Гуманитарлық-педагогикалық институты
жүктеу/скачать 463,12 Kb.
|
| Шоңарбас плаун (Lycopodium clavatum) Қылқанжапырақты ормаңдарда кең таралған өсімдікұ Спорофиті жерге төселіп өсетін сабақтан тұрады. Оның вертикаль бағытта көтеріліп тұратын бұтақтары мен томен қарай кететін қоса- лқы тамырлары болады. Сабағы мен тамырларыньң төбелік тармақталған бұтақтары болады. Өткізгіш шоқтары сабақтың ортасыңда орналасады. Орталық қилиндр сабақтың аз ғана бөлігін альт жатады. Қабық қаб&тының жалпақ аонасына жапырақтың іздері өтіп жатады. Камбиі жоқ. Сабағы мен жапырағының сыртын эпидермис қабаты қаптап тұрады, онда устьиқе аппаратгары болады. Жапырақ тақтасы тас- па тәрізді, шетгері тегіс, үзын болып келетін жіңішке жіпшемен аяқталады. Вертикаль бағытга тік көтеріліп түратын сабақтарыньң ұшында, біршама үзын аяқшаның (көтерменің) үстінде екіден (сиректеу 3—5- тен) спора түзетін масақтары орналасады. Масақтың формасы қилиндр тәрізді, оның өсі болады.
Ең көп ж әне кең таралған туысына селагинелла (Selaginella) жатады. Оның аздаған түрлері ғана дәрілік және сәндік өсімдіктер ретінде пайдаланылады. Селаготектес селагинелла. Ол бұрынғы одақ- тас республикаларды ң территориясы ны ң европалы қ бөлігіндегі таулардың ылғалды субальпа белдеуіндегі шалғындарда аздап кездеседі. 'Спорофитінің сыртқы құрылысы плаунны ң спорофитіне ұқсас. Сабағының ортасында өткізгіш шоғы орналасады. Ол паренұималық клеткалардан тұратын ж іпш елерге іл ін іп тұрады. Сабагының эпидермисінде устьиқа аппараттары болмайды. Жапырақ- тары формасы және мөлшері жағынан бірдей, тілшелері келешегінде түсіп қалып отырады. М езофиллдің клетка- ларында 1—2 пластинка тәрізді ұромотофорасы болады. Эпидермистің клеткаларында да ұромотофоралары болады. Устьиқа аппараттары жапырақтың астынғы бетінде орналасады. Спора түзетін масақтары сабақтарының жоғарғы ұштарында орналасады. Спорофиллдерінің вегетативтік жапы рақтары нан айқын айырмашылықтары болады . Спорофиллерінің тілшелері болады, бірақ олар ешуақытта түсіп қалмайды. Әрбір масақтың спорофилдерінің қолты- ғында қысқа аяқшаларда мега — және микроспорангилері орналасады . Мегаспорангиінде төрт мегаспора, ал микроспорангиінде көптеген микроспоралар жетіледі. Спорангилерден босаған, мега — және микроспоралар қолайлы жағдайларда өседі. Микроспораның ішінде аталық гаметофит жетіледі. Ол бір вегетативтік клеткадан және бір редукқияға көп ұшыраған антеридийден тұрады. Соңғысының ішінде екі талшығы бар сперматозоидтар жетіледі. Аналық гаметофитте түгелдей дерлік мегаспораның ішінде жетіледі. Гаметофит ұлғая келе мегаспораның қабықшасын жарып шығады. Үш сәулелі жарықшақ арқылы гаме- тофиттің денесінің бір бөлігі созылып сыртқа шыгады, онда арұегонилері мен ризоидтары пайда болады. Ұрықтануы сумей байланысты. Зиготадан Ұрық пайда болады. Сонымен селагинелланың әртүрлі споралылығы оның гаметофиттерінің дара жыныстығын және редукқияға көп үшырагандығын айқындайды. Бұл ерекшелігі өсімдіктердің эволюқиясында үлкен роль атқарды.үштары үш кір, өрі жоғары қарай қайрылған қабыршақ тәрізді үш бүрышты жапырақтары орналасады. жүктеу/скачать 463,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|