

  Но  вслед  за  призывом  формировать  критическое    мышление,  возникает  острая 

проблема - как учить мыслить. Как научить учащихся формировать суждения,  исследовать 

предположения, оценивать и делать собственные выводы? 

Для  решения  поставленных  вопросов  в  Назарбаев  Интеллектуальной  школе  г. 

Павлодара  создана  творческая  группа  учителей  биологии    по  развитию  критического 

мышления  школьников.  Результатом  работы  стал  выпуск  методических  пособий  с 

разработками  уроков  по  критическому  мышлению.  Автором  данной  статьи  представлены 

методические  пособия  «Дыхание 8 класс»  и  «Использование  оборудования Phywe  на 

уроках биологии в 8 классе».  

Одним из аспектов работы творческой группы  является создание банка уроков, четко 

отвечающих требованию  развития критического мышления учеников.  

В  чем  отличие  таких  уроков?  Здесь  можно  отметить  несколько  составляющих. 

Каждый  из  уроков  в  обязательном  порядке  содержит  три  основных  этапа  «Вызов», 

«Осмысление»  и  «Рефлексию»

, 

что  соответствует  уроку  по  развитию  критического 

мышления  и  находит  отражение  в  конспектах  уроков.  Казалось  бы,  это  общеизвестный 

факт,  но  в  системе  использование  такого  алгоритма  построения  урока  освоено  далеко  не 

каждым учителем.  

Таблица 1. Анкетирование учащихся "Это способствует развитию мышления на уроке" 

Решение 

проблемных 

ситуаций 

Активные 

формы 

деятельности 

Групповая 

работа 

Творческие 

задания 

Рефлексия 

по  итогам 

урока 

Учащиеся 

считают 

важным на 

уроке 

83 % 

89 % 

74 % 

56 % 

36 % 

  Проведенное анкетирование учащихся (таблица 1) показало, что одним из  наиболее 

значимых  аспектов  урока,  по  их  мнению,  служит  создание  интересных  проблемных 

ситуаций  в  начале  каждого  урока (83 % опрошенных),  что  вызывает  интерес  к  теме  и 

активизирует  их  мыследеятельность.  Постановка  проблемы,  а  для  более  высокого  уровня 

мышления -  формулирование  проблемы  действительно  заставляют  учеников  учиться 

мыслить  критически.  Так  при  изучении  раздела  «Дыхание»  в 8 классе  для  создания  этапа 

вызова с учащимися применяются следующие стратегии:

 

 угадать, о чем идет речь, используя при необходимости подсказки (при изучении

дыхания как основного свойства живых организмов):  

Это основное свойство живых организмов?  

1 подсказка: У человека в сутки это происходит 23 тысячи раз. 

2 подсказка: Максимально без этого смог обойтись человек в течение 19 минут (Книга 

рекордов Гиннеса), 

3 подсказка: Говоря об этом, используется пословица «Нужен как воздух»? 

Ответ: дыхание 

 провести  зарядку  с  определенным  набором  упражнений,  выяснить  разницу  в

самочувствии  после  различных  упражнений  и  определить,  почему  разные  результаты  с 

опущенной  и  поднятой  руками?  Как  это  связано  с    дыханием? (изучение  аэробного  и 

анаэробного дыхания) 

 предложить  учащимся  проблемную  ситуацию: «Известно,  что  японцы  более  других

заботятся о своём здоровье. Они открыли в своей столице несколько клубов. Пришедшие в 

них  имеют  возможность  за  небольшую  плату  подышать  свежим,  специально  очищенным и 

956

ароматизированным  воздухом.  Как  вы  считаете,  это  действительно  поможет  сохранить 

здоровье  японцев  или  это  просто  возможность  владельцев  клубов  заработать  на  желании 

японцев быть здоровыми?» (изучение строения органов дыхания человека) 

 просмотреть    фрагмент  фильма  «Дыхание».  Перед  началом  просмотра  учитель

предлагает  задание:  составить  к  фильму  список  вопросов.  Целесообразно  оговаривать  их 

число.  Например,  не  менее 2 репродуктивных  вопросов  и  не  менее 2 расширяющих  и 

развивающих. Кроме того, учитель просит записать и те вопросы, которые возникли по ходу 

фильма, но школьники не получили полный ответ (изучение газообмена в легких). 

 прочитать  статью  Казинформ  от 4 июля 2013 года  «Болезни  органов  дыхания

занимают  в  Казахстане  первое  место»  и  познакомиться  со  статистическими  данными  по 

павлодарской  области,  представленными  в  ежегодном  отчете  Статуправлением  по 

павлодарской  области.  Учитель  просит  учащихся  подумать,  почему  им  предложены  эти 

документы  для  ознакомления.  Существует  ли  проблема? (изучение  болезней  органов 

дыхания) 

Такое  разнообразие  решений  вызова  позволяет  школьникам  каждый  урок    получать 

новый заряд интереса на пути к развитию мышления. 

Описывая  этап  «Осмысления»  следует  отметить  использование  большого 

разнообразия  активных  форм  обучения,  в  том  числе  и  творческих,  требующих 

нестандартного  подхода  и  анализа.  Так  при  изучении  газообмена  в  тканях  учащиеся 

достаточно быстро понимают полную противоположность этого процесса с газообменом в 

легких и легко заполняют сравнительную таблицу. Однако задание создать мини-спектакль 

«Газообмен в тканях» вызывает неожиданное затруднение, так как ученикам необходимо не 

только  осмыслить,  как  показать  процесс  газообмена,  но  и  организовать  совместную 

деятельность, проявить фантазию. Проведенная по итогам подготовленного мини-спектакля 

рефлексия  «Горячий  стул»  показала  критический  анализ  как  собственной  деятельности 

школьников, так и деятельности своих одноклассников. 

