Ибраимова Жібек Тұңғышбайқызы
жүктеу/скачать 0,63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ой мəдениеті мен халық шығармасын өсіруде көне ертегілерді əр жыныстың, ұлттың
- 1-жаттығу.
| Тырнақша
Мағынаға байланысты қойылатын белгінің бірі – тырнақша. Тырнақша мынадай жағдайларда қойылады.
а) Дəйексөз тырнақшаға алынады.
ə)Шығарманың ішінде кел- тірілген үлкенді-кішілі хаттар тырнақшаға алынады.
б) Объект етіп алынған жеке сөйлемдер, сөздер не сөз тізбектері, сондай-ақ əріптер, буындар тырнақ- Бұл жөнінде М.Горькийдің əр заманда, əр ортада ескі ертегінің жаңғырып, өскелеңдеп, өзгеріп отыратыны турасында айтқан пікірін еске аламыз: «Ой мəдениеті мен халық шығармасын өсіруде көне ертегілерді əр жыныстың, ұлттың, таптың өзгертіп, қосымша жасап қолданудың рөлі өзгеше болғанына күдіктенуге болар ма екен» (М.Əуезов).
жүргенде, қысқаша жазылған хат та келіп қалды: «Бұл хатты партиялық билетімді қалтама салып алып жазып отырмын, – деп жазыпты ол, – жеке ісіме жазылатын сөгісім бар, оны ісіммен алдыруға сенем...» (С.Мұқанов).
«Қалауын тапса, қар жанады» деген мақал – үлкен философия 58
шаға алынады.
Біреудің айтқанынан алынған жеке-жеке сөздер тыр- нақшамен жазылады.
ғ) Кекету, ажуалау жəне кері мағынада қолдану үшін айтылған сөз (не сөздер) тырнақшаға алы- нады.
д) Зауыт, фабрика, комбинат, трест, шаруашылық, ұйым, машина маркасы, ұшақ т.б. қойылған аттар тырнақшаға алынады. Ал олардың ресми
атаулары тырнақшаға алынбайды.
е) Газет, журнал,
кітап, шығарма, қаулы, кино т.б. аттары тырнақшаға алынады
ж) Кейбір ойын, əдет-салт аттары тырнақшаға алынады.
(Ғ.Мұстафин).
Ырғызбайдың осындай көпшілігі бас қосқан кеңесінде Зере сөйледі. – Бірі дарақы мақтаншақ, бірі ұрда- жық, даңғой атанғанда, осындай көп жиын үстінде масайып, оспадарлық қылам деп, сондай атақ алатын! –деді. Соңғы айтқан «мылжың», «мақтаншақ», «даңғой» дегендері осы арада шынымен төрт көзі түгел отыр еді (М.Əуезов). Ақ көңіл Ақаң «баланың» сырғытпасын сезген жоқ (Ғ.Мұстафин). Қоян «батыр» қорыққанынан зыта жөнелді (Ертегіден).
дағы ауыр машина жасайтын зауыт; «Донбасс» көмір комбайны, «Ертіс» параходы, «У–2» ұшағы, «Қазақ тілі» қоғамы.
«Ана тілі» газеті, «Парасат» журналы, «Абай» романы, «Шаттық» симфониясы, «Топайкөк» əні.
деген атақты ырымдар осы. Үлкендер зор меженің бірі деп білетін өмір белі «ұрын бару» болса, Абай содан асты (М.Əуезов).
1-жаттығу. Тырнақшаның қойылу себебін түсіндіріңіздер. Кей қоныста бірді-екілі күн отырар-отырмастан кетеді: үлкен үйлер тігілмей – «ұраңқай», «абылайша», «жаппа», «итарқа» деген неше түрлі кішкене, тар, аласа күркелер тігіледі. Жалпақ ел, бар ауылдар осы жайлауға көшу сапарында балалардың «ауыл-ауыл», «күрке-күрке» деген ойынын ойнап жүрген сияқтанады. 59
Ондайлармен Ырғызбай іші бірен-сарандап құда, жекжат боп алып та, «ұзын арқау, кең тұсау» жасайды. Мұның бəрі аға сұлтан сапарының «олжа мен сыйдан қоюланып келе жатқанына» айғақ еді. Құлыншақтың «бес қасқа» деп атанған, бес мықты ұлы болатын. Бұл «қасқа» десе дегендей, еңгезердей екен. Асылбекті Абай көптен бері «Асыл аға» дейтін. «Арман!» деген аты бар, орны толмас бір жара. «Орамал тастамақ», «Хан жақсы ма», «Мыршым», «Белбеу соқ», « Лəппай тутəлə» сияқты күлдіргі ойындар да тегіс ойналды. Бірақ «білдім» дегенімен, айыпкерінің атын атаған жоқ. Өзге Құнанбай атаулының бұл сағаттардағы «сағым сынды», «бағыма нұқсан келді» деген беймаза байбаламын Абай түсінсе де, өз бойына дарытпаған. - Сен осы сайда саны, құмда ізі жоқ қайдағы бір құнсыздарды «ел», «жұрт», «көп» дегенді қашан қоясың? - Ешқашанда қоймаймын, өйткені «қалың елім, қазағым, халқым» дегенім – сол жоқ-жітік, сол – көпшілік.
жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|