Концентрлі тыңайтқыштарды өндіру. Концентрлі фосфорлы тыңайтқыштарды өндіру үшін фосфориттерді концентрлі фосфор
қышқылымен өңдеу (ыдырату) қажет.
Қос суперфосфат өндіруге 70%-ті фосфор қышқылымен фосфоритті ыдыратады, процесс
мынадай теңдеумен жүреді.
Өндірілген қос суперфосфаттың құрамында 40-50% Р
2
О
5
болады, яғни жоғары сапалы
тыңайтқыштар қатарына жатады.
Фосфор қышқылын өндіру. Өндірісте фосфор қышқылын екі әдіспен өндіреді: экстракциялау және электротермиялық әдіс.
Тотығу – тотықсыздау нәтижесінде фосфорды қарапайым күйінде бөлініп, көміртек (ІІ) оксиді
және тағы басқа да элементтер оксидтері су буымен араласып, бу - газ қоспасын түзеді. Бу
күйіндегі фосфорды салқын сумен шайқап салқындатып, сұйық күйіне айналдырып, оны өртеп
фосфор ангидридіне айналдырады. Фосфор ангидридін сумен әрекеттестіріп, метафосфор
қышқылын өндіріп, соңғы өнім артық мөлшерде су құйып ортафосфор қышқылына айналады:
2
P 2
5
O 2
2
P 2
O 5 ;
P 2
O 5
H 2
O
2
HPO 3 ;
HPO 3
H 2
O
H 3
PO 4
Преципитат – химиялық өнеркәсіпте қазіргі кезде, суперфосфат сияқты, көп өндірілетін
тыңайтқыш. Мұның құрамында дикальцийфосфат СаНРО
4
∙2Н
2
О болады, ол суда нашар
ерігенімен топырақта болатын түрлі қышқылда жақсы ериді.
Преципитатты өндіру екі сатыда жүреді: әуелі фосфориттен фосфор қышқылын алады, ол үшін
фосфорит мына теңдік бойынша күкірт қышқылымен әрекеттеседі:
Ca 3
PO 4
2
3
H 2
SO 4
3
CaSO 4
2
H 3
PO 4
Енді тұнған гипстің үстіндегі фосфор қышқылын құйып алып, оған дикальций фосфат
түзілетіндей етіп ізбес суын араластырады:
H 3
PO 4
Ca
OH
2
CaHPO 4
2
H 2
O
H 2
O Өндірілетін преципитат құрамында 30-35% Р
2
О
5
болады.