Особое место занимает групповая работа, важность которой отметили 74 % учащихся. 

Ранжируя    наиболее  значимые  моменты  при  использовании,  школьники  отдали 

предпочтение  групповой  работе  потому,  что    при  её  использовании  наиболее  сложные 

решения можно принять сообща, что снижает стресс, если решение неверное (73 %), идей 

для  выработки  решения  намного  больше,  чем,  когда  думаешь  один (69%), можно 

посоветоваться,  обсудить  (63 %). Все  это  свидетельствует  о  важности  использования 

групповой формы работы для развития критического мышления школьников. 

Говоря  о  рефлексии,  важно  сказать,  что  это  наиболее  недооцененный  этап  как  в 

практике учителей, так и в практике учащихся. Проведенное анкетирование среди учащихся 

показало, что значимость этому этапу  урока придают лишь 36 % опрошенных. Вместе с тем, 

развитие  критического  мышления  будет  тогда  успешным,  когда  учащиеся  смогут  провести 

самоанализ 

собственной 

деятельности. 

Сегодня, 

реализуя 

творческий 

проект 

«Педагогическая презентация», учителями НИШ собран большой банк самых разнообразных 

рефлексий, направленных на анализ урока, деятельности на уроке, собственного результата и 

т.д.  Около 150 различных  методик.  Причем,  собственные    коррективы  сделали  набор 

рефлексий еще более разнообразным. 

Продолжая  разговор  о  развитии  критического  мышления,  стоит  обратить  внимание, 

что в Назарбаев Интеллектуальных школах критическое мышление не только развивается, 

но  и  оценивается.  Большинство  заданий  для  оценки  критического  мышления  носят 

практический  исследовательский  характер,  причем  количество  целей  для  оценки 

критического мышления школьников увеличивается от параллели к параллели классов. Так, 

957

если в 7-м классе количество целей для оценки критического мышления составляют около 

25 %, то  в 11-12 классах – до 65 %. Примером таких целей являются:

 

 Исследовать  различные  виды  адаптаций  у  различных  теплокровных  животных  к

различным климатическим условиям (7 класс) 

 Установить связь между структурами стенок сосудов и их функциями (8 класс)

 исследовать  воздействия  различных  условий  (температуры, ph, концентрации

субстрата, ингибитора)     на активность ферментов (11 класс) 

 исследовать поведение клеток в растворах с различной концентрацией солей (12

класс) 

 Исследовать особенности высшей нервной деятельности человека (12 класс)

Учителями  для  каждой  из  предложенных  для  оценивания  целей  готовится  задание  с 

критериями  успеха.  Например,  при  изучении  процесса  выделения  у  растений  для 

формирования  навыка  критического  мышления  для  школьников  предлагается  задание 

исследовать  графики  изменения  содержания  СО2  и  О2  в  закрытом  сосуде  с  растениями, 

сравнить  их  и  сделать  вывод.  К  заданию  прилагается    критерии  успеха,  позволяющий 

сделать процесс оценивания прозрачным, понятным и доступным  школьникам:  

Особо  следует  отметить  содержание  практических  работ,  так  как  именно  там  очень 

четко прослеживается развитие критического мышления у школьников. Каждый ученик при 

проведении  практической  работы  получает  рабочий  лист  (инструктивная  карточка),  где  в 

отличие от привычного в общеобразовательной школе, помимо целей, оборудования и хода 

работы имеются дополнительные задания. Так  при изучении раздела «Транспорт» 8 класс 

исследуется  в  форме  практической  работы  влияние  физических  упражнений  на  работу 

сердца.  Учащиеся  предлагают  гипотезу  (в  зависимости  от  уровня  развития 

интеллектуальных  способностей  гипотезу  может  предложить  учитель).  После  проведения 

исследований учащимся необходимо обсудить, оценить и провести заключение, что и есть 

развитие критического мышления школьников.  

Благодаря построению уроков биологии на основе критического мышления учащиеся 

отмечают,  во-первых,  значительный  интерес  к  изучаемым  темам.  Свидетельством  тому 

может  служить  мониторинг,  проведенный  в 2014 году  психологической  службой  школы, 

когда 92 %  школьников назвали биологию любимым предметом. Во-вторых, как отмечают 

сами  ученики,  на  таких  уроках  невозможно  не  работать,  так  как    от  каждого  из  них 

требуется максимальный результат и ответственность за этот результат. По их же мнению 

(95 % опрошенных)  это  позволяет  им  развиваться  как  личности,  чувствовать  значимость 

собственных слов и дел. 

Таким  образом,  внедрение  Критического    мышления  в  школах  страны  может  стать 

ответом  на  вызовы  современного  мира,  где  происходят  динамичные  изменения  в  сферах 

общественно-социальной и производственной жизни. Мы считаем, что, используя стратегии 

развития  критического  мышления,  возможно  воспитать  учащихся,  способных  

адаптироваться  к  быстро  меняющимся  условиям  современной  жизни,  умеющих 

преодолевать  стереотипы,  видеть  альтернативные  пути  решения  проблем  и  инициировать 

новые идеи. 

жүктеу/скачать 16,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: